Morgunblaðið - 22.03.1975, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 1975
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MARZ 1975
17
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10 100.
Aðalstræti 6. sími 22 4 80.
Efnahagsaðgerðir
á lokastigi
Meö frumvarpi því,
sem ríkisstjórnin lagði
fram á Alþingi í fyrradag
um ráðstafanir í efnahags-
málum má segja, að vió-
leitni ríkisstjórnarinnar til
aó leggja nýjan grundvöll
að efnahags- og atvinnulífi
þjóðarinnar sé aö komast á
lokastig. Aó vísu á eftir aö
leggja fram frumvarp um
tekjuskiptingu milli fisk-
vinnslú óg veióa í kjölfar
gengisbreytingarinnar en
heildarmyndin liggur nú
nokkuó skýrt fyrir. Þau
markmið sem stefnt er aó
með þessum aðgerðum eru
þessi: í fyrsta lagi að
tryggja fulla atvinnu. í
öðru lagi og sem forsenda
fyrir fyrsta atriðinu að
tryggja óhindraðan
rekstur atvinnufyrirtækj-
anna. 1 þriðja lagi aó efla
gjaldeyrisvarasjóðinn á ný.
í f jóróa lagi að hamla gegn
veróbólgu.
Gengisbreytingin var
grundvallarráðstöfun til
þess að ná fyrstu þremur
markmiðunum. Hún skap-
aói á ný grundvöll til rekst-
urs allra meginatvinnu-
greina landsmanna og
hefur er frá líður örvandi
áhrif á atvinnulífið og
stuölar þar með að at-
vinnuöryggi. Hún hefur já-
kvæð áhrif á útflutnings-
atvinnuvegina og spornar
gegn óhóflegum innflutn-
ingi og gjaldeyriseyðslu og
stefnir því að eflingu gjald-
eyrisvarasjóós. Hins vegar
vinnur hún að hluta til
gegn fjóróa markmiðinu,
þ.e. viðnámi gegn verð-
bólgu, þar sem hún leióir
til hækkandi verðlags. En á
móti koma þær ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar, sem
draga úr þenslu í efnahags-
lífinu, svo sem takmörkun
útlánaaukningar viðskipta-
bankanna, niðurskuróur á
ríkisútgjöldum o.fl.
Jafnframt því að vinna
aö þessum fjórum megin
markmióum hefur það að
sjálfsögðu verið megin-
þáttur í stefnu og aö-
gerðum ríkisstjórnarinnar
að tryggja vinnufrið í land-
inu. Það viðfangsefni hlýt-
ur að vera afar erfitt á
tímum, þegar óhjákvæmi-
legt er aó skerða kjör al-
mennings mjög verulega.
Ríkisstjórnin markaði
þegar á sl. hausti þá stefnu,
aö allur meginþorri laun-
þega yrði að taka á sig
kjaraskeróingu en sér-
stakar ráöstafanir skyldu
geróar láglaunafólki til
hagsbóta. Eins og Geir
Hallgrímsson forsætisráð-
herra rakti ítarlega í ræöu
sinni á Alþingi í fyrra-
kvöld, hefur ríkisstjórnin
haldið fast vió þessa
stefnu. Sérstakar launa-
jöfnunarbætur voru
greiddar sl. haust á lægstu
laun. í byrjun marz-
mánaóar hafói ríkisstjórn-
in tilbúnar tillögur um
hækkun þessara launajöfn-
unarbóta í samræmi við
fyrri yfirlýsingu, en aó ósk
aðila vinnumarkaðarins
voru þær ekki lagðar fram
þá. Nú hefur ríkisstjórnin í
hinu nýja frumvarpi lagt
til, að beinir skattar verði
lækkaðir verulega á lág-
launafólki og heimild er til
afnáms tolla af nauðsynja-
vörum og lækkunar sölu-
skatts á matvörum. Þessar
skattabreytingar jafngilda
allt aó 6% launahækkun til
hinna lægstlaunuðu.
Geir Hallgrímsson for-
sætisráðherra lýsti því yfir
í ræðu sinni aö heimildar-
ákvæóum þessum yrði
beitt, ef það mætti verða til
aó tryggja samkomulag á
vinnumarkaðnum. Verka-
lýðsfélögin hafa nú boðað
verkföll frá 7. apríl n.k.
Staðan í samningamálun-
um hefur síðustu daga
verið sú, að ágreiningur
hefur verið um, hvort
launajöfnunarbætur skuli
ná til yfirvinnu og hvað
þær skuli hækka mikiö.
Bilió milli deiluaðila sýnist
ekki svo mikið, að þaó sé
óbrúanlegt. Þess vegna ber
að leggja megináherzlu á
aö samkomulag náist. Vió
hinar erfiðu aðstæður, sem
við nú búum við, hefur
þjóðin einfaldlega ekki
efni á verkfalli. Þess vegna
er þess að vænta að samn-
ingsaðilar geri allt sem í
þeirra valdi stendur til að
tryggja samninga. Um
vilja ríkisstjórnarinnar i
þessum efnum þarf enginn
að efast.
Efnahagsaógerðir ríkis-
stjórnarinnar eru á loka-
stigi. Takist að halda frið-
inn má búast við að já-
kvæður árangur þessara
aógerða komi fram fyrr en
varir. Fyllsta ástæóa er til
að taka und«vþau orð Geirs
Hallgrímssonar, að við
munum sigrast á erfið-
leikunum, ef vió stöndum
saman og höldum friðinn.
Andstæðingar ríkisstjórnarinnar halda því fram dag
eftir dag, að af ásettu ráði og með illum huga leitist
stjórnin við að skerða kjör alls þorra landsmanna.
Þetta er sennilegur áróður eða hitt þó heldur og til
þess eins fallinn að leiða stjórnmálaumræðurnar inn á
tilgangslausar brautir.
Hér er ekki aðeins um að ræða alvarlega ásökun á
rikisstjórnina, heldur fyrst og fremst móðgun við
almenning, vanmat á því, að landsmenn búi yfir
heilbrigðri skynsemi og beiti henni.
Hverjum dettur í alvöru í hug, að stjórnvöld í
lýðræðislandi skerði viljandi lífskjör almennings, sem
þau hljóta að leita stuðnings hjá í næstu kosningum.
Stjórnmálamenn freistast hins vegar áreiðanlega oft
til, eins og dæmin sanna, að fegra myndina fyrir
kjósendum og láta eftir óskhyggju sinni og almenn-
ings um það, sem unnt er að gera á hverjum tíma, án
þess að forsendur séu til efnda.
Þannig er ótvírætt meiri hætta á því, að stjórnmála-
menn lofi upp í ermina og leyni almenning sannleik-
anum, ef hann er óþægilegur, en að þeir beiti almenn-
ing, kjósendur sina, harðræðum.
Ríkisstjórnin berst nú við þá, sem vilja ekki horfast
í augu við staðreyndir efnahagslífsins, vilja ekki sætta
sig við, að gæði heimsins eru takmörkuð, og fjármun-
um er ekki unnt að eyða til lengdar, án þess að þeirra
sé aflað. Fámenni okkar íslendinga ætti að auðvelda
okkur fremur en öðrum að skilja, að ríkissjóður og
Alþingi geta ekki gert annað í þágu fólksins í landinu,
en fólkið sjálft verður að greiða fyrir að lokum.
Sá grunur læðist óneitanlega að manni, þegar því er
haldið fram, að almenningur hafi misst traust og trú á
stjórnmálamönnum, að það eigi rætur að rekja til
þess, að menn hafa staðið stjórnmálamenn að því að
leyna raunverulegu ástandi þjóðarbúsins. Nú er svo
komið, að ekki er unnt, hvorki fyrir almenning né
stjórnmálamenn, að neita þeim staðreyndum, sem við
blasa í efnahagsmálum. Þegar svo er komið, er eðli-
legt, að trú manna dvíni á þeim stjórnmálamönnum,
sem enn halda því fram, að unnt sé að halda veislu
endalaust, og þora ekki að viðurkenna sannleikann.
Að laga kjör almennings að
versnandi viðskiptakjörum
I byrjun síðasta árs bjuggu íslendingar við bestu
viðskiptakjör, sem saga okkar greinir frá. Engu að
síður var öllum ljóst, eftir að kjarasamningar voru þá
gerðir, að stefnt var til meiri kaupmáttar- og tilkostn-
aðarhækkana innanlands en jafnvel þau góðu við-
skiptakjör gátu undir staðið. Hvað þá heldur, ef tekið
er tillit til hækkandi olíuverðs.
Þess vegna ákvað fyrrverandi ríkisstjórn að taka
kaupgjaldsvísitöluna úr sambandi og greiða skyldi
kaup samkvæmt óbreyttri kaupgjaldsvísitölu frá 1.
mars 1974.
Þess vegna og vegna versnandi viðskiptakjara, þeg-
ar leið á síðasta ár, voru allir stjórnmálaflokkar sam-
mála um í stjórnarmyndunarviðræðum, að þörf væri
til viðbótar róttækra ráðstafana í efnahagsmálum, sem
hlutu að skerða óraunhæfan sýndarkaupmátt launa,
eins og hann var fyrst eftir kjarasamningana.
Sá vandi sem stjórnmálamenn hafa staðið frammi
fyrir frá því á liðnu ári, er að laga kjör almennings að
versnandi viðskiptakjörum þjóðarinnar Við gerð
þeirra efnahagsráðstafana, sem nýmynduð ríkisstjórn
greip til á liðnu hausti, var gengið út frá ákveðnum
forsendum um getu þjóðarbúsins. En frá þeim tíma
hafa viðskiptakjörin versnað um 14—15% og frá því
að endanlega var gengið frá fjárlögum skömmu fyrir
jól, hafa viðskiptakjörin versnað um 8—10%. Á aðeins
einu ári hafa viðskiptakjörin versnað um 30%.
Nauðsynlegt er, að hafa þessar staðreyndir í huga,
þegar rætt er um efnahagsvandann og kjaramálin
almennt. Það, sem talið var nægilegt við stjórnar-
myndunina síðastliðið haust, hefur ekki reynst full-
nægjandi vegna þessarar neikvæðu.þróunar.
Þrír kostir
Tæmandi má telja þau úrræði, sem stjórnvöld hafa
til lausnar þeim vanda, sem við hefur verið að glíma á
siðasta og þessu ári. í fyrsta lagi gátu menn reynt að
færa niður allt verðlag og kaupgjald í iandinu. í öðru
lagi var sá kostur að leggja almenna skatta á lands-
menn og verja tekjunum af þeim í styrkveitingar til
atvinnuveganna. Í þriðja lagi var sá kostur að auka
tekjur atvinnuveganna í krónutölu islensks gjaldmið-
ils með því að lækka gengi íslensku krónunnar gagn-
vart erlendum gjaldeyri.
Önnur ráð en þessi þrjú er ekki um að ræða, þegar
við lendum í slíkri stöðu. Fyrsta leiðin felst að vissu
leyti i því að treysta á lækkandi verðlag í kjölfar
kaupgjaldslækkunar. Sannleikurinn er þó sá, að ég
held, að allir séu sammála um, að þessi leið er ekki
fær. Launþegasamtökin geta ekki gengist inn á lækk-
un kaupgjalds og þar að auki er það álit þeirra, sem
gleggst vita, staðfest af reynslu, að ekki er unnt að
fylgja fram kröfunni um lækkað verðlag í kjölfar
lækkandi kaupgjalds á nokkurn raunhæfan hátt. önn-
ur leiðin, styrkja og uppbótaleiðin, svonefnda, hefur
oft verið reynd hér á landi og hefur ávallt verið
árangurslaus. Styrkja og haftakerfið, sem þessi leið
byggir á, hefur ávallt leitt til gengislækkunar að
lokum, og þetta kerfi mismunar atvinnuvegum og
verður til þess að framleiðsluþættirnir, vinnuafl, fjár-
magn og atvinnutæki nýtast ekki á hagkvæmastan
hátt. í raun og veru er þess vegna ekki um annað að
ræða, þegar gengi íslensks gjaldmiðils er fallið, en að
skrá hann rétt, ef við viljum koma í veg fyrir vöru-
skort, skömmtun og höft í landinu og tryggja að
atvinnuvegirnir séu reknir af fullum krafti.
Þýöing atvinnufyrirtækjanna
Ef við viljum tryggja fulla atvinnu og koma i veg
fyrir atvinnuleysi, þá er þýðingarlaust til lengdar að
treysta á það, að opinberir aðilar, hvort heldur ríki eða
sveitarfélög, geti með einhverskonar atvinnubót-
avinnu eða aukningu opinberra framkvæmda tryggt
atvinnuöryggi. Hjól atvinnulífsiris sjálfs verða að snú-
ast af fullum krafti. Þess vegna verða atvinnuvegirnir
sjálfir að bera svo mikið úr býtum, að þeir séu reknir
hallalaust.
Sagt er, að ríkisstjórnin hugsi meira um atvinnutæk-
in og forstjórana en fólkið 1 landinu. En atvinnu-
vegirnir verða engu síður en aðrir að búa við lakari
hlut á þessu ári en á velgengistímum. Kvartanir
forstjóranna bera um það vitni.
En fólkið í Neskaupstað komst að raun um í snjó-
flóðunum, hve mikils virði atvinnufyrirtækin eru til
að gera vinnu fólksins verðmætari og Islendingar
almennt gera sér grein fyrir þvi að það er í þágu
fólksins sjálfs, að atvinnuvegirnir beri sig. Þjóðin
getur ekki eytt meiru á hverjum tíma en afrakstur
atvinnuveganna segir til um. Það er því fyrst og
fremst hagur þeirra, sem skammtar mönnum lífskjör,
og lífskjörin geta ekki orðið betri en atvinnuvegirnir
þola til lengdar. Þetta er staðreynd, hvort sem um
rikis-, bæjar-, einka- eða samvinnurekstur er að ræða.
Gengislækkun hefur eins og niðurfærsluleiðin og
uppbótaleiðin ýmsa ókosti. Hún dregur úr vilja manna
til sparnaðar, hún er ekki til þess fallin að draga úr
verðbólgunni, og framkvæmd hennar verður til þess,
að hagur ýmissa atvinnufyrirtækja, einkum i verslun,
versnar. Þegar til gengisbreytinga er gripið, er nauð-
synlegt jafnframt að gera aðrar ráðstafanir samhliða
til að vega á móti þessum annmörkum og tryggja
tilætlaðan árangur.
Að treysta grundvöll
efnahagslífsins
Ríkisstjórnin hefur nú lagt fram frumvarp, sem
hefur að geyma ráðstafanir í því skyni.
Það er flutt í því skyni að gengisbreytingin komi að
haldi við að tryggja jafnvægi í viðskiptum við útlönd
og samkeppnisstöðu islenskra atvinnuvega. Frum-
varpinu er ætlað að styðja gengisbreytinguna með
aðhaldi í fjármálum rikisins, peninga- og lánamálum
og hófsemi í kjaraákvörðunum. Auk þeirra hliðarráð-
stafana sem frumvarpið gerir ráð fyrir, hefur ríkis-
stjórnin í kjölfar gengisbreytingarinnar í febrúar
hækkað innflutningsgjald af bifreiðum, hækkað
áfengi og tóbak, söluskatt um 1 stig til þess að standa
straum af kostnaði við bætur til Neskaupstaðar vegna
Skattalækkun
í þágu láglaunafólks
I frumvarpi því, sem nú hefur verið lagt fram, er
gert ráð fyrir lækkun tekjuskatts einstaklinga við
álagningu 1975 um 850—900 millj. kr. og lækkun
útsvars um 360 millj. kr. Einnig eru fjölskyldubætur
almannatryggingakerfisins og aðrar barnaívilnanir
ríkisins sameinaðar í skattaafslátt, sem í frumvarpinu
er nefndur barnabætur, og greiðast út séu þær hærri
en álögð gjöld. Þar með er stigið fyrsta skrefið til
sameiningar tryggingabótakerfis og skattakerfis.
Er þetta i samræmi við stefnuyfirlýsingu rfkis-
stjórnarinnar, þar sem segir: „Stefnt verði að samein-
ingu algengustu bóta almannatrygginga og tekju-
skattsins, er tryggi þjóðfélagsþegnunum lágmarks
tekjur og horfi til skýrari áhrifa á tekjuskiptinguna í
réttlætisátt og aukinnar hagkvæmni, og enn fremur,
að „á almennar launatekjur skal ekki lagður tekju-
skattur".
þegnir spariskyldu eru þeir, sem orðnir voru 67 ára á
árinu 1974. Lagt er til, að hjón með 2 börn greiði t.d.
5% af tekjum sínum umfram 1800 þús. kr. brúttótekj-
ur á sl. ári í skyldusparnað. Áætlað er að 5% skyldu-
sparnaður samkvæmt þessari grein veiti ríkissjóði
200—250 millj. kr. tekjur á árinu. Skyldusparnaður er
verðtryggður og bundinn til tveggja ára.
í fjárlögum fyrir árið 1975 er áætlað að varið verði
til flugmálastjórnar, reksturs og viðhalds flugvalla svo
og til fjárfestingar í flugvöllum um 440 millj. kr. úr
ríkissjóði umfram þær tekjur sem flugvallarekstur
ríkisins skilar ríkissjóði. Æskilegt er, að hver rekstrar-
eining innan ríkiskerfisins standi undir sér að svo
miklu leyti sem þess er kostur. 1 samræmi við það
hefur verið ákveðið að leggja á sérstakt flugvallagjald,
sem nemi 2500 kr. fyrir hvern einstakling. Verður
gjaldið fellt inn f verð hvers farseðils. Með þessu
gjaldi ættu tekjur ríkissjóðs að aukast um 225 millj.
kr. Auk þess er ráðgert að hækka lendingargjöld á
Keflavíkurflugvelli, sem skilað gæti ríkissjóði 70—75
millj. kr. á ári.
Geir Hallgrímsson, forsætisráðherra:
Slgrumst fijðtt
ð erflðlelkunum
- ef vlð stðndum saman og Iröldum frlðlnn
náttúruhamfaranna þar, stöðvað útlánaaukningu
banka umfram sparnað, og eftir páska verður á Al-
þingi lagt fram frumvarp sem hefur að geyma ákvæði
um tekjuskiptingu innan sjávarútvegsins. En með
öllum þessum aðgerðum er rikisstjórnin að treysta
grundvöll efnahagslífsins.
Samkvæmt frumvarpinu er veitt heimild til þess að
lækka fjárveitingar á fjárlögum 1975 og útgjöld skv.
sérstökum lögum um allt að 3.500 millj. kr. eða sem
nemur 714% af heildarútgjöldum fjárlaga, í samráði
við og með samþykki fjárveitinganefndar Alþingis.
Því verða ekki raktar hér beinar tillögur um lækkun
fjárveitinga. Gerðar hafa verið ráðstafanir til að
stemma stigu við því, að áhrif gengisbreytingarinnar
komi fram sem útgjaldaauki hjá ríkissjóði. Jafnframt
verður leitast við að koma við frekari sparnaði í
rekstri ríkisins á öllum sviðum.
Samdráttur þessi í útgjaldaáformum ríkissins er
nauðsynlegur vegna þess að rýrnun viðskipta'kjaranna
um 8—10% frá því að fjárlög voru samþykkt dregur
úr tekjum, svo og er gert ráð fyrir að minni eftirspurn
innanlands í kjölfar gengisbreytingar og gjaldahækk-
ana minnki innflutningsmagn og þar með tekjur þær,
sem ríkissjóður hefur af innflutningi, enda er það
nauðsynlegt, ef bæta á gjaldeyrisstöðu þjóðarbúsins.
Þá er nauðsynlegt áð skapa svigrúm fyrir skatta-
lækkunum beinna og óbeinna skatta til að greiða fyrir
kjarasamningum og fyrirsjáanlegum útgjöldum til að
standa undir kostnaði vegna áburðarverðhækkana og
ábyrgða á afborgunum togaralána. Loks er samdráttur
í ríkisútgjaldaáformum nauðsynlegur til þess að geta
lagt aukna áherslu á ýmsar framkvæmdir á stviði
orkumála.
Áfram verður haldið að vinna að framkvæmd
stefnuyfirlýsingar rikisstjórnarinnar i skattamálum,
eins og hæstvirtur fjármálaráðherra mun víkja að
seinna í kvöld.
Breytingin á skattalögunum miðar að því eins og
ráðstafanirnar i heild að bæta einkum stöðu þeirra
sem lægst hafa launin.
Jafnframt lækkun á beinum sköttum hefur frum-
varpið að geyma heimild til lækkunar á söluskatti og
afnáms tolla af nokkrum mikilvægum matvælum og
hráefnum til matvælagerðar. Með beitingu heimildar-
ákvæðanna mætti lækka óbeina skattheimtu rikisins
um 6—800 millj. kr. á heilu ári. Ef litið er á lækkun
beinna skatta, útsvara og óbeinna skatta i heild er
lögbundið eða veitt heimild til að lækka þessa skatt-
heimtu um 2 milljaðra eða þar um bil. Rikisstjórnin
hefur i huga að beita heimildinni til lækkunar á
óbeinum sköttum ef það verður til þess að stuðla að
því að samningar náist milli aðila vinnumarkaðarins
um lausn kjaramálanna.
Verðtryggður
skyldusparnaður
Frumvarpió hefur að geyma ákvæði um 5% skyldu-
sparnað þeirra, er höfðu tekjur í hærra lagi á árinu
1974. Með skyldusparnaðinum er stefnt að því að jafna
sem sanngjarnast þeim byrðum, sem þjóðin í heild
hlýtur nú að taka á sig um leið og aflað er innlends
fjármagns til þess að standa undir nauðsynlegum
framkvæmdum ríkisins, þ. á m. í orkumálum. Undan-
Útgjöld í samræmi við getu
þjóðarheildar
I þessu frumvarpi er lögð áhersia á það, að útgjalda
áform ríkisins séu í samræmi við getu þjóðarheildar-
innar og verði ekki til þess að skapa óeðlilega eftir-
spurn eftir erlendum gjaldeyri, heldur miklu fremur
til.þess að skapa svigrúm, svo að myndun gjaldeyris-
varasjóðs geti á ný átt sér stað.
Með sama hætti er í þessu frumvarpi skapaður
ákveðinn rammi fyrir útlánaáform fjárfestingarlána-
sjóða og gerð grein fyrir, hvernig fjármagna skuli
útlánaáformin. Það verður að segjast eins og er, að
þessi áform um útlán eru og hafa verið hærri en geta
sjóðanna leyfir. í áætlunum ríkisstjórnarinnar er gert
ráð fyrir því, að íbúðalánasjóðirnir og sjóðir atvinnu-
veganna hafi til útlána á árinu 1975 um 31% hærri
upphæó en á árinu 1974. Innan þessa ramma verðum
við að leitast við að halda okkur. En í þvi felst
jafnframt að vió ve» tum að halda að okkur höndum
eins og frekast er kostur í erlendum lántökum.
í frumvarpinu er sett það hámark á erlendum
lántökum til rikisframkvæmda og fjárfestingarlána-
sjóða, að þær nemi 3—3,500 millj. króna en að þeirri
lántöku meðtalinni, er nú áætlað að nettóaukning
erlendra skulda þjóðarbúsins á árinu muni nema um
12.000 millj. króna. Við þurfum okkar sjálfra vegna að
setja okkur ákveðin takmörk í erlendum lántökum,
vegna þess að greiðslubyrði afborgana og vaxta af
lánum vex óðfluga og getur orðið okkur fjötur um fót í
framtiðinni. Ohóf í þessum efnum er einnig til þess
fallið að draga úr lánstrausti okkar erlendis og tak-
mörk eru á lánsfjáröflunarmöguleikum. Með frum-
varpinu er sú stefna mörkuð, að nauðsynlegt sé að
draga úr almennum framkvæmdum hjá opinberum
•aðilum, ef orkuframkvæmdir eigi að hafa forgang.
Aúðvitað verður að velja á milli hinna ýmsu orku-
framkvæmda,.því að allt er ekki unnt að gera I einu,
en stefna ríkisstjórnarinnar er eindregin, að orku-
framkvæmdir hafi algjöran forgang.
Að svo miklu leyti, sem samþykkt frumvarpsins
hefur í för með sér samdráttaraðgerðir í
útgjaldaáformum ríkis og lánastofnana verður að
fylgjast nákvæmlega með atvinnuástandinu á hverj-
um tíma og slaka á, ef einhver hætta er á atvinnuleysi.
Hvernig er unnt að draga úr
kjaraskerðingu?
Enginn neitar þeirri staðreynd, að kjaraskerðing
hefur verió mikil frá því fyrsta mars á síðasta ári,
þegar visitalan hætti að mæla launþegum sjálfkrafa
kauphækkanir. Sagt er, að kaupgjald væri nú 46%
hærra í krónutölu, ef kaupgjaldsvísitalan hefði ekki
verið tekin úr sambandi og ekki er tekið tillit til
launajöfnunarbóta. Hér er þó um algjörlega óraun-
hæfan samanburð að ræða, eins og bezt sést á þvi, að
allir flokkar á Alþingi hafa vist.viðurkennt, að nauð-
synlegt var, eða beinlínis staðið að því, að kaupgjalds-
visitalan var tekin úr sambandi um lengri eða
skemmri tíma.
Það breytir hins vegar ekki því, að þeirri spurningu
þarf nú að svara, hvernig unnt er að draga sem mest
úr kjaraskerðingu. Stefna ríkisstjórnarinnar hefur
verið sú að reyna að auka tekjur hinna lægstlaunuðu í
krónutölu með launajöfnunarbótum og bæta hag
þeirra nú með skattalækkunum. Um launa-
jöfnunarbætur voru sett lög á síðasta hausti,
og þar mælt fyrir um skyldu stjórnvalda til
að endurskoða þau lög, ef framfærsluvísitalan
færi yfir 358 stig. Vísitalan fór yfir það mark
og rikisstjórnin hafði tilbúnar tillögur um
endurskoður. launajöfnunarbótanna. Hins vegar hafa
þær tillögur ekki verið lagðar fram vegna óska aðila
vinnumarkaðarins, sem vilja reyna aó ná samkomu-
lagi sín á milli um launahækkanir. Nú standa þeir
samningar yfir. Allir hljóta að vona, að þeir hafi
farsælan endi, þótt ef til vill verði ekki samið til langs
tíma. Sé litið til þess, hvað hinir lægstlaunuðu geta
fengið í sinn hlut, þá er talið, að launajöfnunarbæt-
urnar frá því i haust nemi um 9% kauphækkun, ef
skattalagabreytingarnar, sem nú eru ráðgerðar ná
fram að ganga, jafngilda þær um 7% kauphækkun sé
miðað við tekjulágar barnafjölskyldur og til viðbótar
kemur svo það, sem vonandi semst um. Þá má til-
greina 3% grunnkaupshækkunina frá 1. desember, en
að öllu þessu samanlögóu má gera ráð fyrir, að menn
með lægst laun geti fengið verulega hækkun í krónu-
tölu.
Þá er ljóst að endurskoða verður elli- og örorkulif-
eyri og hækka lágmarkstekjutryggingu elli- og örorku-
lífeyris, þvi að enginn gengur þess dulinn, að þeir,
sem við þær tekjur búa, standa einna verst að vigi.
Að öllu þessu er nauðsynlegt að hyggja um leió og
hafa veróur í huga, að meiru verður ekki skipt en
aflað er.
Gott hlutskipti samanborið
við flestar þjóðir
Sá tími þarf aó koma, að islenskir stjórnmálamenn
og íslenska þjóðin geti einbeitt huga sínum og kröft-
um að langvinnari framtíðarverkefnum, án þess aó
verða að láta allt snúast um lausn vandamála líðandi
stundar frá degi til dags. Ég vil líkja stöðu okkar nú
við skip i skerjagarði, sem verður að stýra framhjá einu
skeri án þess að steyta á því næsta. Urlausnarefnin
eru mörg og viðkvæm, ekki sist við lausn kjaramál-
anna. í þeim efnum verður að skírskota til skilnings
og samhugar þjóðarinnar allrar.
Forgangsverkefnið er að tryggja fulla atvinnu og
atvinnuöryggi og treysta þar með grundvöll þeirra
góðu lifskjara, sem þjóðin hefur búið við á undanförn-
um árum. Til þess að ná þessu markmiði jafnframt því
sem hamlað er gegn verðbólgunni, verðum vió að
halda I við okkur, sniða okkur stakk eftir vexti. Hlut
skipti okkar er gott samanborió við flestar þjóóir
aðrar. Þrátt fyrir andstreymi í efnahagsmálum er hér
ekkert atvinnuleysi ólíkt þvi, sem er í ýmsum nálæg-
um löndum. Mikil óvissa rikir í efnahagsmálum heims-
ins um þessar mundir, við ættum því að keppa að þvi
allir sem einn að gæta í hvívetna þeirrar hófsemi, sem
er forsenda atvinnuöryggis. Hverju mannsbarni ætti
að vera ljóst, að þegar tekjur bjóðarinnar í heild
minnka, vegna versnandi viðskiptakjara, eru ekki
aðstæður til þess að ná raunverulegum kjarabótum.
Sameiginleg áföll verðum vió að bera sem heild og
jafna þeim niður af félagslegri sanngirni.
Á það mun reyna nú hvort við verðum þess umkom-
in að snúast við þessum vanda af viti. Það liggur í eðli
okkar þjóðskipulags, að skilningur og stuðningur al-
mennings og samtaka almennings er forsenda árang-
urs í þessum efnum.
Ef við látum ekki sundurlyndi spilla fyrir okkur,
stöndum saman og höldum friðinn, þá munum við
sigrast fljótt á erfiðleikunum, komast út úr skerja-
garðinum. Þá mun hagur okkar fljótt vænkast og
hugsjónir rætast.