Morgunblaðið - 11.03.1976, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. MARZ 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, slmi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
síðustu viku mátti
hvarvetna líta langar
biðraóir við mjókurbúðir á
höfuóborgarsvæðinu. Slík-
ar biöraðir við verzlanir
hafa í raun og veru ekki
sézt hér í einn og hálfan
áratug eða frá því að hafta-
tímabilinu lauk með til-
komu Viðreisnarstjórnar.
En skyndilega brá svo viö,
að daglegar neyzluvörur,
sern fólk hefur getað geng-
að að hindrunarlaust ár-
um og áratugum sam-
an, fengust ekki. Mjólk
og mjólkurvörur voru
ekki til í nægilega miklu
magni fyrstu vikuna eft-
ir að verkfallinu lauk til
þess að hægt væri að full-
nægja eftirspurn. Vafa-
laust hefur það verið ný
reynsla fyrir marga, ekki
sizt af yngri kynslóóinni,
að þurfa að standa í bióröð
langtímum saman til þess
eins að fá jafn sjálfsagðar
neyzluvörur og mjólk,
smjör og skyr. En kannski
hefur þetta stutta skömmt-
unartímabil á mjólk og
mjólkurvörum orðió okk-
ur, sem búum á þéttbýlis-
svæðum landsins, þörf
áminning á fleiri en einn
veg. Oft er fárast yfir verði
landbúnaðarafurða og allir
þekkja þær raddir, sem
fram koma í hvert sinn,
sem landbúnaðarvörur
hækka í verði, að þessar
hækkanir séu óhóflegar og
að bændur græói of mikið á
viðskiptum sínum við
kaupstaðabúa. Hins vegar
þykir okkur sjálfsagt að
geta gengið að þessum vör-
um dag hvern og við
hrökkvum við, þegar þaö
er ekki hægt. Þessi nýja
reynsla undirstrikar mikil-
vægi landbúnaðarins sem
atvinnugreinar fyrir okkur
Islendinga. Bændur fram-
leiða mikinn hluta af þeirri
matvöru, sem við neytum
dag hvern og megum alls
ekki án vera. Það er þýð-
ingarmikið, að þessi fram-
leiðsla fer fram í landinu
sjálfu og að við erum ekki
öórum þjóðum háðir um
aðföng af þessu tagi. Sem
dæmi má nefna, að þær
raddir heyrast nú innan
Efnahagsbandalagsins í
Brussel, aó EBE hefði
gengið betur að semja við
íslendinga fyrir hönd
Breta en Bretum sjálfum
vegna þess, að EBE geti
beitt Islendinga margvís-
legum viðskiptalegum
þvingunum, sem séu
áhrifameiri en flotaíhlutun
Breta. Segjum svo, að ís-
lendingar væru í þeirri að-
stöóu í dag að þurfa að
flytja mestan hluta land-
búnaðarafuróa inn frá ná-
lægum löndum, eins og lagt
hefur verið til. Mestu land-
búnaðarlöndin í Evrópu
eru einmitt í Efnahags-
bandalaginu og sér þá hver
maður í hendi sér, hvílíkt
tak EBE hefói á okkur Is-
lendingum, ef bandalagið
kysi að beita því til þess að
þvinga okkur á öðrum svið-
um t.d. í landhelgismálum.
Þetta er lítið dæmi, en um
leið býsna stórt, um þýó-
ingu þess fyrir okkur að
vera sjálfum okkur nógir
um landbúnaðarafurðir og
aðra matvælaframleióslu.
En mjólkurskömmtunin
minnir okkur einnig á aðra
tíma, sem eru svo fjarri
hugsunarhætti okkar nú,
aö hinir eldri eru búnir að
gleyma þeim og hinir yngri
hafa aldrei lifað þá, en það
eru haftatímarnir. Á hafta-
árunum mynduðust ekki
aðeins biðraðir við mjólk-
urbúðir i kjölfar verkfalla.
Þá voru biðraðir alls staðar
vi0 allar verzlanir vegna
þess, að vöruúrval var ekki
nóg. Hvers konar spilling
blómstraði í skjóli haft-
anna og svartamarkaðs-
brask af versta tagi.
I erfiðleikum okkar hin
síðustu misseri hafa marg-
ir haft á orði, að full ástæða
væri til að banna innflutn-
ing á þessu og hinu „drasl-
inu“ og ekki beri að eyða
gjaldeyri í þetta og hitt.
Þeir, sem þannig tala, eru
að biója um höft. Því er
nefnilega óhætt að treysta,
að þeir, sem annast inn-
flutning, flytja ekki inn
vörur í nokkrum mæli, sem
eru óseljanlegar. Þegar
frelsi ríkir í viðskiptum er
það lögmál framboðs og
eftirspurnar, sem ræður
ferðinni. En þegar höft
rikja eru það allt önnur
lögmál, sem gilda. Þá eru
það lögmál pólitískra sam-
banda, kunningsskapar og
spillingar, sem ráða ferð-
inni.
Þetta ættu þeir að hafa í
huga, sem í raun og veru
biðja um höft nú til þess að
leysa efnahagsvanda þjóö-
arinnar. Þá þurfa menn
ekki einvörðungu að biða í
biðröðum í mjólkurbúðum
í nokkra daga, heldur
munu biðraðir myndast við
allar verzlanir hverju
nafni sem nefnast fyrr en
varir. Hver hefur áhuga á
því? Það verður t.d. fróð-
legt að fylgjast með við-
brögðum hins almenna
neytanda eftir nokkra
mánuði, þegar hið alræmda
kex verður ekki lengur á
boðstólum, a.m.k. ekki í
sama mæli og verið hefur,
þar sem þaó hefur verió
tekið af frílista.
Biðraðirnar við mjólkur-
búóirnar í síðustu viku
hafa gert sitt gagn, ef þær
hafa opnað augu ein-
hverra, annars vegar fyrir
þýðingu landbúnaðarins og
hins vegar fyrir því,
hversu fáránlegt þaö væri,
ef nýtt haftatímabil hæfi
innreið sína á íslandi.
Mjólkurskömmtun, bið-
raðir og höft
Margrét Margeirsdóttir
félagsráðgjafi:
Á síóustu árum hefur víða
erlendis orðið ör þróun í samfé-
lagslef>ri þjónustu fyrir þroska-
hefta. Einn þýðingarmikill
liður í þeirri þjónustu eru
greiningar- og ráðgjafarstöðvar
fyrir þroskaheft börn og for-
eldra þeirra.
Margir telja að hér sé um
grundvallaratriði að ræða,
vegna þess hversu nauðsynlegt
sé að geta greint ástand barns-
ins, sem fyrst á æviferlinum og
byrjað þá meðferð og þjálfun,
sem stuðlar að auknum þroska i
frumbernsku. Ekki er siður
nauðsynlegt að foreldrar fái
réttar upplýsingar um ástand
Annarsstaðar eru greiningar-
stöðvar sjalfstæðar stofnanir,
en eiga þó sammerkt þeim fyrr-
nefndu í því að vera dagstofn-
anir.
Höfundur þessarar greinar
átti þess kost á sl. hausti að
heimsækja og kynna sér starf-
semi nokkurra stofnana af
þessu tagi og verður hér sagt
lauslega frá einni þeirra.
.Raeden stofnunin i Aberdeen
er tiltölulega ný, hún tók til
starfa síðla árs 1974 í nýjum og
glæsilegum húsakynnum og er
þetta fyrsta greiningar- og ráð-
gjafarstöðin í Skotlandi, sem er
Ur einni barnadeildinni. — Sjúkraþjálfi leiðbeinir móður með
hreyf ihamlað barn.
Raeden-stofnunin í Aberdeen
barnsins, ásamt ýtarlegum leið-
beiningum um meðferð þess og
uppeldi, en það er einmitt þá,
sem foreldrar hafa mesta þörf
fyrir aðstoð og hjálp, þegarþeir
hafa fengið vitneskju um
ástand barnsins.
Þau börn, sem ekki eiga þess
kost að njóta réttrar þjálfunar
og meðferðar á fyrstu 6—7
árunum hafa glatað dýrmætu
skeiði ævinnar, sem oft er erfitt
eða ógerlegt að bæta þeim upp
siðar. En rannsóknir fræði-
manna og vitneskja um þró-
unarmöguleika einstaklingsins
hafa leitt til þess að æ meiri
áhersla er nú lögð á að koma
upp vönduðum greiningar- og
ráðgjáfar stöðvum, fyrir van-
heil börn.
Sumsstaðar fer þessi starf-
semi fram við sérstakar deildir
við almenna barnaspítala en
greinist þó frá þeim, að þvi
leyti að yfirleitt dvelja börnin
þar einungis hluta af deginum.
hönnuð sérstaklega í þeim til-
gangi að sinna þessu verkefni.
Að rekstrinum standa heil-
brigðis- og fræðsluyfirvöld í
Aberdeen og skiptist kostn-
aðurinn þannig að heilbrigðis-
yfirvöld greiða60% en fræðslu-
yfirvöld 40%.
Hlutverk stofnunarinnar er: í
fyrsta lagi að taka við þroska-
heftum börnum á aldrinum 6
mán. til 6 ára, í öðru lagi að
veita foreldrum leiðbeiningar
og ráðgjöf um meðferð og upp-
eldi, og i þriðja lagi er stúdent-
um veitt kennsla, sem stunda
nám í læknisfræði, sálarfræði,
uppeldisfræði og öðrum
skyldum greinum.
Alls geta dvalið þarna um 80
börn samtímis, og skiptast þau
niður á þrjár deildir, sem svo
aftur skiptast í smærri einingar
6—8 börn í hverri. Börnin
koma m.a. eftir tilvísun frá
heimilislæknum, eða heilsu-
verndarhjúkrunarkonum, einn-
ig geta foreldrar snúið sér
beint til stofnunarinnar. Hvert
barn sem kemur í fyrsta sinn
fer i svokallaða inntökudeild og
er þar í tvær vikur í mjög ná-
kvæmri greiningu og athugun
hjá sérfræðingum, að þvi ioknu
flyst það í aðra hvora deildina
sem fer eftir því á hvaða aldri
barnið er. Tekur önnur við
börnum upp að 3ja ára, en hin
börnum á aldrinum 3ja til 6
ára. Á þessum deildum fá börn-
in alla hugsanlega þjálfun, eftir
nákvæmri áætlun, sem er gerð
fyrir hvert einstakt barn að
mati sérfræðinga.
Yfirmaður stofnunarinnar,
dr. McKey, er sérmenntaður á
sviði barnalækninga, en auk
hans starfa þar sálfræðingar,
sjúkraþjálfarar, sérmenntaóar
fóstrur, þroskaþjálfar, talkenn-
arar, iðjuþjálfar, félagsráð-
gjafar, barnageðlæknar og fl.
Ein fóstra eða þroskaþjálfi
hefur með höndum umsjón
2—3ja barna á deildunum, en
mjög náið samstarf er á milli
allra sérfræðinganna sem veita
þjálfun hver á sínu sviði.
Eins og getið var um hér að
framan, er foreldrum leiðbeint
um uppeldi og meðferð barna
sinna og er samvinna af þessu
tagi við foreldrana talin mjög
þýðingarmikil. Foreldrum er
t.d. bent á hvernig heppilegast
er að örva (stimulera) barnið
með tilliti til málþroska, hreyfi-
þroska svo eitthvað sé nefnt.
Foreldrar fá þannig tækifæri
til að dvelja daglangt (9—16) á
stofnuninni, og fylgjast með og
læra af starfsfólkinu.
Mjög er misjafnt hversu
langan tíma hvert barn þarf að
sækja svo ýtarlega meðferð
eins og þá sem þarna er veitt.
En það fer mikió eftir fötlun
barnsins, á hve háu stigi hún
er, svo og öðrum ástæðum.
Þegar börnin hafa náð 5—6 ára
aldri fara þau í skóla eins og
önnur heilbrigð börn, þar getur
verið um ýmsa möguleika að
ræða svo sem sérdeildir við al-
menna skóla, sérskóla, heima-
vistarskóla, o.fl. Börn, sem ekki
hafa náð skólaskyldualdri,
þegar þau útskrifast af Raeden-
stofnuninni, fara gjarnan á al-
mennar dagvistunarstofnanir,
þegar þjálfun þeirra er það vel
á veg komin að þau séu talín
hafa gagn af að vistast með
eðlilegum jafnöldrum sínum.
Það mun ekki ofsagt að vel
hefur verið vandað til alls, sem
viðkemur Raedenstofnuninni.
Allur búnaður, ytri sem innri
er með því vandaðasta sem völ
er á, bæði hvað snertir hús-
gögn, þjálfunartæki og þroska-
leikföng. Það dylst engum að
reksturskostnaður svo fullkom-
innar stofnunar er mikill, en
enginn dregur í efa sem þarna
á hlut að máli að sá kostnaður
muni skila sér aftur, þegar
árangur starfsins fer að koma
betur í ljós. En hitt er þó aðal-
atriðið að andlega og likamlega
vanþroska börnum skuli veitt
sú þjónusta sem raun ber vitni
á Raedenstofnuninni I Aber-
deen, og þannig auðvelduð
þeim og foreldrunum leið til að
lif þeirra megi falla í eins eðli-
legan farveg og frekast er unnt.
Æskulýðs- og
fórnarvika 1976
Guð
tuirfnasl jniina
hanila