Morgunblaðið - 21.02.1976, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUG ARDAGUR 21. FEBRUAR 1976
11
Borað við ísafjarðarkaupstað.
Ljósm. Sigurður Grfmsson.
Er varminn þeirra vestra
jafnvel 17 milljón ára?
— ÉG VEIT nú ekki hvort Vestfirðingar geta almennt gert sér vonir um að fá
hitaveitu á næstu árum. En því er þó ekki að neita að að árangurinn af þeim
borunum, sem framkvæmdar hafa verið á ísafirði, Patreksfirði, Tálknafirði og
síðast en ekki sízt Súgandafirði hefur verið betri en við bjuggumst við Með
auknum borunum — væntanlega á þessu ári — á þessum stöðum og
Bolungarvík, ættum við að geta séð hvort íbúar á þessum elzta hluta landsins geta
gert sér vonir um hitaveitu eins og t.d Reykvíkingar.
Kristján Sæm'undsson, jarð- holuna á ísafirði, sagði Kristján að
fræðingur hjá Orkustofnun, mælti
þessi orð er Morgunblaðið hafði sam-
band við hann í vikunni. Hann hefur
haft umsjón með borunum á fyrrnefnd-
um stöðum á Vestfjörðum að undan-
förnu. Boranirnar á ísafirði voru í upp-
hafi gerðar í því augnamiði að kanna
hita í bergi, en á hinum stöðunum var
borað á jarðhitasvæðum, þannig að
þar var fyrirfram meiri von um að finna
heitt vatn. Á þessum stöðum á Vest-
fjörðum var borað I 15—17 milljón
ára gömul jarðlög og er þarna um elztu
berglög landsins að ræða.
Lítill rannsóknarbor með þriggja
manna áhöfn hefur verið á þessum
stöðum Fyrsta holan var boruð á
Suðureyri við Súgandafjörð, síðan var
farið á hina staðina og nú stendur
borinn aðgerðarlaus á Patreksfirði
vegna verkfallanna.
— Á ísafirði boruðum við 600
metra rannsóknarholu og voru
vatnsæðar niður á 250 metra dýpi og
hitinn I þeim var allt að 30 gráður
sagði Kristján Sæmundsson. Á botni
holunnar var hiti hins vegar rúmlega
50 gráður og er það meiri hiti en við
áttum von á I svo gömlu bergi. Ætlunin
er að bora þarna nýja 1000—2000
metra djúpa holu á þessu ári til könn-
unar á vatnsæðum dýpra í berginu Á
Patreksfirði var boruð 400 metra djúp
hola og niðurstaða þar var svipuð og á
ísafirði.
— Á Súgandafirði, hélt Kristján
áfram, gegnir öðru máli því þar var
jarðhiti á yfirborði og þegar borað er á
sliku svæði er alltaf um góða vatnsvon
að ræða. Súgfirðingar ættu að hafa
fengið nægilegt vatn til hitaveitu, þar
sem borholan þar gaf að minnsta kosti
24 sekúndulltra af yfir 60 gráða heitu
vatni.
Aðspurður um kostnað t.d. við bor-
hann væri 5—6 milljónir króna, en
yfirleitt mætti gera ráð fyrir því að það
kostaði um eina milljón króna að bora
hverja hundrað metra í slíkum rann-
sóknarholum. Það er Orkusjóður, sem
greiðir kostnað við rannsóknarholurnar
og nú er verið að undirbúa boranir á
slíkum rannsóknarholum í öllum lands-
hlutum á stöðum þar sem jarðhiti er
ekki á yfirborðinu. -— áij
LÆKNINGARI
Var nærsýnn mínus 11
— er nú fjarsýnn plús 4
— ÞETTA var erfið ákvörðun fyrir mig, þar sem ég hafði
misst annað augað í bílslysi 1971, en það var annað hvort
fyrir mig að gangast undir uppskurð eða verða alveg
blindur. Ég lét svo verða af þessu í október á síðasta ári
og uppskurðurinn tókst það vel að sjónin er nú plús
fjórir, en var áður en ég gekkst undir uppskurðinn á
auganu mínus ellefu.
og réð ég þvi sjálfur hvort ég léti
gera það hér heima eða ytra. Ég
var reyndar fyrir löngu búinn að
gera það upp við mig að láta fram-
kvæma aðgerðina hér heima ef ég
léti verða af þessu.
— Það var svo dag einn i
september að ég sá að þetta yrði
að gerast og hringdi i Ola Björn
Han pantaði þegar fyrir mig pláss
á Landakoti og ég var lagður inn
10. október. Ég hafði reyndar sagt
honum að vegna hjátrúar minnar
neitaði ég alveg að leggjast inn á
mánudegi og þann dag vikunnar
mætti heldur alls ekki skera mig.
Nú ég var skorinn í augað 14.
október og þó svo að ég sæi sama
sem ekkert fyrsta manuðinn trúði
ég alltaf á bata enda sögóu sér-
fræðingarnir sem stunduðu mig
að uppskurðurinn hefði tekist vel.
Eg sá að vísu glætu er þeir beindu
ljósi beint i augað á mér og 1.
nóvember gat ég gizkað á hvað
klukkan var, hvort sem það var af
tilviljun eða vegna þess að ég sá.
— Það segi ég satt að þetta var
erfiður tími, en eftir að sjónin fór
að koma batnaði hún dag frá degi
Ólafur Jónsson tollvörður hefur
í mörg ár átt vió sjóndepru að
glíma sem stöðugt ágerðist. Eftir
að hann var skorinn upp fyrir
fjórum mánuðum siðan hefur
sjónin aftur farið ört batnandi og
hann gerir sér nú vonir um að
geta tekið aftur bílprófið sem
hann gat ekki endurnýjað á
sínum tima, þegar skirteinið gekk
úr gildi vegna þess hve hann sá
illa. Aðrir möguleikar sem voru
honum lokaðir meðan sjónin varl
eins slæm og raun bar vitni hafa
nú opnast að nýju og að sjálf-
sögðu er Olafur þakklátur öllum
þeim sem hjálpuðu honum við að
fá sjónina aftur.
— Ef ég kann að segja frá þessu
þá myndaðist ský í auganu eða
augasteinninn varð mattur og
eðlilega dró úr sjóninni við það,
segir Ölafur. — Þetta er ekki
óalgengt hjá eldra fólki, en hins
vegar sjaldgæfara hjá þeim sem
yngri eru og ég er nú ekki nema
43 ára. Augnlæknarnir Óli Björn
Hannesson og Bergsveinn Olafs-
son, föðurbróðir minn sögðu mér
að tímabært væri að skera í augað
LANDHELGISGÆZLANI
Fær hún gerfihnetti í sína þjónustu?
FRA ÞVÍ var skýrt fvrir nokkru að Bandarfkja-
menn áformuðu að nota gerfihnetti við gæzlu 200
mílna fiskveiðilögsögunnar, sem á að taka gildi hjá
þeim um mitt næsta ár. í framhaldi af þessarri
frétt höfðum við samband við Reyni Hugason
sérfræðing hjá Rannsóknaráði ríkisins og spurð-
um hann um
möguleika þá,
sem lsland ætti
á þessu sviði.
Reynir sagði
að gevsileg þró-
un hefði orðið í
radartækni á
síðari árum.
Kominn væri
fram radar hjá
bandarfska hernum, svokallaður hliðarradar
(Synthetic Aperture Sidelokking radar). Radar
þessi sendir geisla út til hliðanna og getur t.d. á 200
mílna breiðu svæði greint skip auðveldlega. Þessir
radarar eru ennþá feiknadýrir. Ofullkomnari rad-
arar eru komnir á markaðnum og þeir eru einnig
ódýrari, mvndu kosta um 500 milljónir hingað
komnir. Þeir radarar greina einnig 200 mílna belti
en nákvæmnin er minni. Slfka radara væri hægt að
setja upp í landhelgisflugvélunum og framkallast
mvnd af svæðinu jafnóðum á sérstöku tæki 1
vélinni.
Méð stóraukn-
um fjölda gerfi-
hnatta opnast
möguleikar
fvrir Landhelg-
isgæzlu úr þeim
með því að
koma þar fvrir
radartækjum
eins og þeim
sem að framan
greinir. Island
er aðili að
alþjóðlegu gerfihnattasamstarfi og gæti því 1 fram-
tfðinni notið góðs af. Væri það vissulega mikill
munur fvrir Landhelgisgæzluna að fá á degi hverj-
um vfirlitsmynd af landhelginni frá gerfihnetti og
gæti hún hagað aðgerðum sfnum eftir því. Þetta
gæti að mati Revnis orðið veruleiki eftir nokkurn
árafjölda. SS
og í byrjun desember gat ég farið
að fara út fyrir dyr en varð að
sjálfsögðu að fara varlega. Nú er
munurinn orðinn svo mikill að ég
get varla lýst þvi. Annars hafði ég
verið nærsýnn frá fæðingu, en fór
að verða fjarsýnn eftir að búið
var að taka skýið.
— Arið 1971 lá ég um þriggja
mánaða skeið á Ríkisjúkrahúsinu
í Kaupmannahöfn og reyndu þeir
þar að bjarga auganu, sem þó
tókst ekki en það hafði farið illa í
fyrrnefndu bilslysi. Ég verð að
segja það að meðferðin á
sjúklingunum þar og hér á Landa-
koti er allt önnur og hefur Landa-
kot að minu mati örugglega
vinninginn.
— Um tækjabúnað þessara
stofnana þori ég hins vegar
ekkert að fullyrða en það má
öllum ljóst vera að Lions-
klúbbarnir hér á landi hafa gert
stórkostlegt átak við að koma upp
aðstöðu fyrir okkar góðu augn-
lækna. Þar dreg ég stórlega í efa
að hlutur ríkisins sé sem skyldi.
Einhvers staðar hef ég heyrt það
að á Norðurlöndum sé það talið
hæfilegt að fyrir 100 þúsund íbúa
sé augnlækningadeild með 13
rúmum. Deildin á Landakoti er að
mörgu leyti mjög góð, en þessi
deild fær aldrei að vera í friði.
Aðrir sjúklingar eru lagðir þar
inn þannig að þar er þvi miður
ekki um augnlækningadeild ein-
göngu að ræða og er deildin á
Landakoti þó sú eina sinnar
tegundar hér á landi, sagði Olafur
Jónsson tollvörður og forystumað-
ur i islenzkum handknattleik að
lokum.
— áij
LÍFIO I hafinu er ótrúlega
fjölbreytt. Má sem dæmi
nefna að talið er að 18.000
tegundir krabbadýra lifi I
sjónum. Tegundir lindýra f
hafinu eru taldar vera um
91.000. Á sama hátt og fjöl-
breytni tegundanna er mikil
er atferlið að sjálfsögðu ákaf-
lega misjafnt.
Sumir fiskar taka einver-
una fram yfir félagsskapinn.
Aðrar tegundir vilja fremur
lifa I hópum eða torfum. Torf-
ur þessar geta verið af öllum
gerðum og stærðum. Flestar
torfur innihalda svo til
eingöngu fiska sömu teg-
undar en f öðrum getur verið
nokkur fjölbreytni. Sumar
tegundir fiska halda sig I torf-
um aðeins örskamma stund á
meðan hætta steðjar að.
Aðrar halda sig f torfum
meirihluta ævinnar. Oft eru
einstaklingar innan torfunnar
jafngamlir og svipaðrar
stærðar.
Yfirleitt er talið að tvenns
konar eðlishvöt ráð> göngum.
Er það leit að næringu og
flutningur að hrygningar-
Möguleikar
á skynsani-
legri nýtingu
aukast stöðugt
stöðvunum Oft eru göngur á
milli hrygningarstöðva og
ætistöðva.
LOÐNAN
Loðnan lifir að sumrinu I
köldum sjó norður og austur
af fslandi. Er hún þá öllu
dreifðari en um hrygningar-
tlmann. Meðfram rákinni &
loðnunni eru um 150 blöð.
Eru þau dregin út I eins konar
totu hjá fullorðnum hængum.
Myndast þannig loðin rák og
dregur loðnan nafn sitt af
henni.
Kynþroska verður loðnan 2
til 4 ára. Hængurinn verður
15 til 20 sm langur en hrygn-
an ögn styttri eða 13 til 17
sm.
A daginn fer loðnanniður á
allt að 150 metra dýpi. Kem-
ur hún upp á nóttunni. Hún
er talinn reglulegur
uppsjávarfiskur.
Til samanburðar má geta
þess að slldin getur orðið 20
til 25 ára og 40 sm að lengd.
Verður hún kynþroska 3 til 7
ára og hrygnir 20 til 25 þús-
und eggjum sem klekjast á 2
vikum.
HRYGNINGIN
Þegar llður að hrygningar-
tlmanum myndar loðnan
miklar torfur. Kemur hún þá
upp að ströndum landsins I
heitari sjó og á minna dýpi til
að hrygna. Hrygnir hún 8 til
12 þúsund hrognum. Fer
hrygningin fram á 6 til 40
metra dýpi og helzt við 5 til 7
gráðu hita. Hrognin eru eðlis-
þyngri en sjórinn og falla þvl
til botns. Llmast þau saman
og þekja oft mikil svæði á
botninum.
Hrognin eru 0.6 til 1.2 mm
að stærð og klekjast á fjórum
vikum. Seiðin eru þá orðin 2
til 5 mm að lengd.
Meirihluti hrygningarloðn
unnar er þriggja ára en
nokkuð er af fjögurra ára
fiski. Tveggja ára og fimm
ára loðna er I óverulegu
magni. Mikill hluti loðnunnar
deyr að lokinni hrygningu. Þó
hefur fundizt nokkuð af
þriggja ára loðnu á vorin.
sem er ð leið norður fyrir land
I ætisleit. Hafa þetta verið
svo til eingöngu hrygnur.
Ekki er ósennilegt að hægt
sé að veiða loðnuna fyrir
norðan land á sumrin og
verða væntanlega sllkar
rannsóknir efldar á komandi
sumri.
VEIÐIAÐFERÐIR
Langmestur hluti þeirrar
loðnu sem berst á land er
veiddur I nót. Nokkuð er veitt
I flottroll. einkum þegar
loðnan er fyrir norðan land.
Fram til 1944 voru alltaf
notaðir tveir nótabátar við að
kasta nótinni. Bar þá hvor
bátur helming nótarinnar.
Seinna var farið að nota einn
nótabát með sjálfu skipinu.
Þá fór öll uppþurrkun nótar-
innar fram með handafli og
er það ekki fyrr en 1957 að
farið er að nota kraftblökk.
Einnig voru stundum
notaðar fyrirdráttarnætur og
landnætur. Voru þær notaðar
er veitt var inni á fjörðum og
voru þá dregnar að landi og
landnótum var kastað frá
landi.
Nú er nótinni kastað beint
frá bátnum. Þegar búið er að
kasta er snurpað þannig að
nótin lokast. Slðan er nótin
dregin með kraftblökk og
áhöfnin gerir hana um leið
klára fyrir næsta kast.
Þau leitartæki sem nú eru
notuð hafa að sjálfsögðu auð-
veldað leitina að fisknum
mjög mikið. Munar þar e.t.v.
mest um asdicið sem getur
leitað töluvert út fyrir bátinn.
Með aukinni tækni við
veiðarnar ásamt upplýsing-
um fiskifræðinga um hegðun
og stofnstærð loðnunnar
aukast þannig stöðugt mögu-
leikar til skynsamlegrar nýt-
ingar stofnsins. —ah.
MALLOTUS VILLOSUS (LOÐNA)