Morgunblaðið - 18.02.1975, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. FEBRUAR 1975
37
Maria
Lang:
Morö ö kvenréttindaraðstefnu
Jöhanna
Kristjönsdöttir
'öýddi
45
— Sama er mér.
Hún segir þetta óvinsamlega og
hvarflar augunum að bók sem
hún hefur verið að lesa. Þar sem
gestur hennar skeytir engu um
þessa bendingu, andvarpar hún
og leggur hana frá sér á borðið.
Svo segir hún allt í einu upp úr
eins manns hljóði.
— Ég hef ekki neitt að segja. Ég
veit ekkert um morðið. Ég veit
ekkert um Betti. Mér líkaði ekki
við hana og ég þekkti hana ekki
— Enda þótt þér þekktuó hana
ekki, vissuð þér engu að síður
dálitið um hana, sem skiptir veru-
legu máli til lausnar morðgát-
unni. Og þetta skiptir raunar svo
miklu máli að ég velti því fyrir
mér, hvers vegna þér hafið ekki
fyrir æðalöngu skýrt lögreglunni
frá þvi.
— Hva . . . hvað eruð þér að
gefa í skyn, lögregluforingi?
— Ég er að gefa í skyn að Betti
Borg brá fyrir sig bragði sem var
bæói ógeðslegt og hættulegt.
Hættulegt henni og hættulegt
þeim sem það bitnaði á. Hún var
fjárkúgari, fröken Nyren OG
ÞAÐ VITIÐ ÞÉR OSKÖP VEL!
ÞVl AÐ ÞÉR VORUÐ SU SlÐ-
ASTA SEM HUN REYNDI
ÞESSI BRÖGÐ VIÐ . . .
— Þetta . . . þetta er fáránlegt.
Alveg hreinasta della. Hvers
vegna hefði hún . . . átt að beita
mig fjárkúgun? Ég hef ekkert
. . . að fela eða vera hrædd við.
Og ég á enga peninga . . . svo að
það hefði fært henni litið i aðra
hönd.
— Viljið þér að ég tæti neitun
yóar í tætlur, fröken Nyren. Þér
segist ekki hafa neitt að fela. En
það er einmitt skýringin á sér-
kennilegri framkomu yðar upp á
síðkastið, þér hafið skammast
yðar . . . alveg niður í tær og það
Hún er ekki tiltakanlega smávaxin — en ég sendi hana
yfir til þfn strax.
er út af fyrir sig virðingarvert.
Þér hafið verið eirðarlaus, tauga-
óstyrk, hrædd og mædd. Gagnvart
Louise Fagerman, sem hefur sett
yður upp á stall og litið upp til
yðar í barnslegri aðdáun. Þér
hafið verið óþolinmóð við hana og
eins og þér sögðuð sjálfar við mig,
verið mjög andstyggileg við hana,
ekki vegna þess að HUN fór í
taúgarnar á yður, heldur vegna
þess .að VOND SAMVIZKA yðar
sjálfrar angraði yður takmarka-
laust í hvert skipti sem þér hittuð
hana og hún var alltaf söm og jöfn
i hrifningu sinni á yður og tak-
markalausri einlægni í yðar garð.
Og að vera andstyggileg við konu
eins og hana hlýtur að vera svipað
og að sparka í saklausan hvolp
Eva Gun dregur andann ótt og
títt, hún er mjög æst og hann veit
að henni er órórra en nokkur gæti
lýst með orðum. — Og að segja að
þér hafið ekkert að óttast — því
trúi ég nú ekki. Ég hef persónu-
lega orðið vitni að því, hvað þér
eruð hrædd við óþægilegt orðspor
sem gæti skaðað yður hjá kjós-
endum yðar og innan flokksins.
Þér eruð sannast sagna alveg log-
andi hrædd við hneyksli, sem
gæti svipt yður dýrlingsljómanum
og eyðilagt það orð sem af yður
fer. Og þér eruð vissulega ekki
Sirica vill
ekki
réttarhöld
ny
VELVAKAIXIDI
Velvakandi svarar I síma 10-100
kl. 1 0.30 — 11.30, frá mánudegi
til föstudags.
£ „Hin gömlu kynni
gleymast ei“
Guðrún Ólafsdóttir hringdi og
bað okkur að koma á framfæri
þakklæti til umsjónarmanna
þáttarins „Hin gömlu kynni
gleymast ei“. Guðrún sagðist ætíð
hlýða á þennan þátt, sér til mik-
illar ánægju.
Sérstaklega sagði hún að sér
hefði fundizt mikið til um söng
Elísabetar Einarsdóttur í þættin-
um fyrir skömmu, en Elísabet er
78 ára gömul.
0 Trúboðsleiðangrar
konungs
norðursins
Skúli Ólafsson, Klapparstig 10,
skrifar:
„Magnús Eiriksson minnis-
skjöldur varð konungur yfir
Noregi, Svíaríki og Gotlandi 1320,
þá 5 ára gamall. Þessi barnungi
konungur var mjög að skapi ráða-
manna í Noregi þar til 1336, en þá
lét hann krýna sig i Svíþjóð. Erki-
biskup í Noregi og aðrir ráða-
menn þar sættu sig ekki við þessa
krýningu, þar sem ekki var haft
samráð við þá. Svo er að sjá, að
Magnús konungur hafi ekki náð
sættum við Norðmenn, þrátt fyrir
sáttafund í Bóhúsléni 1339. Is-
lendingar virðast hafa fylgt
Magnúsi konungi, þegar Norð-
menn snerust gegn honum 1336,
og voru íslendingar þegnar hans
allt til dauðadags hans 1375. Fyrst
1378 var Hákoni svarið land á
Islandi.
Magnús lét byggja skrautlegar
kirkjur i Svíþjóð og lét semja
lögbók fyrir Svia, 1346, en þar
vantar kirkjubálk, vegna ágrein-
ings Magnúsar við kirkjuna.
Mikið umrót varð í Evrópu, þegar
svartidauði herjaði þar 1347—49,
og Magnús Eiríksson virðist hafa
tekið miklum sinnaskiptum.
Hann sættist við Norðmenn 1350,
og skipaði barnungan son sinn,
Hákon, konung yfir Noregi og
annan son sinn, Eirík, yfir Svía-
riki, en sjálfum sér ætlaði hann
til rikis Hálogaland, Island,
Færeyjar og Hjaltland. Konungs-
riki norðursins.
Arið 1351 för Magnús konungur
norðursins í trúboðsstrið til Rúss-
lands og hafði ætlað að leiða
Rússa til almennilegrar trúar. Lið
hans vann nokkrar borgir, en
ekki vannst meira. I liðinu var
Bjarni frá Bjarkey. Magnús sneri
þá liði sinu til Eistlands, en þar
stöðvaði páfinn hernaðinn þar
sem þýsku musterisriddararnir i
Eistlandi voru þegnar páfans.
Páfastóll hefur viljað hagnýta
sér, þennan trúboðsáhuga
Magnúsar konungs og beint hon-
um I aðra átt þ.e. til vesturheims.
Til er afrit af skipunarbréfi
Magnúsar konungs til Páls Knúts-
sonar dags. i okt. 1354, um að
útbúa trúboðsleiðangur til vestur-
heims, og má telja öruggt, að
Gyrðir- Skálholtsbiskup, sem
dvaldi erlendis 1355—57, hafi
verið hafður með i ráðum um
þennan leiðangur. Til þess að afla
fjár í þennan leiðangur hefur Is-
land ekki gleymst. Island var fjöl-
mennast af löndum konungs
norðursins, þar sem svartidauði
hafði ekki komið hingað.
Árið 1358 fóru sendimenn erki-
biskups og fjórir fulltrúar
Magnúsar konungs um allt Island,
aflandi og heimtandi Reninga af
lærðum og leikum, sem þeir
kunnu að fá. Átti undir þessu að
standa landsfólkið og þyngt með
þessum afdrætti. Að lokinni þess-
ari innheimtu fór Gyrðir biskup
og Andrés í Mörk (einn af
rukkurum konungs) og margir
aðrir frá landi, en skipið sökk við
Vestmannaeyjar. Allir hlupu í
bát. Tók báturinn fjóra tugi
manna, með jarteikn hins heilaga
Þorláks, en báturinn var ei vanur
að bera meir en 25. Kistu heila
rak upp á Eyrum, er i var brennt
silfur Skálholtskirkju, og
biskupsskrúði Skálholtsbiskups,
en í stað' hins sokkna skips kom
annað stærra. 1360 kom út Ormur
langi í Hvalfirði. Átti hann Ólafs-
súðina, var það allra skipa stærst
(og gagnauðugt af öllum hlut-
um). Það sumar fór utan Gyrðir
biskup og Helgi ábóti og fimm
sæmilegir prestar með Ormi
langa og nærri átta tugir manna
(valið lið). Hyggja menn að þetta
skip hafi farist.
0 Herveldið
í Mexiko
Þegar athuguð er saga
Ameriku, er það áberandi að í
Mexiko ris upp voldugt herveldi
við komi MERKI-ka (merkis-
manna) 1376, sem sver sig mjög í
ætt við riki musterisriddara í
landinu helga, eftir 1099 þegar
krossfarar hertóku Jerúsalem.
Þessu liði stjórnaði Acama-pichli
(áfatla-pisKGyrðir?)). Eyja i
Texcoco-vatni að nafni Tenocht-
itlan (steinótta-Island?) kennd
við þjóðsögulegan patriarka (þ.e.
Pétur postula) varð öflug
hernaðar- og trúboðsbækistöð.
Aðalguðinn var Hvit-zilo-pochli.
Hinn mikla anda Silo, sem var svo
áberandi i Ameríku, telur
Tryggvi Oleson vera heilagan
anda kristninnar.
Hviti Kristur, heilagur andi og
postulinn gæti verið hinn þrieini
guð, en ásamt honum var dýrkun
á Tlalok (Þorláki?) mest áber-
andi, og bestur til áheita.
Tenochtilan var líkt við glæstustu
borg Evrópu þ.e. Feneyjar, og
hinir strangtrúuðu Spánverjar
töldu sig hafa kristnað 9 milljón
Mexiko-manna á aðeins 15 árum,
en það fólst í því að i stað Hvitzilo-
pochli kom Kristur en Maria mey
í stað Tlaloks (Þorláks helga),
Mexikomenn minntust
AZTREKKA (Austrekka) með
þvi að kenna Olympiuleikvanginn
við þá og á annan hátt.
% Leið Gyrðis
til Tenochtitlan
Vesturbyggjar á Grænlandi
höfðu búið í yfir 350 ár þar, þegar
þeir gáfust upp á að vera leigu-
liðar Garðastóls, og fluttust til
meginlands Ameríku til þess að
sameinast frændum sinum þar
(e.t.v. afkomendum húskarla
Guðmundar góða við Rauðá).
Margt bendir þó til þess, að íbúar
Vestribyggðar hafi setzt að við
vötnin miklu, Chippewa (skipa-
ver=sjómenn) voru taldir um
20.000 á 17. öld og komust mjög
fljótt í samband við hvíta menn og
fengu skotvopn hjá þeim, en
seldu þeim grávöru. Miðstöð grá-
vöruviðskiptanna var eyja að
nafni Michili Maki-nae, nú
Mackinac, kunnur sumardvalar-
staður við mynni Michiganvatns.
Michili þýðir mikli en Maki-nac
þýðir skjaldbaka, en máki á ís-
lensku er sels-hreyfi, og mætti
líkja stúttum fótum skjaldbök-
unnar viö hreifa. Jafnvel þó
að Gyrðir hafi upphaflega ætl-
að ser að hafa samband við
fyrrv. ibúa Vestribyggðar þá
eru litlar líkur til þess, að
það tækist ef hann var á
hraðri ferð, vegna þess hve
dreifðir þeir voru og án allrar
yfirstjórnar. Hins vegar gæti
hann haft haft samband við
Arapaho við Rauðá, og þeir hafi
farið með Gyrði suður með Kletta-
fjöllum suóur til Colorado. Frá
Denver er farið vestur að
Colorado-fljóti, þar er fjall
Uncom-phagre (fagri,) en frá
fornu fari hefur verið farið á flek- |
um niður Colorado-fljót þó erfitt ■
sé. Colorado-fljót fellur I Kali- *
forníuflóa og suður og austur af I
flóanum fellur fljót úr Mexico- |
dalnum. Kensington rúnasteinn- .
inn með ártalinu 1362 gæti verið I
JOHN Sirica dómari hefur visað a
bug tilmælum um að ný réttar-
höld fari fram í málum mann-
anna sem voru fundnir sekir í
Watergate-réttarhöldunum eða
að þeir verði sýknaðir. Dómarnir
verða kveðnir upp á föstudaginn.
John Mitchell, fv.dómsmálaráð-
herra, á yfir höfði sér allt að 25
ára fangelsi og 37.000 dollara
sekt, H. R. Haldeman, fv.
starfsmannastjóri, allt að 25 ára
fangelsi og 21.000 dollara sekt,
John Ehrlichman, fv. ráðunautur
í innanlandsmálum, allt að 20 ára
fangelsi og 35.000 dollara sekt og
Robert Mardian, fv. aðstoðar-
dómsmálaráðherra, allt að fimm
ára fangelsi og 10.000 dollara
sekt.
Sirica dómari sagði að hann
gæti ekki fallizt á þau rök lög-
fræðinga sakborninganna að sekt
sakborninganna væri ekki nógu
mikil til að réttlæta dómana um
sekt þeirra. Hann sagði að ekki
hefði verið sý»it fram á að ný
réttarhöld mundu þjóna málstað
réttlætisins.
Dómarinn vitnaði i ummæli
sækjendanna í Watergate-málinu
þess efnis að kviðdómurinn í
réttarhöldunum hefði verið já-
kvæðari í garð sakborninganna en
stjórnarinnar. Hann afgreiddi
beiðnina um ný réttarhöld með
greinargerð og yfirheyrslum þótt
hann þurfti þess ekki lögum sam-
kvæmt.
Verjendur sakborninganna
hafa gagnrýnt hvernig kvið-
dómurinn var valinn. Sirica sagði
að hann hefði verið valinn með
sömu aðferðum og í öðrum réttar-
höldum.
Talið er að áfrýjunarréttarhöld
taki eitt ár og allan þann tima
munu sakborningarnir ganga
lausir.
frá þessari ferð Gyrðis og einnig | r
viggirt þorp við Pierre, nú undir | _ 1 V111
vatni. m
Hudson, sem Hudsonflói er
kenndur við, var kunnur af því að
taka tillit til ráðlegginga inn-
fæddra manna, þegar hann
kannaði Hudson-fljót norður af
New York 1609 og telja má víst,
að hann hafi einnig farið eftir
upplýsingum sem hann fékk á
Grænlandi I leit að siglingarleið,
svokallaða norð-vesturleið til
Asiu, en hann sigldi inní Hudson-
flóa og suður með austurströnd
flóans allt til botns, en skipshöfn-
in gerði uppreisn vorið eftir og
skildi hann eftir þar. Þessi sigling
Hudsons suður bendir til að sú
leið hafi verið vel kunn á Græn-
landi, og má gera ráð fyrir að
Vesturbyggjar hafi farið þá leið
1342 og Gyrðir á Ólafssúðinni
1360 I leið af þeim. Sigla má allt
upp að Martinsfossum í Albany-
fljóti, sem eru skammt fyrir
norðarn Mestavatn (Superior) en
frá Mestavatni vestur að Rauðá
hafa fundist þó nokkur vopn, sem |
voru mjög áberandi í krossferð- >
unum þ.e. bryntröll eða atgeirar •
(halbord). |
Skúli Ólafsson.
Framhald af bls. 16
einhver kemur of sent eða
steingleymir stefnumóti, sem
gerist þvi miður alltof oft, ell-
egar húsmóðirnin stingur af
með elskhuga sinum, ellegar
hundurinn gerir þarfir sínar á
nýtt teppi — þá er þetta ætið
viðkvæðið, nema setningin er
svona í Vin: Do kann ma halt
nix moehen! Að baki liggur
vissulega samkennd, afsakandi
heimspekilegt viðhorf til hlut-
anna og bendir tii hlutleysis og
veikleika — enda eru það tveir
kunnir eiginleikar í fari austur-
rikismanna.
0 Útgáfuréttur aö
ljóöum Davíðs
Stefánssonar
Halldóra Þorvaldsdóttir skrif-
aði Velvakanda og bað um upplýs-
ingar um það, hver ætti útgáfu-
réttinn að ljóðum Davíðs Stefáns-
sonar frá Fagraskógi. Tilefni fyr-
irspurnarinnar mun vera ummæli
Árna Kristjánssonar i viðtali, sem
Gunnar Stefánsson átti við ha’nn,
en viðtalið var liður í dagskrá
útvarpsins vegna 80 ára afmælis
skáldsins nú fyrir skönimu.
Við höfðum samband við
— Ræða Töfbens
Framhald af bls. 5
verðlauna Norðurlandaráðs.
Þar er Harri Salminen einnig
aðalpersónan. Nú má sjá, að
skáldsagan tekst á við alls-
herjaruppgjör við timabil átaka
í sögu Finnlands; átaka, sem nú
er haldið áfram með leyndari
hætti á Norðurlöndum og i
Evrópu. Ég vil leggja á þaó
áherzlu, að það er listræn heild
skáldsögunnar, sem gefur
henni sérstakt afl og forgang
umfram þær mörgu skýrslur
stjónmálalegs raunveruleika,
sem liggja á borðum fulltrúa
Norðurlandaráðs. Mál hennar,
svo nátengd raunveruleikan-
um, áþreifanleg tilvera hennar
sem mótaðrar lífsmyndat;
túlkun hennar á þvi, sem er og
á hinu mögulega, sýnir, að póli-
tik getur verið slæm list og að
list getur verió möguleg pólitík.
Hér í islandinu óska ég Hannu
Ragnar Jónsson forstjóra Helga-
fells, sem gefur út verk Dav[ðs. i Sa.lama til hamingju meó verð-
Ragnar sagði, að börn Stefáns j launin fyrir þetta verk unt það,
Stefánssonar frá Fagraskógi, I sem kemur undan snjónum og
bróður Daviðs, ættu útgáfurétt- | þá mögulegu pólitík, sem leiða
kann af fundi með listinni.