Morgunblaðið - 18.02.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRUAR 1975
Landinn Guðni Stefánsson, sem
hefur búið samfleytt sjö ár í Sví-
þjóð, fyrst tvö ár við nám í Lundi
(félagsfræði) og síðan kontaktlár-
ar við fjóra skóla í Málmey og
nágrenni, þar sem íslenzkum
börnum er kennt þeirra móður-
mál, fræddi mig á ýmsu varðandi
Málmey. Það var skemmtilegur
skóli.
Guðni er Islendingur af gamla
skólanum á ýmsan hátt, enda þótt
hann sé enn barnungur, þ.e.a.s.
hann minnir á Hafnarstúdentana
gömlu fyrr á tíðum, þeirra á með-
al langafa sinn Hannes Hafstein
(i móðurlegg) eins og þeim hefur
verió lýst í bókum.
Guðni á vingott við marga Svia
af óliklegustu gerðum, hefur
byggt upp talsvert náin sambönd
sem honum hefur hlotnazt án yf-
irburðakunnáttu i svenskri
tungu, heldur einungis með þvi
að sýna sjálfan sig í réttu ljósi
(hann er glaðvær maður og kím-
inn, með hressleika á vör) eins og
prýðir Islending af góóu fólki úr
henni Reykjavík. Det er myckat
bra.
Greinarhöf. kom frá Kastrup-
flugvelli við Kjöben til Málmeyj-
ar með almenningsvagni, sem var
ekið eins og leið liggur beint frá
flugstöðinni um borð í ferjuna við
Helsingjaeyri, sem alltaf minnir á
Amlóða Danaprins (Hamlet
Shakespeares).
Þetta var daginn eftir þrettánd-
ann sl. um siðdegisbil og eftir
lendingu var almenningsvagnin-
um ekið beint á Centrum.
Samferðarmanneskja vísaði á
restaurang (veitingahús). Þar
var dvalizt fram eftir kvöldi við
skemmtan og talað við fólk af
ólíku þjóðerni.
Næsta dag var svo sjálfur Guðni
mættur galvaskur — eins og per-
sóna úr sögu eftir Balzak (Droll
Stories). Guðni tók nú við stjórn
sem væntanlegur imprezzario fyr-
irhugaðrar sýningar (Konst pá
platsen), sem ákveðin hafði verið
á vegum Galleri Islandica í Málm-
ey, en Guðni veitir stofnuninni
forstöðu, hafði áður stýrt Galleri
Mellan, enda áhugamaður um
konst. Þetta er hugsjón Guðna
kennara — hann þekkir ótal at-
vinnulistamenn, m.a. Lappann
Len (hann og Guðni eru nánir
vinir og bræður í leik). Len var
forríkur arkitekt áður en hann
lagði út á hina hálu listmálara-
braut, en hann berst eins og hetja
við elda og ísa á veginum eins og
vera ber. Hann er frumlegur og
djarftækur listamaður á sinn
hátt, drengur góður með heitt
hjarta, en sérlegur í háttum,
minnir einna helzt á hið fræga
Ljón norðursins á tslandi (Leó
Arnason frá Vikum á Skaga). Len
er óútreiknanlegur eins og veðrið
þar norður í Lapplandi.
Þegar Len frétti, að bréfritara
vantaði sitthvað til myndgerðar
fram undan, brá hann við hart og
tók út á sinn reikning i listvöru-
verzlun pastelpappír glerfínan,
franskt viðarkol, fixativ, og kúlör.
Það var startkapítalið fyrir fyrri
sýninguna í Sviþjóð.
Herra Guðni Stefánsson kenn-
ari og Direktor Galleri Islandica í
Malmö býr við Fredsgatan 6 B,
steinsnar frá Várnertorget og
Centrum. Hann á fyrir konu
sænska dansmey, sem eitt sinn
sýndi listir sínar í sænskum
klúbbi I Istanbul i Tyrklandi.
Hún heitir Inga og er töfrandi,
kann kvenlega kurteisi. Guðni
kann eins og fyrr segir skil á
mörgu í Svíaríki.
Sýningin var tvo daga í Ung-
dommens Hus við Skolgatan 10 í
Málmey. Þar var unnið eftir
sænsku kerfi mestmegnis en ís-
lenzkri sálfræði að nokkru.
Svo að löng saga sé gerð stutt
gerðist margt elskulegt í sam-
bandi við Utstallingen. íslending-
ar mættu dável. Þetta var aðeins
tveggja daga sýning. Guðni var
hamhleypa sem imprezzario, bauð
Svium á báða bóga, gömlum skóla-
félögum frá Lundi, taldi ekkert
eftir sér, útvegaði fyrirsætur til
skyndi-andlitsmyndgerðar. Fór
sem fór. Svíar mættu einnig.
Frú Sveinbjörnsson, kona konsertmeistarans I Málmey.
Þetta voru allt góðir dagar frá
byrjun i Málmey.
Guðni, elskulegur Islendingur,
sem vill hvers manns vandræði
leysa, og hefur lykil að ákveðnum
leyndardómum i Málmey: Gleði-
staðnum Chinatown, Gúngunni,
þar sem svenskir leika dixie og
blues eins og snillingar, Bull’s
eye, þar sem er góður selskapur
innan um. Alls staðar var Guðni í i
essinu sinu, hrókur alls fagnaðar
og eins og útnefndur aðalsmaður
úr norðrinu og allir kölluðu
Guðna GUDNI, sem Sviar bera
fram á sinn hátt með vissri til-
finningu.
Málmey er viða i Svíþjóð talin
vera borg lista. Guðni og Skán-
verjar telja hana vera hreina. Sel
það ekki dýrara en keypti. Borgin
er fjölbreytileg — með seiðmagn
— og þaðan er stytzt yfir á kontin-
entið með öllu því, sem þar er að
finna.
Nú vikur sögunni að Lundi. Þar
er háskóli — sumir Svíar kalla
Lund öxnafurðu (Oxford) Svi-
aríkis — og þar er sú hin fræga
Dómkirkja, þar sem Jón Helgi fór
með ritúalið. Þetta er kirkja með
sögu — eiginlega víkingakirkja
— nú er hún sænsk hákirkja með
minjar. Að sjálfsögðu hafa messu-
siðir breytzt úr kaþólsku og enn-
fremur vantar inntak kvöldmál-
tíðarinnar, sem er mergurinn og
blóðið í kaþólskri messu. Hins
Steimgrímur Sigurðsson skrifar frá Svíþjóð:
Bréf frá Málmey og Lundi
Margar myndir gerðar á staðnum.
Mótívin voru ýmist Svíar eða
Islendingar. Sviar kalla það
Konst pá platsen að gera skyndi-
portret af sýningargestum.
Frakkar tiðka þetta og einnig er
töluvert orðið um slíkt i Ameríku
(erfitt, en alls ekki leiðilegt og
góð þjálfun fyrir stærri átök).
Svo lauk sýningunni imprezzario
og málara í vil og hag.
Islenzka kólónían í Málmey, þ.e.
nýlendan, er ekki eins fjölmenn
eins og fyrir nokkrum árum. Þeir,
sem eftir lifa úr hópi landans,
virðast una glaðir við sitt með
f jölskyldum sinum og flestir virð-
ast búa við öryggi: bygginga-
menn, múrarar, rafmagnsmenn,
læknar, kennarar og fráskildar
konur. Þetta íslenzka fólk virðist
hafa fallið þegar inn i þetta um-
deilda sænska þjóðfélagskerfi.
Flestir Islendinganna þar um
slóðir, þ.e.a.s. þeir, sem hafa já-
kvætt viðhorf, hafa líka staðið sig
með prýði, þjóð sinni til vegsemd-
ar, eru virtir fyrir dugnað og
áreiðanleik. Má þar nefna meðal
iónaðarmanna Jón Þórðarson
(Oddssonar læknis) byggingar-
meistara (snikkara pá svensk),
Svein Jónsson að norðan frá Ak.,
sem er kvæntur mikilhæfri konu
að vestan og á með henni mörg
tápmikil börn, Kristján Gislason
Sunnlending (úr Hreppunum) og
síðast en ekki sízt Jón Einarsson,
sem er maður einlífur, úr Reykja-
vík (Vesturbænum í ofanálag),
hreinræktað göfugmenni og lista-
mann af guðs náð, sem kvaóst
aldrei mundu til Islands snúa aft-
ur. Hann hefur þegar komið ár
sinni fyrir borð eins og maður.
Hann er dulur maður og ákveóinn
persónuleiki.
I Málmey eins og víðar i Sviþjóð
getur að finna Islendinga af ýmsu
tæi. Það virðist sameiginlegt
þeim, sem una í Svíþjóð, að þeir
stunda vinnu sína af hörku eins
og heimilisfeðrum ber.
Af Svium var að heyra, aó þeir
virtu vinnusiðgæði Islending-
anna.
Skömmu síðar haldið tii Gauta-
borgar og þar haldin ný sýning
með nýjum myndum (tavlar kalla
Sviar málverk), sem urðu til jafn-
óðum. Það var fimm daga sýning i
Galleri Tre Kungar i Kungelf.
Aftur til Málmeyjar og þaðan
að Lundi, sem er 25 kílómetra frá
Málmey. Þar var ævintýri að vera.
Málmey — þetta sambland af
alþjóðlegheitum, þýzkt, hollenzkt,
belgiskt danskt þjóðerni — kokk-
teill — það er Skánn. Tungan,
sem töluð er á Skáni, er óskiljan-
leg lengi vel, framandi, frábrugð-
in venjulegri sænsku, fráhrind-
andi og heillandi í senn.
vegar lifir andi inni í kirkjunni,
sérstaklega i Maríukapellunni,
þar sem klukkan stóra er. Graf-
hýsið — eins konar katakomba —
með steinkistum biskupanna
minnir á Skálholt og Hólakirkju
ina fornu.
Lars Bernhardsson, stórbónda-
sonur og aðalsmaður frá Smálönd-
unum, og kona hans Agneta, há-
sænsk, leiðsögðu um þessa frægu
kirkju með sérstökum þokka en
ekki eins og atvinnuleiðsögufólk
fyrir túrista. Lars eða Bernhard,
tslenzk kona I Málmey.
eins og hann er stundum kallaður
er æðri stærðfræðingur, sem hef-
ur ekki verið innilokaður í Svarta
skólanum f Lundi tíu ár. Hann er
eins og enski rithöfundurinn D.H.
Lawrence i útliti og Agneta minn-
ir á eiginkonu Lawrence sáluga,
Hönnu von Richthoven, systur
flugkappans fræga úr fyrri
heimsstyrjöld, sem Lawrence
kallaði Queenbee eða býflugna-
drottninguna. Bernhard kinn-
fiskasoginn, mjór sem áll, en með
gott skegg. Hann er gáfnaljós sem
fer með ljóð og literatúr eftir
nokkrar ölkönnur. Stundum
minnir hann á gáfaðan Þingeying
eins og Kristján Karlsson bók-
menntafræðing Helgafells. Svo
hefur hann unun af myndlist og
leikhúsi, er sjálfur leikari, og
hann veit allan þremilinn um sur-
realisma og futurisma og abstak-
sjónir. Hann er hrifinn af Klee og
Miro og talar um það heimspeki-
lega — dæmigerður svenskur
akademikari með breidd i þekk-
ingu.
Bréfritari átti góðar stundir
með hjónunum. Ekki má heldur
gleyma Ulfi, honum UIv, vini
hans, sem er sálfræðingur. Eld-
snemma að morgni stökk hann
inn um stofugluggann hjá Lars
vini sinum og vakti islenzka gest-
inn (þ.e. bréfritara) með svo-
hljóðandi: „Shall we merely
speak Oxford English to-day Sir?“
Svo bætti hann við: My name is
Ulv. Ich bin ein Steppenwulf."
Ulv er hættur að kenna, hann
hefur öðrum hnöppum að hneppa
um stundarsakir. Stöku sinnum
vinnur hann að rannsóknarstörf-
um í faginu við Arhús-háskóla.
Þetta er maður vel á sig kominn,
sem heldur upp á Rinarvin eða
austurríska hvitvinið, „Hvita
hestinn”. Gengur i góðri peysu og
dökkum frakka og ber sig her-
mannlega. Hann er fráskilinn
eins og margir Svíar á bezta aldri.
Steppuúlfurinn leiðsagði um
gamla hverfið í Lundi og háskóla-
kampusinn.
Þriðja og síðasta daginn i
Lundi, þegar komið var inn i
Atheneum (þar koma stúdentar
og kennarar saman i eins konar
Mensa háskólans) kallaði Steppu-
úlfurinn á bréfritara og visaði
honum til sætis hjá sér. Hann
gerði sér hægt um vik, opnaði
plastpoka og tók upp úr honum
rauóan tappatogara og sterkan
gamlan brauðost og spæipylsu og
bauð upp á morgunverð. Ulfurinn
var hress og sönglaði „I’ll never
smile again“. Það hljómaði ósann-
færandi.
tslendinga dreif að, hagfræði-
stúdentinn Þorstein Broddason
(Jóhannessonar, rektors Kenn-
araháskólans) og son Ólafs Hauks
Ólafssonar læknis, sem er kvænt-
ur sænskri bókmenntavalkyrju og
ótal fleiri, verkfræðinga og fé-
lagsfræðistúdenta af öllum gerð-
um. Þarna voru Arabar frá Túnis,
Indverjar og annað litað fólk. Lit-
ill snaggaralegur Svii, sem sagðist
hafa verið kokkur á bát úr Ólafs-
vik, kvaðst hata íslendinga.
Skömmu síðan breytti hann um
tón og sagðist vera ljóðskáld.
Síðar um daginn voru tvö gall-
eri skoðuð. Annað var maoístiskt
með spjöldum úti í glugga, sem
æptu á byltingu. Hitt var í París-
arstíl.
Lítill hippi varð á vegi bréfrit-
ara. Hann hafði flosnað upp við
nám. Hann lyktaði af sýrheyi og
bar með sér annarlegan keim, leit
til himins og sagði: Hann er
þarna. Hippinn var með angur-
værð yfir sér og auðsjáanlega
hættur að taka þátt í lífsbardag-
anum. Sér við hlið var hann með
annan hippa. Þeir töluðu saman
stundum með handahreyfingum
og einhverjum teiknum, trúlega
austurlenzkum.
Bréfritari gerði skyndi-portret
af þessu ofangreindu fólki, sem
hann hitti i Lundi. Þetta hafði
verið stutt viðdvöl og nú var
ákveðið að halda heim til Islands
aftur gegnum Ósló og Kastrup.
Lundur var kvaddur og haldið til
Málmeyjar á ný.
1 næsturlest til Óslóar
frá Málmey 1.—2. febr. 1975.