Morgunblaðið - 05.01.1975, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JANUAR 1975
A Ido Moro aftur
við
ista ef allri samvinnu verður slit-
ið við fiokk sósfalista. Sósíaldemó-
kratar og stuðningsmenn þessar-
ar kröfu þeirra f flokki kristilegra
demókrata hafa reiknað dæmið
þannig, að slfk fylgisaukning
mundi nægja til þess að tryggja
mið- og vinstri flokkunum (að
sósíalistum undanskildum) næg-
an meirihluta á þingi. Þar með
telja þeir, að endurvekja megi
samstarf kristilegra demókrata,
sósfaldemókrata og Frjálslynda
flokksins, sem er fhaldssamur, og
ef til vill Lýðveldisflokksins. En
síðan stjórnarkreppan var leyst
hafa farið fram bæja- og sveita
stjórnakosningar í Trentino-Alto
Adige og á fleiri stöðum víðs veg-
ar á Italiu og úrslit þeirra hafa
orðið mikið áfall fyrir allar þessar
vonir og útreikninga.
Að vfsu kusu aðeins 3,5% at-
kvæðisbærra manna á Italíu í
þessum kosningum en úrslitin
eru talin allmikilvæg. Nýfasistar
töpuðu að vísu fylgi eins og við
hafði verið búizt og sömuleiðis
Frjálslyndi flokkurinn en þeir,
sem bættu við sig atkvæðum á
kostnað þeirra, voru sósíalistar og
að nokkru leyti kommúnistar. Ur-
slitin voru áfall fyrir kristilega
demókrata, hið þriðja á árinu því
að þeir fengu slæma útreið í
þjóðaratkvæðagreiðslu um hjóna-
skilnaðarlög í maf og í fylkis-
stjórnarkosningum á Sardiníu í
júní. Frammistaða sósíaldemó-
krata í kosningunum var Iíka
slæm og minna fer nú en áður
fyrir kröfum þeirra um nýjar
þingkosningar.
Eins og málin standa virðast því
sósfalistar einna helzt geta gert
sér vonir um að auka fylgi sitt í
nýjum kosningum. Lítil líkindi
virðast vera til þess, að miðflokk-
arnir einir geti fengið hreinan
meirihluta í nýjum kosningum.
Aftur á móti virðist víst, að mið-
flokkarnir og vinstri flokkarnir,
það er þeir flokkar, sem styðja
hina nýju stjórn Aldo Moro, að
sósfalistum meðtöldum, gætu
tryggt sér öruggan þingmeiri-
hluta. Kristilegir demókratar
mundu ef til vill tapa nokkru
fylgi en sósíalistar auka fylgi sitt
nokkuó og það mundi vega upp á
móti fylgistapi hinna fyrrnefndu.
Fyrr á þessu ári var talið, að tíma-
bili samstarfs miðflokkanna og
vinstri flokkanna á Italíu væri
senn á enda, en sem fyrr virðist
það samstarf helzta forsendan
fyrir stjórnmálajafnvægi f land-
inu. Nú verður þessu samstarfi
haldið áfram enn um sinn.
stjórnvölinn
ENN á ný er setzt að völdum á
ítalíu rfkisstjórn, sem nýtur
stuðnings miðflokka og vinstri
flokka — kristilegra demókrata,
sósfalista, sósíaldemókrata og lýð-
veldissinna. Slíkar ríkisstjórnir
hafa farið með völdin á ítalfu
sfðan 1962 með fáeinum undan-
tekningum. Þó tókst ekki að
mynda hina nýju rfkisstjórn fyrr
en eftir fimmtíu daga stjórnar-
kreppu, einhverja hina lengstu
frá stríðslokum og eru þó ítalir
ýmsu vanir í þeim efnum.
En að þessu sinni eru stjórnar-
aðilarnir aðeins tveir: Kristilegi
demókrataflokkurinn og Lýðveld-
isflokkurinn. Hinir flokkarnir
tveir — sósíalistar og sósíaldemó-
kratar — styðja stjórnina í at-
kvæðagreðslum í þinginu og þar á
hún að vera örugg um traustan
meirihluta. Að vfsu er ítölskum
rfkisstjórnum sjaldan spáð lang-
lífi og nýju stjórninni ekki
heldur. Eina ástæðan til bjartsýni
gæti verið sú að nafn hins nýja
forsætisráðherra er Aldo Moro.
Ef til vill er of snemmt að spá
hvort Moro verður síðar skipað á
bekk með leiðtogum á borð við De
Gasperi og Giolitti. Hann er af
mörgum talinn litlaus en nýtur
meiri virðingar en margir aðrir
ftalskir stjórnmálamenn. Fáir
hafa látið eins lítið á sér bera.
Hann er vel látinn af blaðamönn-
um en hefur aðeins leyft tíu að
hafa viðtal við sig. Menn eru ekki
sammála um hvar hann stendur
og hann er ýmist kallaður upp-
lýstur f haldsmaður eða hófsamur
framfarasinni.
Moro er háskólaprófessor, berst
lftið á og er heilsuveill. Hann
talar ágæta latfnu og þýzku og
góða frönsku og er mikill trú-
maður. Honum er þannig lýst, að
hann sé hljóðlátur, háll, rökfastur
í kappræðum, formlegur og taki
ákvarðanir sínar í einrúmi. Sjálf-
ur segir hann oft: „Ég er svart-
sýnn og hygginn.“ Hann þykir
þannig mjög ódæmigerður ítali
og margir segja, að hann mundi
sóma sér vel sem forseti. Raunar
er sagt, að hann hafi stefnt að þvf
síðan hann var tvítugur og ekki er
talið ólíklegt að hann endi sem
forseti.
Moro skipulagði þá samvinnu,
sem tókst á milli miðflokkanna og
vinstriflokkanna á ítalíu þegar
hann var aðalritari flokks kristi-
legra demókrata snemma á síð-
asta áratug. Síðan var hann for-
sætisráðherra í fjögur og hálft ár
(desember 1963 til júní 1968)
sem er fátftt á ítalskan mæli-
kvarða. Hann studdi dyggilega
baráttuna fyrir einingu Evrópu
og bandalagið við Bandaríkin á
stjórnarárum sínum. Að visu þótti
hann ekki nógu skeleggur baráttu
maður þjóðfélagslegra umbóta og
nútímabreytinga á stofnunum
lýðveldisins. En hann reyndist
laginn viö að miðla málum i deil-
um, sem risu milli samstarfs-
flokkanna og f flokki hans sjálfs.
Þessir hæfileikar gætu komið
að góðu gagni eins og nú er ástatt
í ítölskum stjórnmálum. I viðræð-
unum, sem leiddu til þess, að
stjórnarkreppan leystist, sýndi
Moro, að hann hefur enn ekki
glatað samningahæfileikum sín-
um og honum tókst það, sem
margir aðrir virtir stjórnmála-
menn höfðu gefizt upp á, að
mynda stjórn. Moro sýndi það
einnig í þessum viðræðum, að
hann er staðráðinn í að ráðast af
festu gegn þeim mörgu og alvar-
legu vandamálum, sem ítalir eiga
við að strfða svo sem pólitísku
ofbeldi, óðaverðbólgu, vaxandi at-
vinnuleysi og gffurlegum
Moro í vidræðum við ftalska stjórnmálamenn. Honum þykir vel lagið að bræða
saman ólfk sjónarmið.
greiðsluhalla við útlönd. Jafn-
framt kom hann í veg fyrir það,
sem margir höfðu spáð: að
kommúnistar fengju í fyrsta
skipti sæti í ríkisstjórn á ítalíu.
Upphaflega var það ætlun
Moros að mynda ríkisstjórn, sem í
ættu aðeins sæti fulltrúar kristi-
legra demókrata en með stuðn-
ingi annarra miðflokka og vinstri
flokka. Með þessu þótti ýmsum
kristilegum demókrötum að sósíal
istum yrði gert of hátt undir
höfði þar sem slík stjórn þyrfti
nauðsynlega á atkvæðum þeirra
að halda til þess að hafa starfhæf-
an meirihluta á þingi. Áhrif
sósíalista hefðu orðið mikil í slíkri
ríkisstjórn og ýmsir kristilegir
demókratar töluðu um forrétt-
indaaðstöðu sósfalista í því sam-
bandi. Hins vegar hefðu atkvæði
sósíaldemókrata og lýðveldis-
sinna ekki nægt til þess að mynda
starfhæfa ríkisstjórn og eiginlega
er atkvæðum þeirra ofaukið nú
þar sem sósíalistar ákváðu að
styðja Moro. Þó stóð valið hjá
kristilegum demókrötum á milli
sósfalista annars vegar og sóslal-
demókrata og lýðveldissinna hins
vegar (og ef til vill frjálslyndra).
Þetta leysti Moro með þvf að
bjóða Lýðveldisflokknum nokkra
ráðherrastóla, og tryggja stuðning
sósfalista án stjórnarþátttöku
þeirra. Valið, sem kristilegir
demókratar óttuðust, var þar með
úr sögunni.
Ótti margra kristilegra demó-
krata við of mikil áhrif sósfalista
er hins vegar alls ekki úr sögunni
og ennþá sterkari og víðtækari er
sá ótti f röðum kristilegra demó-
krata, að kommúnistar komist f
rfkisstjórn. Sá möguleiki var fyrir
hendi áður en Moro tókst að
mynda stjórn sína og þeir hugga
sig við það, að ef draumur þeirra
hefði orðið að veruleika, hefðu
þeir orðið að bera ábyrgð á óvin-
sælum ráðstöfunum. Efnahags-
hrun og stjórnleysi hafa blasað
við Itölum og enginn stjórnmála-
flokkur er öfundsverður af því að
vera við völd við slíkar aðstæður
Moro skýrir
frá myndun
stjórnar sinnar.
þótt þessi möguleiki sé ekki eins
nærtækur og áður. Samt er slfkt
ástand bezta von kommúnista um
að ná völdum á Italíu. En ýmsir
vaidamenn kommúnista vilja, að
áður en þeir nái völdunum líði
tokkur aðlögunartfmi — fimm til
tfu ár. — Þetta tímabil stjórnar-
þátttöku og tilrauna til þess að
sigrast á andstöðu kristilegra
demókrata og allstórs hóps eigin
stuðningsmanna, sem vilja enga
málamiðlun í baráttunni gegn
stéttum borgara og klerka.
Þátttaka kommúnista í rfkis-
stjórn á Italfu er fjarlægari mögu-
leiki en áður en Moro myndaði
stjórn sína og stjórnarmyndun
hans hefur sýnt ennþá einu sinni
að heita má ógerningur að mynda
starfhæfa og lýðræðislega rfkis-
stjórn án samvinnu kristilegra
demókrata' og sósíalista. En
grundvöllur hinnar nýju sam-
vinnu miðflokkanna og vinstri
flokkanna erótraustur. Ennhefur
ekki verið gert út um innbyrðis
ágreining þeirra. Sfðasta stjórn,
sem var undir forsæti Mariano
Rumors, féll vegna þess, að sósfal-
demókratar héldu þvf fram, að
sósfalistar stefndu að því að fá
kommúnista með í rfkisstjórn, og
að grundvöllur samstarfs mið-
flokkanna og vinstri flokkanna
væri þar með brostinn. Þetta er
enn afstaða sósfaldemókrata og
hófsamir og fhaldssamir menn í
flokki kristilegra demókrata eru
þeim sammála þótt báðir þessir
aðilar sættu sig við þá lausn, sem
Moro fann á stjórnarkreppunni.
Krafa þeirra var og er hins vegar
sú, að gengið verði til nýrra kosn-
inga og þeir hafa orðið fyrir tölu-
verðu áfalli þar sem samkvæmt
þeirri lausn, sem Moro fann á
stjórnarkreppunni, verður ekki
efnt til kosninga á næstunni.
Krafan um nýjar kosningar
byggðist og byggist enn á von um
fylgisaukningu á kostnað nýfas-