Morgunblaðið - 04.02.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. FEBRUAR 1976
Er stjórnarandstaðan
að tapa taugastríðinu?
FORSÆTISRÁÐHERRA, Geir Hallgrfmsson, gaf!
sameinuðu alþingi skýrslu í gær um viðræður sfnar og
annarra íslenzkra fulltrúa við brezk stjðrnvöld um fisk-
veiðideilu þjóðanna, sem fram fóru f Lundúnum fyrir
rúmri viku. Ræða forsætisráðherra er birt á öðrum stað f
blaðinu í dag. Að lokinni ræðu forsætisráðherra fóru
fram umræður, sem var útvarpað. Efnisatriða úr ræðu
Einars Ágústssonar, utanríkisráðherra, og Benedikts
Gröndal, formanns Alþýðuflokksins, er getið á fréttasíð-
um blaðsins í dag, en hér á eftir verður málflutningur
annarra þingmanna f umræðunni lítillega rakinn efnis-
»ega-
Alþýðubandalag andvfgt
frekari viðræðum
við Breta
Lúðvfk Jósepsson < K):
Það eru liðnir 11 sólarhringar
síðan forsætisráðherra fór til
London og sjö síðan hann kom
heim, sðlarhringar leyndar og
óvissu fyrir þjóðina. Allan
þennan tíma hefur verið nokkurs
konar vopnahlé á miðunum, ef
frá eru taldar tvær klippingar.
Gæzlunni hefur ekki verið beitt
sem skyldi. Allt þetta pukur og
aðgerðaleysi er forkastanlegt —
og nú er sýnt, að verið var að
reyna að þrýsta í gegn samn-
ingum, þótt ekki tækist.
Alþýðubandalagið var mótfallið
samningsviðræðum við Breta —
af þremur ástæðum. Aðstaða til
samninga er engin. Viðræðurnar
fóru fram á röngum forsendum,
dregnum af vafasömum ummæl-
um framkvæmdastjóra Atlants-
hafsbandalagsins. Viðræðurnar
vóru ekki könnunarviðræður,
heldur hreinar samningavið-
ræður.
Lúðvfk Jósepsson
Bretar sýndu fyllstu óbilgirni
og ósanngirni f viðræðunum. Þeir
vildu fá að veiða 85 þús. tonn af
bolfiski á ári, þar af 65 — 75 þús.
tonn af þorski, til tveggja ára.
Þeir tala líka um 30% af
heildarþorskaflanum í sinn hlut.
Og sýnt er að þeir stefna að varan-
legum langtímaveiðiheimildum.
Ofan á þessar óhófskröfur bæta
þeir hreinum hótunum um áfram-
haldandi herskipaíhlutun. — Ég
tel að alltof lengi hafi dregizt áð
neita svo fráleitum samningshug-
myndum.
Ríkisstjórnin hefur loks
ákveðið að hafna þessum samn-
ingsgrundvelli — en jafnframt
boðið upp á nýjar viðræður um
skammtímasamninga, til 3ja
mánaða. Auðvitað geta Bretar
samið til 3ja mánaða, ef þeir að-
eins fá að taka nægilegt aflamagn
þann tíma.
Mér er spurn: hvern veg á að
standa að landhelgisgæzlunni,
meðan Bretar íhuga tilboðið og
viðræður fara síðan fram? Með
sömu linkind og undanfarna 11
daga?
Okkar stefna er, að viðræður
við Breta komi engar til greina.
Við eigum að hefja nýtt víðtækt
áróðursstríð og efla landhelgis-
gæzlu okkar verulega.
Ef herskipin koma á ný f land-
helgi okkar eigum við að slíta
stjórnmálasambandi við Breta.
Við erum í NATO og höfum gert
varnarsamning við Bandaríkin.
Ef þessir samningsaðilar okkar,
NATO og Bandaríkin, standa ekki
við skuldbindingar, sem þeir hafa
á sig tekið um að verja okkur,
eigum við að taka til endurskoð-
unar veru okkar í bandalaginu og
loka herstöðinni. Ef slíku verður
hótað verða herskipin færð út
fyrir landhelgismörkin.
Við eigum að stórefla land-
helgisgæzluna og leigja amk. eitt
mjög hraðskreytt skip, sem
stundað getur klippingar, þrátt
fyrir herskipin.
DEHTIM FÆÐEVGARORLOF KVENNA
Axel Jónsson (S) bar fram þá
fyrirspurn til heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra í sam-
einuðu þingi í gær, hvað liði
framkvæmd bráðabirgðaákvæðis
í lögum um atvinnuleysistrygg-
ingar, þ.e. fæðingarorlof kvenna,
sem gerði ráð fyrir könnun á fæð-
ingarorlofi til allra kvenna og
fjáröflun til að standa undir slík-
um kostnaði.
þeir, sem heimtuðu útgjöldin,
fylgdu nauðsynlegri fjáröflun.
Nefna mætti að sjúkratryggingar
hefðu hækkað um 4000 m. kr. frá
fyrra ári. Óhjákvæmilegt hefði og
verið að hækka elli- og örorku-
bætur til samræmis við kaupmátt
annarra Iauna, og hefðu þær
nýverið hækkað um 5% sem
þýddi 351 m.kr. útgjaldaauka.
Hins vegar færi nú fram alls-
Axel Jónsson
Matthfas Bjarnason Sverrir Hermannsson Edvarð Sigurðsson Guómundur Garðarsson Ingi Tryggvason
Matthías Bjarnason, trygginga-
ráðherra, gerði i stuttu máli grein
fyrir lögum, frá 16. maí sl., sem
mæltu fyrir um 90 daga fæðingar-
orlof kvenna á þar til greindum
launum, til samræmis við hlið-
stæð réttindi kvenna er vinna hjá
ríki og sveitarfélögum. Deilur
hefðu staðið um, hvort rétt væri
að greiðslur í þessu efni kæmu
frá atvinnuleysistryggingasjóði,
en Alþingi samþykkti það nær
samhljóða, og ríkisstjórnin settí
reglugerð um framkvæmdina i
janúarmánuði sl.
Meginverkefni atvinnuleysis-
tryggingasjóðs væri að greiða
atvinnuleysisbætur, og Iána til
atvinnuframkvæmda er fyrir-
byggðu atvinnuleysi, bæði til
einka- og opinberra aðila, sem
einkum hefði náð til húsnæðis-
lánakerfisins. Þetta verksvið
sjóðsins væri nú að nokkru skert
með þessari nýju kvöð.
Rætt hefói verið um, að slíkar
greiðslur ættu að koma úr trygg-
ingakerfinu. Aðstæður í þjóð-
félaginu hefðu ekki leyft nýja eða
viðbótarskattheimtur til að
standa undir slíku, enda óvíst, að
herjarendurskoðun á trygginga-
kerfinu, er sérstök nefnd undir
forsæti Guðjóns Hansen, trygg-
ingafræðings, annaðist. Væri eðli-
legt aó fæðingarorlofið kæmi inn
í þá mynd og endurskoðun. Stefnt
væri að því að niðurstöður lægju
fyrir á þessu ári, í haust eða fyrir
áramót.
Vilborg llarðardóttir (K) las
upp nokkrar fundarsamþykktir
því til stuðnings, að fæðingarorlof
bæri að greiða ur trygginga-
kerfinu. Atvinnuleysistrygginga-
sjóður hefði öðru hlutverki að
gegna.
Sverrir Hermannsson (S) sagði
umrædda iöggjöf áfanga að loka-
marki, sem ná ætti til allra
kvenna í landinu. Um aðra leið
hefði naumast verið að ræðæ
Þessi löggjöf hefði og náð til
þeirra kvenna, þar sem þörfin
væri brýnust, aðila félaga innan
ASl, er störfuðu í helztu atvinnu-
greinum þjóðfélagsins. Gegndí
furðu, að Alþýðubandalagið
streittist gegn ótvíræðum rétti
verkakvenna í þessu efni.
Eðvarð Sigurðsson (K) sagðí
verkalýðshreyfinguna eiga at-
vinnuleysistryggingasjóð, enda
fenginn með kjarasamningum.
Varhugavert væri aó þrengja
núverandi verksvið hans, sem
m.a. kæmi fram í fyrirbyggjandi
lánastarfsemi gegn atvinnuleysi.
Þetta réttlætismál hefði átt að
leysa meó öðrum hætti.
Guðmundur Garðarsson (S)
sagði konur innan aðildarfélaga
ASl fagna náðum áfanga, enda
væri hér um óumdeilanlegt rétt-
lætismál að ræða. Að gefnu tilefni
væri hinsvegar rétt, að 1. gr.
viðkomandi laga kæmi til fram-
kvæmda en þar segði efnislega, að
sjóðurinn skuli færa á sér-
reikning hvers verkalýðsfélags
við sjóðinn tilteknar tekjur, og
kæmi þá í ljós frá hverjum og
hvaðan tekjur sjóðsins kæmu.
Svava Jakobsdóttir (K) sagði að
þingflokkur Alþýðubandalagsins
hefði samþykkt umrædda löggjöf,
utan einn þingmaður og væri því
naumast rétt að tala um andstöðu
þess. Hins vegar hefðu þeir viljað
greiða fæðingarorlofið úr trygg-
ingakerfinu.
Matthías Bjarnason (S) taldi
ekki óeðlilegt, að lögin um at-
vinnuleysistryggingar yrðu fljót-
lega endurskoðuð, enda hyggilegt
að endurskoða lög yfirleitt með
vissu millibili í ljósi fenginnar
reynslu í framkvæmd. Hins yrði
að gæta, að útgjöld trygginga-
kerfisins hefðu vaxið mjög mikið
og enn frekari útgjöldum þyrfti
að mæta með tekjuöflun, ef raun-
hæf ættu að reynast. Við
Framhald á bls. 27
Karvel Pálmason
Þróun hafréttarmála er okkur í
vil. Bretar munu sjálfir halda
fram 200 mílna fiskveiðiland-
helgi. Almenningsálitið í Bret-
landi er að vakna til andstöðu við
þarlenda ríkisstjórn 1 þessu máli.
Bandaríkin munu færa út í 200
mílur eftir eitt og hálft ár.
Það er sterk andstaða i landinu.
óbundin flokkum, gegn frekari
viðræðum. Afstaða Alþýðubanda-
lagsins er skýr og i samræmi við
þjóðarviljann.
Kröfur Breta ættu
að hafa sannfært
rfkisstjórnina
Karvel Pálmason (SFV): Lokið
er löngu og ströngu þagnarstriði
forsætisráðherra. Ekki var þó
ástæða til leyndar, þó utanríkis-
ráðherra telji, að þjóðin muni
ekki dæma ríkisstjórnina hart
fyrir umhugsunartímann. Vel má
vera að honum verði að ósk sinni.
Ég get vel unnt honum þess.
Mestu skiptir að samstaða er nú
um að hafna framkomnum
samkomulagshugmyndum, svo
fráleitar sem þær eru.
Ljóst er að Bretar stefna að
langtímaveiðiheimildum á Is-
landsmiðum. Eg var að vona að sú
staðreynd, sem og hinar fráleitu
samningskröfur, hefðu sannfært
ríkisstjórnina um, að ekki væri
lengur um neitt að ræða við
Breta, ef hliðsjón er höfð af
ástandi fiskstofna okkar. Hitt skal
viðurkennt, að skiljanlegt er, að
nokkurn tíma þurfi til að hug-
leiða og skipuleggja næstu skref
okkar í landhelgismálinu, eftir að
kröfum Breta hefur verið hafnað.
Utanrikisráðherra ræðir um
viðunandi samninga. Hvað er
viðunandi að hans dómi? Það
kemur hvergi fram i máli hans.
Haldi Bretar áfram hernaðarof-
beldi á að grípa til einu réttu
leiðarinnar, sem við getum farið
undir þeim kringumstæðum, að
NATO standi við skuldbindingar
sínar um að verja okkur, eða
Bandaríkin, sem annast eiga
vörnina fyrir þess hönd. Annars
hljótum við að endurskoða í fullri
alvöru aðild okkar að þessu
bandalagi.
Leyndin og leið stjórnar-
andstöðunnar.
Geir Hallgrfmsson, forsætisráð-
herra:
Það er mikið talað um leynd og
lengd athugunar ríkisstjórnar-
innar, varðandi þau skref, sem
við hljótum næst að stíga í land-
helgismálum okkar. Sú gagnrýni
er þó naumast svaraverð. Bretar
hafa veitt í algjöru lágmarki
þennan tíma, eftir að herskipin
viku úr landhelginni, og brezkir
skipstjórnarmenn verið háðir
stanzlausri taugaspennu. Þetta er
stundum kallað taugastríð. En við
verðum að gæta þess að halda
okkar eigin taugaró, en því virðist
ekki til að dreifa hjá stjórnarand-
stæðingum. Varðandi meinta
leynd er hins að gæta, að þar var
farið að samkomulagi, en þing-
flokkum, utanrikismálanefnd,
landhelgisnefnd jafnframt skýrt
frá málavöxtum, Svo niðurstöður
hafa verið öllum þingflokkum
kunnar. Leyndin hefur ekki
skaðað málstað okkar, nema síður
sé.
Samningshugmyndum Breta
hefur verið hafnað — en talað er
um viðræður um skammtíma-
samninga, i 3 mánuði. Það kann
að vera rétt hjá stjórnarandstöðu,
að lítið sé um að semja. Spurning-
in er hinsvegar sú, hvort betur sé
hægt að tryggja fiskverndarsjón-
armið með samningum eða án,
hvort hægt væri að færa verulega
niður það aflamagn, sem ella yrði
tekið ófrjálsri hendi. Hvort betur
er hægt að tryggja friðun
hrygningar- og uppeldissvæða
ungfisks? Og ýmis önnur
þýðingarmikil hagsmunaatriði
þjóðarinnar?
Forsætisráðherra ræddi tvö
dæmi: 1) Ef miðað væri við að
heildarafli þorsks gæti verið 300
til 330 þús. tonn eins og Bretar
halda fram. Erlendir, aðilar en
Bretar, veiddu 20 þús tonn.
Bretar tækju 100 þús. tonn í
óleyfi. Þá væru eftir 210 þús. tonn
eða nokkru minna en við hefðum
veitt á ári. Slíkur framgangsmáti
myndi leiða til hruns þorskstofns-
ins. 2) Ef miðað væri við hámark
þess, sem fiskifræðingar okkar
teldu leyfilegt að veiðai 280 þús.
tonn. Afli annarra 20þús.tonn, að
viðbættum hugsanlegum 100 þús.
tonna ránveiðum Breta. Þá væru
eftir 260 þús. tonn í okkar hlut,
sem væri óviðunandi.
Rétt væri að reyna til þrautar
að færa niður með samningum
þetta hugsanlega veiðimagn
Breta. Við ættum að fullreyna að
leysa deilumál okkar öll með frið-
samlegum hætti. Hæpið væri að
við leystum vanda okkar með afli
eða valdbeitingu, til þess bentu
auðsæ rök. Og naumat heldur
með að segja upp öllu samstarfi
við þær þjóðir sem helzt væri að
leita styrks og skilnings hjá.
Það væri raunar furðulegt, að
heyra þá, sem ætíð hefðu talað
hæst gegn Nato-aðild, tala nú um
þá aðstöðu, sem þar er fyrir
hendi, sem einu og réttu leiðina
til að ná árangri í landhelgisdeilu
okkar. Stuðningur annarra er
mikils virði, sagði forsætisráð-
herra, en það getur enginn unnið
þetta stríð fyrir okkur. Það
verðum við að leiða til sigurs
sjálfir. Við eigum aldrei að slá á
útrétta hönd, heldur leita allra
ráða til friðsamlegrar lausnar. I
því er fólginn styrkur okkar, ekki
sizt út á við, ásamt samheldni
okkar, hvern veg sem málið
þróast.
Að standa og telja
Jónas Árnason (K) sagði frá
Birni á Dvergasteini. Hann hefði
gert greinarmun á kristilegu
þolgæði og roluhætti. Bóndi einn
hefði sagt honum, að hann hefði
þolað 15 högg áreitnismanns án
mótaðgerða. Hvað mörg högg
spurði Björn? 15 sagði bóndi. En
sú stilling að standa og telja, sagði
Björn i Dvergasteini.
En sú stilling hjá forsætisráð-
herra og rikisstjórn — að standa
og telja — og bjóða upp á
framhald.
Bretar verða brátt fullsaddir á
taugaspennu herskipafiskirís að
viðbættu tíðarfari á Islands-
miðum. Þetta veit þjóðin, þeir
sem róa í skut. Ef þeir, sem róa í
fyrirrúmi, bregðast ekki, náum
við heilir í sigurhöfn í þessari
deilu. En við eigum líka að láta
Nato röa, ef ekki með okkur, þá
burt. Við skulum mæta þeim frei-
gátuhroka sem heggúr að lífs-
hagsmunum okkar, undirstöð-
unni, þorskstofninum, af einurð.