Morgunblaðið - 05.07.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. JÚLl 1974
PltrgminMa&tlí
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjórn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 35,00 kr. eintakið
lþingiskosningarnar,
sem fram fóru síðast-
liðinn sunnudag, snerust
að verulegu leyti um af-
stöðuna til varnarmála og
samstarf íslands við ríki
Atlantshafsbandalagsins.
Niðurstöður kosninganna
eru ótvíræðar í þessum
efnum. Talsmenn land-
varna og vestræns sam-
starfs fóru með sigur af
hólmi og fengu stuðning
ótvíræðs meirihluta
þjóðarinnar. Ábyrgðarlaus
stefna vinstri stjórnar-
innar laut á hinn bóginn í
lægra haldi. Þjóðin hefur
nú sjálf skorið úr þeim
ágreiningi, sem uppi hefur
verið í varnarmálum síð-
astliðin þrjú ár. Þeirri
stefnu ríkisstjórnarinnar
að láta varnarliðið fara úr
landi hefur verið hnekkt.
Fráfarandi ríkisstjórn
lýsti yfir þeirri stefnu við
upphaf valdaferils síns, að
varnarsamninginn við
Bandaríkin ætti að taka til
endurskoðunar með það
fyrir augum, að varnarliðið
færi á kjörtímabilinu.
Allur þorri manna snerist
þegar öndverður gegn
þessum ásetningi. Af-
leiðingin varð sú, að
þetta ákvæði málefna-
samningsins var túlkað á
ýmsa lund, eftir því hvaða
ráðherra átti í hlut eða
hvernig vindar blésu
hverju sinni. Loks náði
stjórnin samkomulagi um
brottför varnarliðsins.
Umræður um varnar- og
öryggismálefni þjóðar-
innar hafa staðið sleitu-
laust síðastliðin þrjú ár.
Óhætt er að fullyrða, að
ekkert mál annað hafi á
þessum tíma verið brotið
jafn rækilega til mergjar
og einmitt þetta. Rökrétt
afleiðing þessara miklu
umræðna var því sú, að
þjóðin skæri úr þessu
ágreiningsefni í kosn-
ingum. Nú hefur þessi
dómur verið felldur.
Stjórnarflokkarnir þrír
gengu til kosninganna á
grundvelli þess samkomu-
lags um brottför varnar-
liðsins, sem tókst með þeim
á síðasta þingi. Stjórnar-
andstöðuflokkarnir lýstu
því á hinn bóginn af-
dráttarlaust yfir, að þeir
höfnuðu þeim hug-
myndum, er fram komu í
samkomulagi ríkisstjórnar-
innar. Bæði Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn lögðu áherzlu á,
að þeir vildu halda áfram
því varnarsamstarfi við
Bandaríkin, sem tryggt
hefur öryggi landsins í
hartnær aldarfjórðung.
Stjórnarandstöðuflokkarn-
ir tóku einnig eindregið
undir þá áskorun yfir
55.500 íslendinga til ríkis-
stjórnar og alþingis, þar
sem varað var við ótíma-
bærri uppsögn varnar-
samningsins. Hér var því
um skýr átök að ræða.
Úrslit kosninganna urðu
þau, að Alþýðuflokkurinn
og Sjálfstæðisflokkurinn
fengu samanlagt 59.079 at-
kvæði eða tæplega 52%
heildaratkvæðamagnsins.
Stjórnarflokkarnir þrír
fengu hins vegar 54.554 at-
kvæði samanlagt á landinu
öllu eða tæplega 48%
greiddra atkvæða. Þessar
tölur tala afdráttarlausu og
skýru máli um vilja mikils
meirihluta þjóðarinnar.
Ljóst er, að stór hluti
Framsóknarflokksins er
einnig þeirrar skoðunar, að
áfram eigi að tryggja varn-
ir landsins. Framhjá þess-
um niðurstöðum verður
því ekki gengið.
Að vísu gerir kjördæma-
skipanin það að verkum, að
þeir flokkar, sem saman-
lagt hljóta 52% at-
kvæðanna fá jafnmarga
þingmenn og hinir, er
hljóta 48%. En niðurstað-
an er skýr, hvernig sem á
málin er litið. Þingmeiri-
hluti er ekki lengur fyrir
hendi, er styður stefnu frá-
farandi ríkisstjórnar. Auk
þess væri ógerlegt með öllu
fyrir væntanlega ríkis-
stjórn að brjóta gegn af-
dráttarlausum vilja meiri-
hluta þjóðarinnar. Land-
varnarmenn hrósa því
sigri.
Við myndun nýrrar ríkis-
stjórnar verður að taka af-
stöðu til margvíslegra við-
fangsefna, sem nú er við að
etja. Mestu skiptir vita-
skuld, að samkomulag
náist um úrlausn efnahags-
vandans. Hitt er ljóst, að
ný ríkisstjórn, hvernig svo
sem hún verður skipuð,
getur ekki gengið í ber-
högg við niðurstöður kosn-
inganna að því er varðar
varnarmálin og samstarfið
við rfki Atlantshafsbanda-
lagsins.
Nú ríður á miklu að
lægja þær öldur, sem risið
hafa að undanförnu á milli
manna vegna þessara
mála. Engin ástæða er til
að ætla annað en stjórn-
málaflokkarnir taki tillit til
þjóðarviljans og láti af
ótímabærum áformum um
uppsögn varnarsamstarfs-
ins. Óefað hafa hinar miklu
umræður síðustu árin um
varnarmálin og stöðu
Islands meðal þjóðanna
leitt til góðs. Ólík sjónar-
mið hafa verið vegin og
metin og á þann hátt hefur
þjóðin haft tækifæri til
þess að kynna sér gaum-
gæfilega þau rök, sem fram
hafa verið færð af tals-
mönnum hvors hóps um
sig. Á þessum grundvelli
hefur þjóðin nú tekið af-
stöðu.
Dómur fólksins er þann-
ig reistur á traustum
grunni, eftir ítarlegar
umræður. Meirihlutinn
óskar ótvfrætt eftir áfram-
haldandi landvörnum og
vestrænu samstarfi. Það er
Alþingis að framfylgja
vilja meirihlutans í þessum
efnum.
MEIRIHLUTINN
KAUS LANDVARNIR
SIÐMENNTAÐAR EFTIR
ÞJÓÐIR VÍTTAR Á Íœston
VETTVANGI
SAMEINUÐU ÞJÓÐANNA
FYRIR nokkru voru bornar
fram á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna vítur, — ekki gegn
einstökum manni eða mönn-
um, heldur gegn sjálfri sið-
menningunni. Hinar fátækari
þjóðir heims settu þar fram
ákæruskjal gegn þeim er vel-
megandi mega kallast, og
kváðu sér hljóðs: „Gjörið svo
vel að hlusta," sögðu þær og
greinar ákæruskjalsins voru
svohljóðandi:
Fyrsta grein: Af hverjum
þrem börnum, sem fæðast
meðal flestra þjóða heimsins
í dag, deyr eitt innan við 5
ára aldur.
Önnur grein: Fyrir þau,
sem lifa, er lífið, eftir því sem
dr. Mubashir Hasan fjármála-
ráðherra Pakistans lýsir því,
„skortur örvænting og niður-
lægin. Það er hörð, en sem
betur fer stutt barátta, þar
sem aðeins er búizt við, að
þau lifi til þrítugsaldurs."
Þriðja grein: Einn mesti
harmleikur sögu mannkyns-
ins er að gerast á meginlandi
Afríku. Þjáningarnar af völd-
um þurrka í Máritaníu, Mali,
Niger, Chad, Efri Voltu og
Eþíópíu eru meiri en nokkur í
þróuðu þjóðfélagi getur
ímyndað sér og til skammar
fyrir Sameinuðu þjóðirnar,
sem lofuðu í stofnskrá sinni
(grein 55) að koma á „betri
lífsskilyrðum, betri atvinnu-
skilyrðum og efnahagslegri
og félagslegri þróun og fram-
förum".
Fjórða grein: Þið, I því sem
voru kölluð hin kristnu vest-
urlönd og eru nú kölluð hin
iðnvæddu vesturlönd eða
hinn háþróaði heimur,
svindlið á fátæku löndunum
með því að kaupa framleiðslu
þeirra lágu verði og selja
þeim ykkar framleiðslu háu
verði. Þessi óhagstæðu við-
skipti hins dýra vinnuafls I
ríku löndunum og ódýra
vinnuafls I fátæku löndunum
eru rætur vandamálsins.
Fimmta grein: Ríku löndin
greiða vinnukrafti sínum milli
10 til 20 sinnum hærri laun
en verkafólk fær I fátæku
löndunum. Ef launagreiðslur
fyrir vinnu væru þó ekki
nema nokkurn veginn I sam-
ræmi, þá fengju fátæku lönd-
in að minnasta kosti 250
v IS&f/
JíeUrJjíorkStme$
cyr*<s
milljörðum dollara meira á ári
fyrir vinnu sína og fram-
leiðslu og þá myndi hættan á
réttindastyrjöld milli ríkra
þjóða og fátækra vera úrsög-
unni.
Greinar ákæruskjalsins
ganga miklu lengra en þetta.
En fátæku þjóðirnar eru ekki
aðeins að koma á gagngerð-
um breytingum, þær eru
einnig að spyrja óþægilegra
spurninga. Hasan frá Pakist-
an, hár, grannur, mjög gáf-
aður og nærri fallegur mað-
ur, bauð rlku þjóðunum að
velja:
Þær geta (1) aukið og deilt
betur framleiðslu, (2) sam-
ræmt vinnulaun og minnkað
neyzlu I þróuðum löndum,
(3) tekizt á við afleiðingar
fæðuskorts, fátæktar, sults
og dauða I hinum fátæku
löndum.
„A síðustu áratugum,"
sagði Hasan við sendinefndir
hjá Sameinuðu þjóðunum,
„hafa þróuðu löndin barizt
árangursríkri baráttu fyrir
stjórnmálalegu sjálfstæði
sínu, nú eru þau að berjast
fyrir efnahagslegu frelsi.
Það, sem þarf, er víðsýni
ríku þjóðanna, bæði þeirra,
sem neyta ollu, og þeirra,
sem framleiða olíu. Þessi við-
sýni er eina leiðin að friðsam-
legri lausn þeirra vandamála,
sem nú er við að etja. Ef
okkur tekst ekki að finna
lausn, sem byggist á réttlæti
og sanngirni, þá skulum við
hafa hugfast, að náttúran
sjálf getur farið sínar eigin
stórbrotnu leiðir til að upp-
fylla örlög mannkynsins."
Andstæður þeirra um-
ræðna, sem að undan-
förnu hafa farið fram I
Washington og hjá Samein-
uðu þjóðunum eru sláandi. í
Washington er rifizt um
nokkrar hljóðritanir, hvort á
að afhenda þær I þessari viku
eða næstu viku, hvort Rodino
hafði umboð til að veita frest
og hvað þær muni segja fólki
um aðild forsetans að Water-
gatemálinu, eða „embættis-
sérréttindi" hans, tungumál
hans eða hefnigirni hans I
garð andstæðinga, eða jafn-
vel eigin flokksmamna.
Allt þetta er nú efst á
baugi I stjórnmálum I
Washington, og fólk veltir
þvl fyrir sér, hvaða afleiðin-
gar þetta muni hafa á stjórn-
málalíf landsins og hvers
vegna Teddy Kennedy er að
halda fyrirlestra við Moskvu-
háskóla og tala I fjóra tíma
við Brezhnev, hvers vegna
Sadat Egyptalandsforseti
segir Cy Sulzberger hjá New
York Times, að hann muni ef
tíl vill kaupa vopn af Banda-
ríkjunum I stað þess að
kaupa þau I Moskvu, hvað
Itzhak Rabin muni gera, ef
hann verður forsætisráðherra
ísraels.
Þetta eru fyrirsagnir blað-
anna, aðalfréttir dagsins, á
meðan ásakanir fátæku land-
anna gegn hinum ríku, hin
mikla spurning um verðlag
og auðlindir nátturunnar eru
virtar að vettugi. Það er varla
tekið eftir skilgreiningu
Hasans á vaxandi réttinda-
baráttu milli hinna rlku og
fátæku þjóða heimsins.
Samt hefur hann tekið
upp mál, sem væntanlega á
eftir að valda vandræðum,
— jafnvel I lok aldarinnar,
löngu eftir að mál Nixons,
forseta, eru gleymd. Geta
ríku og fátæku þjóðirnar
haldið svona áfram? Geta
þróuðu löndin haldið áfram
að neyta og eyða og krefjast
hárra vinnulauna og látið
sem þau sjái ekki eymdina
meðal meirihluta mannkyns-
ins I hinum fátækari löndum?
Munu stórveldin nokkurn
tíma hlusta? spurði Hasan,
og svarið er greinilega: „ekki
enn".