Morgunblaðið - 26.10.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. OKTÖBER 1974
15
birt hér í heild og mælikvarði um
1:1000.000. Margterhægtaðsjá á
þessari mynd. (Sitt hvað af því
kemur þó ekki vel fram nema af
frummyndinni) og sumu af því
hefur ekki verið veitt eftirtekt
áður, enda gefur mynd úr svo
mikilli hæð betri heildarsýn yfir
stórt svæði en áður tiltækar
myndir, sem teknar hafa verið úr
fárra km hæð. Vegna þess hve
lágt sólin er á lofti, koma ójöfnur
á yfirborði Vatnajökuls sérlega
vel fram og gefa ýmsar vísbend-
ingar um landið undir jöklinum.
Að þessu er svo vikið í seinni
greininni og bent á ýmislegt sem
lesa má út úr myndinni. Er bent á
að sú NA-læga stefna, sem er ráð-
andi í höfuðdráttum landslagsins
suðvestur af Vatnajökli sjáist vel
og einnig sést NV-SA-læga brota-
línustefnan á þessum svæðum.
Myndin styður þær ályktanir, sem
dregnar hafa verið af neðan-
jökulsleið hlaupvatns í Skaftár-
hlaupum, sem sé þær, að SV-NA-
lægir hryggir liggi inn undir
Vatnajökul í framhaldi af hryggj-
um við Langasjó og eru slikir
hryggir skýring á þeirri stað-
reynd, að Tungnaá var bergvatns-
á admestu Iangt fram eftir öldum
Islandsbyggðar, þegar jaðar
Tungnaárjökuls var mörgum km
innar en nú. Á stækkaðri jpynd
má sjá rás, er gengur frá Skaftar-
hlaupakvosinni um 3 km til suð-
vesturs og er lítill vafi á að hún
hefur myndast i sambandi við
Skaftárhlaupið í ágúst 1972 og
endurspeglar neðanjökulsfarveg
hlaupsins. Á sömu mynd má sjá
hringlaga kvosir, er liggja í sveig
norðaustan og suðaustan við Svía-
hnjúk eystri og má vera, að þær
liggi yfir farvegi Grimsvatna-
hlaupsins frá marz 1972.
Yfirborð Vatnajökuls á þess-
ari ERTS — 1 mynd leið-
ir ýmislegt fleira í ljós um
undirlag jökulsins. Hún bend-
ir til þess, að Bárðarbunga sé
megineldstöð með öskju, og einn-
ig til þess, að skammt suðvestur
af Kverkfjöllum sé stór spor-
öskjulaga askja með lengdarrás í
stefnu N 30 gráður V. Þar gæti
verið eldstöð sú, sem Sigurður
Þórarinsson taldi í ritgerð 1950 að
væri að finna undir Dyngjujökli
og hefði valdið stórhlaupum I
Jökulsá á Fjöllum. Aðra spor-
öskju svipaðrar stærðar (um 8x5
km), en með stefnunni N 30 gráð-
ur A, er að finna f sjálfum Kverk-
fjöllum. Askja svipaðrar stærðar
virðist einnig vera norðvestan í
Esjufjöllum, en þau munu löngu
hætt að vera virk sem megineld-
stöð, enda mjög rofin,
Fleira er nefnt athyglisvert í
undirlagi Vatnajökuls á mynd-
inni, svo sem brotalína með stefn-
unni N 35 gráður frá NA-horni
Grænafjalls til Þórðarhyrnu. Suð-
vestan þessarar línu einkennist
landsvæðið af mjög lágum og
beinum misgengum hryggjum og
gígaröðum. Norðaustan línunnar
eru megineldstöðvar ráðandi og
halda þær vesturhluta Vatna-
jökuls uppi f tvöfaldri merkingu
og raunar einnig Tungnafells-
jökli. Með líkum hætti bera stap-
ar uppi Langjökul og aðra minni
jökla þar nærri, en Hofsjökull er
borinn upp bæði af stöpum og
megineldstöðvum. Tungnafells-
jökli erugerðskilog síðar segir:
Samstæðan Tungnafellsjökull —
Hágöngur er býsna lík Grfmsvötn-
um, sem eru askja í stórri megin-
eldstöð og suðvestur þaðan er
Iíparítgossvæði, sem nær suður í
Geirvörtur. Eftir að megineldstöð
hefur sýnt sig að vera undir
Bárðarbungu, er vel líklegt að
svipuð tengsl séu milli hennar og
svæðisins suðvestur í Hamarinn.
Kverkfjöll kunna að vera fjórða
dæmið um svona samstæðu, enda
þótt byggingin sé þar nokkuð frá-
brugðin, svo sem öskjurnar tvær
gefa til kynna.
skeiðinu. — Ljósm.: Ragna Hermannsdóttir.
vera blómin sem við sendum,
það er víst engin leið að finna
þau. Það er líka dálítið erfitt að
trúa því að hægt sé að finna
þau. Það er líka dálftið erfitt að
trúa því að hægt sé að finna
líkama hans Jóns gamla frá
Hlíðarkoti undir svona þykkri
blómabreiðu. Við minnumst
þess ekki að hafa séð blóm á
borði heima hjá honum, nema á
áttræðisafmælinu hér um árið.
En nú er ekki staður né stund
fyrir neinar bollaleggingar svo
við förum að hlusta á sálma-
sönginn og reynum að átta okk-
ur á ræðu prestsins, sem fer
varfærnum orðum um þyrnum
stráða æfibraut hins látna
heiðursmanns.
Á slíkum stundum slær hjart-
að hægar og annarleg kyrrð
kemst á hugann. Allt í einu
getur svo farið, að hið raun-
verulega verði óraunverulegt
og öfugt. Hið litríka haf tekur
að óskýrast fyrir augunum á
okkur, þar til það er með öllu
horfið. En þarna stendur kistan
sveipuð íslenska fánanum og
ofan á honum liggur vöndur úr
vorblómum, eða villiblóm í
sumarskrúða, eða lyngjurtum í
Framhald á bls. 22
MATSEÐILL
VIKUNNAR
MÁNUDAGUR
Soðinn ýsa,
brætt smjör,
hrátt salat,
makrónumjólk.
ÞRIÐJUDAGUR
Steikt hjörtu,
hrátt salat,
blönduðiáyaxtasúpa.
MIÐVIKUDAGUR
Fiskhringur (fiskdeig)
græn metisj af ningur
skyrsúpa.
FIMMTUDAGUR
Kjötdeig i tómötum (sjá uppskrift),
Kartöflu-ogtómatsúpa (sjá uppskrift).
FÖSTUDAGUR
Soðin bjúgu,
kartöflujafningur.
LAU GARDAGUR
Soðinn saltfiskur með hömsum,
hrátt salat,
appelsinur.
SUNNUDAGUR
Svið með hrærðum kartöflum og rófum,
SVESKJUFRAUÐ (sjá uppskrift).
KJÖTDEIG I TÓMÖTUM.
Búið til kjötdeig úr 200 g af kjöti. Skerið lok af
6 tómötum og takið innan úr þeim. Fyllið þá
með kjötdeigi, og leggið lokin yfir. Látið tómat-
ana i smurt, eldtraust mót. Látið síðan maukið
úr tómötunum í kring. Látið mótið í ofn, og
bakið í um 20 mín. Ofnhiti 180°. Berið réttinn
fram með bræddu smjöri.
Kartöflu- og tómatsúpa.
1 laukur,
20 g smjör,
2 1 soð,
6 kartöflur,
20 g smjörlíki,
20 g hveiti,
5 tómatar
salt, pipar.
Saxið laukinn og sjóðið f smjörinu nokkrar
mínútur. Hellið soðinu út í. Flysjið kartöflurn-
ar, sneiðið og sjóðið, þar til þær eru meirar.
Þrýstið gegn um sigti og jafnið. Kremjið tómat-
ana, og blandið þeim saman við súpuna. Keim-
ið. Berið réttinn fram með hveitibrauði og
rifnum osti eða kexi og osti.
SVESKJUFRAUÐ
200 g sveskjur,
150 g sykur,
6 eggjahvftur,
Sjóðið sveskjurnar í litlu vatni. Takið steinana
úr þeinri, saxið þær smátt og blandið sykrinum
í. Stífþeytið eggjahvíturnar og blandið þeim
varlega saman við. Bakið.
Brauðmatur allur er mjög hentugur og góður
sem kvöldverður. Hér er ein uppskrift af bök-
uðu brauði:
PARlSAREGG:
4 sneiðar hveiti- eða heilhveitibrauð,
4 sneiðar skinka,
2 tómatar,
4 egg,
smjör.
Smyrjið brauðsneiðarnar með smjöri og
leggið skinku ofan á. Skerið tómatana í sneiðar
og leggið ofan á skinkuna. Aðskiljið eggin, en
varist að eyðileggja eggjarauðuna. Geymið
hana í skurninni á meðan. Stífþreytið eggja-
hvíturnar. Sprautið þeim í hring á brauðsneið-
ina ofan á tómatana. Setjið eina rauðu f holuna
á hverri sneið. Bakið brauðið í ofni þar til
hvítanjiefurfengið á sig brúnan lit.
Berið réttinn fram með hráu salati eða
grænmetissúpu. I staðinn fyrir eggin í upp-
skriftinni má nota ostsneiðar. Með ostabrauði
er ljúffengt að borða lauksúpu sem er búin til
þannig:
LAUKStJPA:
20 g smjörlíki,
2 laukar,
l'A 1 soð eða vatn og kjötkraftur,
1 eggjarauða,
1 msk rjómi,
salt.
Saxið laukinn smátt og látið hann krauma í
smjörlíkinu í 5—10 mín. Bætið kjötsoðinu út í
og látið súpuna sjóða í u.þ.b. 10 mín. Þeytið
eggjarauðuna og rjómann saman f súpuskál.
Hellið síðan heitri súpunni smátt og smátt
saman við og hrærið í á meðan.
Umsjón:
HANNA
GUTTORMSDÓTTIR
i