Morgunblaðið - 05.01.1975, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 05.01.1975, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JANUAR 1975 7 Svalbarði Jan Mayen D. *• Barentshaf öjemarey Noregshaf (Islandshaf) ro< ,......................... v';V-..;... Sovétríkin . [?Taííínn (Reval) .............. _ _ .‘-.•/•j ■ • #•. ■ . * V. • .*.*.* •*.}*• * *• • * •. •*.•'.•.•; *#*.* .j Baltiysk KM 800 Togstreita á norðurslóðum VIÐRÆÐUR Norðmanna og Rússa I Moskvu um skiptingu Barents- hafs eru aðeins liður I lengri við- ræðum, sem eru enn á lagalegu og tæknilegu stigi en ekki pólittsku. Engu að síður er hafin hörð togstreita milli Norðmanna og Rússa á norðurslóðum og þessi togstreita getur orðið stórpólitisk í framttðinni. Togstreitan snýst um oltu og gas og fisk og aðrar náttúruauð- lindir. Inn t þessa togstreitu bland- ast staða Svalbarða þar sem Bandartkjamenn, Bretar og fleiri þjóðir njóta réttinda samkvæmt alþjóðalögum. Hernaðarlegir hagsmunir og öryggi Sovétrtkjanna vega þungt á metunum i þessum viðræðum. Stðan á stðustu öld hafa Rússar kappkostað að afstýra þvt, að önn- ur stórveldi nái fótfestu á þessum mikilvæga hluta siglingaleiðar þeirra til og frá Murmansk og Arkangelsk. Mikil leynd hefur hvílt yfir þess- um viðræðum en Norðmenn hafa ; þó verið bjartsýnir á að árangur náist vegna batnandi andrúms- lofts á alþjóðavettvangi og bættr- ar sambúðar Bandarikjamanna og Rússa. Afstaða Norðmanna og Rússa er einnig kunn t aðalatrið- um: ^ Afstaða Norðmanna byggist meðal annars á samþykktum haf- réttarráðstefnunnar i Genf 1958. Skipting Norðursjávar var ákveðin samkvæmt þessum samþykktum og byggð á svokallaðri miðlinu- reglu. Miðlínan er dregin í jafnri fjarlægð frá grunnlínum, sem landhelgi viðkomandi strandrikja er reiknuð eftir. 0 Afstaða Rússa er meðal annars sú að „sérstakar aðstæður" séu fyrir hendi og þvi nauðsynlegt að finna aðra lausn en þá, sem Norð- menn vilja. Svokölluð „svæða- regla" er ein af rökum Rússa og ef hún nær fram að ganga fá þeir i sinn hlut 150.000 ferkilómetra svæði, sem Norðmenn fengju samkvæmt miðlinureglunni. Svæðareglan var ákveðin með tilskipun frá Sovétstjórninni 1928 og nýtur ekki viðurkenningar i þjóðarétti. Svæðin eru reiknuð þannig, að dregnar eru beinar lin- ur frá vestasta og austasta stað viðkomandi landa til Norðurheim- skautsins. i tilskipuninni frá 1928 er aðeins talað um eyjar og lönd og ekki minnzt á hafið eða hafs- botrrinn. Norðmenn halda þvi fram, að Hernaðarlegir hags- munir Sovétrikjanna vega þungt á metun- um I viðræðunum um skiptingu Barentshafs — ekki sizt vaxandi umsvif sovézka flot- ans. Myndin sýnir lendingu tveggja þyrlna, er hafa það hlutverk að leita að kafbátum, á sovézku þyrlumóðurskipi. Rússar hafi viðurkennt miðlinu- regluna þegar þeir gerðust aðilar að Genfarsamningnum 1958. Rússar halda þvi hins vegar fram, að samkvæmt ákvæðum samningsins sé svigrúm til frávika frá miðlinureglunni. Engir fyrri samningar eru milli Norðmanna og Rússa um skipt- ingu Barentshafs en I samningn- um frá 1958 stendur: „Ef enginn samningur er til og nema því að- eins að sérstakar aðstæður séu fyrir hendi skal miðlinureglan gilda." Helzta verkefni Norðmanna og Rússa virðist þvi vera i þvi fólgið að ákveða hvort „sérstakar að- stæður" séu fyrir hendi á Barents- hafi, hvort þær réttlæti frávik frá miðlínureglunni og hvaða frávik það séu. Þær sérstöku aðstæður, sem Genfarsamningurinn kveðurá um, eru landfræðilegar. Gott dæmi um þetta er ítalska eyjan Pantellaria, sem er rétt undan strönd Túnis. Ef farið væri eftir bókstaf samnings- ins fengju ítalir miklu stærra land- grunn i sinn hlut en sanngjarnt gæti talizt. Slikar aðstæður eru ekki fyrir hendi á Barentshafi. Norðmenn segja, að samkvæmt samningnum hafi þeir fengið yfir- ráð yfir öllu hafsvæðinu frá Norð- ur-Noregi til svæðisins norður af Svalbarða þvi t honum sé heimilað að „hagnýta náttúruauðlindir eins langt út og dýpt hafsins leyfi, án tillits til gildandi landhelgismarka en þó ekki yfir miðlínu..." Leyfilegt er að hagnýta náttúru- auðlindir á allt að 200 metra dýpi og Barentshaf er tiltölulega grunnt eða 400—500 metrar. Málm er hægt að fá á allt að 4.000 til 5.000 metra dýpi en öðru máli gegnir með olíu og gas. Norðmenn gera ráð fyrir, að svæðareglan sé hámarkskrafa Rússa og telja ólíklegt, að þeir rigbindi sig við hana. Allt bendir til þess, að báðir aðilar hafi sýnt mikla varkárni í viðræðunum. Knut Frydenlund utanrikisráð- herra hefur lýst grundvallaraf- stöðu Norðmanna á þann veg. að Rússar verði að taka tillit til þess, að Noregur sé litið riki og búi við sérstakar aðstæður vegna nábýlis- ins við Sovétrikin. En hann tók jafnframt fram, að Norðmenn yrðu að taka tillit til þess, að Rússar hefðu sérstakra hagsmuna að gæta sem stórveldi á Barentshafi þar sem þeim væri sérstök nauð- syn að tryggja öryggi sitt. Itök, sem 40 riki hafa á Sval- barða samkvæmt alþjóðasamningi frá 1920 um stöðu hans, valda þvi, að áhugi þeirra á togstreitu Norðmanna og Rússa á Barents- hafi hefur vaxið. Flest ríki Vestur- Evrópu eiga aðild að samningnum auk Noregs, Sovétrikjanna, Bandarikjanna, og Bretlands og auk þess fjarlæg lönd eins og Japan, Argentina, Nýja-Sjáland og Suður-Afrika. Yfirráð Norðmanna eru viður- kennd i samningnum en með nokkrum skilyrðum. Mikilvægasta skilyrðið er réttur aðildarrikja samningsins til þess að hagnýta málma og aðrar náttúruauðlindir á Svalbarða til jafns við Norðmenn. Margar þjóðir hafa notað sér þennan rétt þótt aðalatvinnuveg- urinn, kolanámugröftur, hafi verið I höndum Norðmanna og Rússa síðan fyrir stríð. En á síðari árum hefur aukizt áhugi á oliuleit og bandariskum, rússneskum og evrópskum fyrirtækjum hefur ver- ið úthlutað svæðum. Oálitið hefur verið borað en engin orfa fundizt. Rússum er að sjálfsögðu mikið i mun að koma i veg fyrir, að itök Vesturveldanna á Svalbarða aukist að ráði vegna siglingá her- skipa sinna til og frá Atlantshafi. Samkvæmt samningnum er Sval- barði vopnlaust svæði. Norðmenn hafa líka reynt að forðast að ögra Rússum og vekja með þeim grunsemdir. Þess vegna frestuðu þeir i mörg ár að leggja flugvöll á Svalbarða og þegarflug- völlurinn var loks gerður féllust þeir á að Rússar störfuðu við flug- völlinn og reistu þar radíómann- virki. Jafnframt hafa Rússar á vissan hátt virt yfirráð Norðmanna að vettugi og Norðmenn hafa látið sér það lynda. Skattar eru sára- litlir á Svalbarða en Rússar neita að greiða þá og borga í þess stað eina lága upphæð, sem þeir ákveða sjálfir og miða við tekjur á mann. Þeir fara heldur ekki eftir norskum öryggis- og starfsreglum og setja sér sínar eigin reglur I kolanámunum. Stundum hafa Rússar reynt, til dæmis í siðasta stríði, að breyta stöðu Svalbarða þannig, að yfir- ráðin þar verði i höndum þeirra og Norðmanna i sameiningu og án áhrifa annarra aðildarrikja samningsins frá 1 920. En á siðari árum hafa Rússar ekki hreyft þessari hugmynd. Þó getur komið til tals, að vakið verði máls á sameiginlegri hagnýt- ingu auðlinda á landgrunninu við Svalbarða. Ástæðan er sú, að á þann möguleika var minnzt i dómi Alþjóðadómstólsins i Haag i máli Þjóðverja gegn Hollendingum og Dönum vegna skiptingar Norður- sjávar. Norðmenn hafa haldið þvi fram, að Svalbarði hafi ekkert land- grunn út fyrir fjögurra milna land- helgi sem þar gildir og þess vegna nái norska landgrunnið til svæðis- ins norður af Svalbarða. Það getur haft töluverð áhrif á viðræður Norðmanna og Rússa hvort önnur aðildarriki Svalbarða-samningsins viðurkenna þetta sjónarmið Norð- manna. Bandaríkjamenn hafa þegar til- kynnt Norðmönnum, að þeir áskilji sér rétt til að taka afstöðu gegn þessu sjónarmiði þeirra og Bretar hafa farið að dæmi þeirra. Þannig bendir margt til þess, að svo geti farið, að togstreita Norð- manna og Rússa snúist upp i al- þjóðadeilu og hernaðarlegt reip- tog. Þetta óttast Norðmenn. Þeir vilja umfram allt forðast, að jafn- vægið raskist á norðurslóðum, að þar verði ófriðvænlegt ástand og vettvangur stórveldadeilna. Þá yrðu þeir að endurskoða varnir sinar og öryggi sem kæmust i hættu. Keflavík — Njarðvik Til sölu AEG LAVAMAT þvottavél. Notuð. Upplýsingar i sima 1248, Keflavik. 8 tonna bátur til sölu Ný endurbyggður 8 tonna báta- lónsbátur til sölu. Yfirfarin vél, nýr lúkar. 4 rafmagnshandfærarúllur fylgja o.fl. Uppl. i sima 22830 og 86189. Land-Rover Til sölu Land-Rover diesel árgerð 1962. Þarfnast viðgerðar. Upplýsingar í sima 36548. Trjáklippingar Sel húsdýraáburð og mold. Þórarinn Ingi Jónsson, sími 74870. T résmiðir — T résmiðjur Inngreyptir þéttilistar á opnanlega glugga og hurðir. Sölustaðir: Verzlunin Brynja, Laugavegi 29 GLUGGASMIÐJAN, Siðumúla 20. Þrettándagleði SINAWIK verður haldin i dag (5. jan.) kl. 1 5 i Átthagasal Hótel Sögu. Álfar, Grýla og Leppalúði og fylgdarlið mæta. Verð aðgöngumiða kr. 300.— Stjórnin. Peugeot 404 '69 mjög góður bill til sölu. Samkomu- lag með greiðslu. 2ja til 5 ára skuldabréf kemur til greina. Sími 16289. Til sölu Singer Saumavél vel með farin á góðu verði. Uppl. i sima 13728. Milliveggjaplötur vorar eru nú aftur fyrirliggjandi. Athugið að nákvæmni í stærð og þykkt sparar pússningu. Steypustöðin hf., simi 33603. Fyrirsætustörf í New York Engin reynsla nauðsynleg. Aldur 21—30 ára. Sendið myndir og mál, i umslagi til afgr. Mbl. merkt: „Fyrirsætustörf — 7286". Brotamálmur Kaupi allan brotamálm langhæsta verði. Staðgreiðsla. NÓATÚN 27. Simi 25891. Handavinnunámskeið Nýtt námskeið er að hefjast. Myndflos. Hvergi meira mynstur- úrval, teiknum einnig eftir Ijós- myndum. Myndvefnaður o.fl. Innritun á dag- inn til kl. 3 e.h. og á kvöldín í síma 41955. Til sölu hesthúspláss i Viðidal. Tilboð sendist Mbl. merkt: H- 8553" fyrir fimmtud. 9. jan. Húsbyggjendur 2 smiðir geta bætt við sig úti og innivinnu. Upplýsingar í símum 36781 og 42275. Múrarameistarar Vanur handlangari óskar eftir vinnu nú þegar. Upplýsingar i síma 74821. Sunbeam 1500 '71 Til sölu Sunbeam 1500 árg. '71. Fallegur bíll í toppstandi. Ekinn 30 þús. km. Upplýsingar í síma 43179. Skattframtöl Önnumst hvers kyns framtöl og reikningsskil. Magnús Sigurðsson lögfræðingur Þórir Ólafsson hagfræðingur Skrifst. Öldugötu 25 s. 23017 og 13440. Ford Pinto '71 Til sölu Ford Pinto árg. '71. Sjálf- skiptur. Upplýsingar i síma 43179. Ókeypis mold Úrvals gróðurmold verður mokað á bíla í febrúarlok. Upplýsingar í síma 21030. Til sölu Dodge sendibifreið árg. 1969 í sæmilegu lagi. Til sýnis að Hólmsgötu 4 Örfirisey. Kristján Ó. Skagfjörð H. f. E. TH. MATHIESEN H.F. STRANDGÖTU 1—3, HAFNARFIRÐI. — SÍMI 51919 Höfum flutt skrifstofur okkar að STRANDGÖTU1-3 (við hliðina á Iðnaðarbankanum) E. TH. MATHIESEN H.F. STRANDGÖTU 1—3, HAFNARFIRÐI. — SÍMI 51919.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.