Morgunblaðið - 28.03.1976, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
þjóðin var leynd niðurstöð-
um, er framtíð hennar var
undir orpin. Frá því í
september 1974 hafa verið
sett og samþykkt 15 lög
sem miða að verndun fisk-
stofnanna or skynsamlega
hagnýtingu þeirra. Sjávar-
útvegsráðuneytið hefur
gefið út 28 reglugerðir.
sem allar horfa í sömu átt.
Umrædd lög og reglu-
gerðir eru byggðar á at-
hugunum fiskifræðinga.
niðurstöðum fiskveiðilaga-
nefndar og tillögum sér-
stakrar nefndar. sem skip-
fræðinga Hafrannsókna-
stofnunar til að samræma
sjónarmið og auðvelda
stjórnun veiða og vinnslu
til samræmis við fiski-
fræðileg markmið okkar.
Hann hefur og beitt sér
fyrir ýmsum aðgerðum til
að tre.vsta rekstrarstöðu
útgerðar og fiskiðnaðar.
Útgerðarlán hafa þre-
faldast í hans ráðherratíð.
Skammtímalán útgerðar-
aðila hefur verið breytt í
lengri lán. Þessi bre.vting
lausaskulda í föst lán. sem
Mikilvægasta verkefnið
að eru fjögur ár síð-
an hin fvrri „svarta
skýrsla" íslenzkra fiski-
fræðinga barst stjórnvöld-
um. Þá þegar var veiðisókn
í íslenzka þorskstofninn
talin helmingi meiri en
stofnstærð hans sagði til
um. Það á eftir að vekja
furðu hve neikvæð við-
brögð ráðandi aðila í þjóð-
félaginu voru. en skýrsla
þessi barst. Efnisatriði
hennar urðu ekki lýðum
ljós f.vrr en þremum árum
síðar, er fiskifræðingar
ítrekuðu niðurstöður sínar
um hrinhættu helztu nvtja-
fiska okkar, sem efnahags-
legt sjálfstæði þjóðarinnar
grundvallast á.
Allar botnlægar fiskteg-
undir á íslandsmiðum eru í
dag ýmist full- eða ofnýtt-
ar. Hrunhætta vofir vfir
þorskstofninum. sem
vegur þvngst í atvinnu- og
efnahagslífi þjóðarinnar.
Ef ekki verður brugðizt við
af ábvrgð og festu um
skvnsamlega nýtingu
þessarar auðlindar sjávar.
sem er undirsataða efna-
hagslegrar velferðar
okkar, er tilverugrundvelli
þjóðarinnar stefnt í bráða
hættu.
Viðbrögð núverandi
ríkisstjórnar gagnvart
fiskifræðilegum staðreynd-
um eru með allt öðrum
hætti en á árinu 1972, er
uð var til að gera tillögur
um skipan og stjórnun fisk-
veiða á Islandsmiðum.
Sjávarútvegsráðherra
Matthías Bjarnason, hefur
í framhaldi af framan-
greindum lögum og reglu-
gerðum beitt sér fyrir ráð-
stefnu hagsmunaaðila í
sjávarútvegi og fiski-
framkvæmd var undir
stjórn Seðlabankans,
Landsbankans og Útvegs-
bankans, nam samtals
2.736 m.kr. og var veitt 287
útgerðaraðilum, auk 300
m. kr. sem lánaðar voru
Byggðasjóði í sama til-
gangi. Þá hefur verið áætl-
aður greiðslufrestur á
gjaldföllum afborgunum
fjárfestingarlánasjóða að
fjárhæð 247 m.kr. Þannig
hefur umrædd skulda-
breyting numið alls 3.273
m.kr.
Útfærsla fiskveiðiland-
helgi okkar í 200 sjómílur.
friðun hrygningarsvæða
og uppeldissvæða ungfisks
og reglugerðarákvæði um
möskvastærð og veiðarfæri
miðar allt að því að skapa
ofnýttum fisktegundum
skilyrði til að ná á ný eðli-
legri stofnstærð og mögu-
leikum á að skila hámarks-
afrakstri í þjóðarbúið.
Það er tvímælalaust
mikilvægasta verkefni nú-
lifandi kynslóðar í landinu
að koma á þeirri skipan í
veiðum og vinnslu, sem
tryggir skynsamlega nýt-
ingu fiskimiða okkar og
vernd þeirra auðlinda
sjávar sem efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar og
framtíðarvelmegun er
komin undir. 1 því efni
hafa verið stigin mikilvæg
spor af hálfu sjávarútvegs-
ráðuneytisins, sem nú
vinnur að heildarlöggjöf
um nýtingu fiskimiðanna.
|j Reykjavíkurbréf
...Laugardagur 27. marz
Þorsteinn M.
Jónsson
Mikil er saga þeirrar merku
kynslóöar íslendinga, sem við sjá-
um nú óðum á bak og hefur lifað
meiri breytingu á högum þjóðar-
innar en nokkurönnur. Hér er átt
við þá, sem nú eru hátt á níræðis-
aldri og jafnvel t íræðisaldri. Ævi
þeirra spannar ótrúlegt byltingar-
skeið í lífi þjóðar okkar. Fyrir
aðeins 102 árum fengu íslending-
ar nýja stjórnarskrá, en með
henni hlaut Alþingi löggjafarvald
og fjárforræði. Aðeins áratug
síðar fæddust þeir landsmenn
okkar, sem nú standa á níræðu.
Aldamótin síðustu voru þeirra
unglingsár. Þegar Island fékk
heimastjórn árið 1904 var þetta
orðið fulltíða fólk, að hefja sitt
ævistarf og hálffertugt, þegar
Island hlaut fullveldi 1. desember
1918. Þegar islenzkt lýðveldi var
stofnað á fæðingardegi Jóns Sig-
urðssonar 1944 stóðu þessir frum-
herjar okkar tima á sextugu og
höfðu þá skiiað ærnu ævistarfi.
Enginn, sem kynnzt hefur fólki á
þessu aldursskeiði getur verið
ósnortinn af þeim kynnum.
Merkur fulltrúi þessarar kynslóð-
ar er til grafar borinn í dag,
laugardag. Þorsteinn M. Jónsson,
var virkur þátttakandi í sköpun
þessarar sögu.
1 Reykjavikurbréfi hinn 31.
ágúst 1975 var fjallað um Þor-
stein M. Jónsson, sem þá var ný-
lega orðinn níræður. Þar sagði:
„Annar merkur boðberi íslenzks
fullveldis og sjálfstæðis, Þor-
steinn M. Jónsson, getur nú
einnig séð af sjónarhóli nítíu ára.
Það hlýtur að vera ýhisum íhug-
unarefni, að enn er meðal okkar
maður sem átti sæti í fullveldis-
nefndinni, sem færði okkur sjálf-
stæði Islands 1918. Svo skammt er
liðið frá þessum merku tímamót-
um. Samt njótum við þeirra
mannréttinda til fulls, sem þykja
sjálfsögð í frjálsum rótgrónum
ríkjum. Islenzkri æsku þykir
ekkert sjálfsagðara en landið sé
sjálfstætt, en við skulum hyggja
að því, að á árunum frá 1918 hafa
mörg fjölmennari ríki en ísland
glatað fullveldi sínu í hendur ein-
ræðismanna og því ber okkur
skylda til að vera árvök og sofna
ekki á verðinum. Fordæmi þeirra,
sem hér hefur verið minnzt á og
annarra samtíðarmanna þeirra
ætti að verða ungu íslenzku fólki
hvöt til að standa vel á verðinum.
hafna öfga- og einræðisstefnum,
en slá skjaldborg um lýðræðið
íslenzka, sem á rætur í ellefu
hundruð ára sögu þjóðarinnar. . .
Þorsteinn hefur eins og aðrir
Islendingar, sem staðið hafa í bar-
áttu, skilað margra manna starfi.
Hann var skólastjóri, alþingis-
maður og einn merkasti útgefandi
með þjóðinni um langt árabil, svo
að nokkuð sé nefnt. Sjálfur segir
hann um samningana 1918, að
hann hafi fyrirfram verið mjög
svartsýnn á að þeir tækjust, enda
hafi fæstir þingmenn búizt við
því. Af þessum orðum hans má
marka, hvílíkt afreksverk það
var, að Island skyldi vera full-
valda ríki, þegar upp var staðið
frá þessari sögulegu samninga-
gerð við Dani frá 1918. Það, sem
forfeður okkar náðu með blóði og
tárum verður ekki af hendi látið
— nema með blóði og tárum.“
Um leið og hinn síðasti úr hópi
þeirra manna, sem færðu okkur
fullveidið heim 1918 er kvaddur,
minnumst við með virðingu og
þakklæti þess fólks, sem braut af
sér bönd erlends valds og sárrar
fátæktar og lagði með ævistarfi
sínu hornstein íslenzks sjálf-
stæðis og þeirrar velmegunar,
sem við nú njótum.
Ahyggjur
Norðmanna
„Eru Islendingar að verða vit-
lausir. Hvað er eiginlega að gerast
heima“? Þetta eru spurningar,
sem nánast hver einasti samlandi,
sem ferðalangur hitti á erlendri
grund í síðustu viku bar fram.
Löndum okkar erlendis þótti
ástæða til að spyrja á þennan veg,
vegna þess, að þeim hefur ber-
sýnilega mörgum staðið ógn af
atburðum vetrarins hér heima
fyrir. Þar veldur þrennt mestu.
Ýmsir þættir landhelgisdeilunnar
hafa valdið áhyggjum hjá Islend-
ingum, sem erlendis búa og þá
ekki sízt umtal um úrsögn úr
Atlantshafsbandalaginu og lokun
varnarstöðvar í Keflavík. Þá hafa
menn staðið agndofa frammi fyrir
því afreksverki okkar, sem heima
sitjum, að stöðva loðnuflotann i
hálfan mánuð á aðal loðnutíman-
um. Var þetta atriði helzta tilefni
spurningar um það. hvort Islend-
ingar væru orðnir vitlausir. Og
loks er bersýnilegt, að íslend-
ingar erlendis hafa sem vonlegt
er, átt erfitt með að átta sig á
þeirri samtengingu rannsókna
sakamála og pólitískrar deilu,
sem orðið hefur á þessum vetri.
Vissulega er fróðlegt að kynnast
því, hvernig þróun mála hér
blasir við mörgum Islendingum,
sem erlendis búa, en bersýnilegt
er, eftir viðræður við ráðamenn í
Osló og Briissel um landhelgismál
og öryggismál, að á miklu veltur
að kynna málstað okkar íslend-
inga i landhelgisdeilunni ræki-
lega og kannski er þess ekki sízt
þörf nú, þegar ýmislegt bendir til.
að samúðin í okkar garð kunni að
vera að dofna.
Þess vegna eru fáránlegar þær
árásir, sem kommúnistablaðið
hefur haldið uppi á nokkra þing-
menn vegna þess, að þeir tókust
ferð á hendur, ásamt nokkrum
öðrum, til Osló og Brussel til að
kynna sjónarmið okkar í land-
helgisdeilunni og kynnast Við-
horfum annarra þjóða í okkar
garð um þessar mundir. Meiri
ástæða væri til gagnrýni á þing-
menn, ef þeir notuðu ekki hvert
einasta tækifæri sem byðist í
þessu skyni. Og illa ferst þeim
mönnum, sem sendu Jónas Arna-
son, alþm., ítrekað til Bretlands i
því skyni að kynna málstað
íslendinga meðal almennings þar
í landi, að gagnrýna samþings-
menn hans fyrir að halda utan
sömu erinda. Nóg um það.
I Osló áttu þingmennirnir,
Eggert G. Þorsteinsson, Guð-
mundur H. Garðarsson,
Gunnlaugur Finnsson og Stefán
Valgeirsson, og nokkrir ferða-
félagar þeirra, viðræður við ráða-
menn í utanríkisráðuneytinu og
varnarmálaráðuneytinu og svo
ýmsa aðra. Sérstaka athygli vöktu
þær gífurlegu áhyggjur, sem
Norðmenn bersýnilega hafa af
þróun mála á Islandi. Þær beinast
fyrst og fremst að framvindu
landhelgismálsins og leikur
enginn vafi á þvi, að Norðmenn
eru einlægir stuðningsmenn
okkar í landhelgisdeilunni og
skilja þau rök, sem Iiggja fyrir
því, að við höfum farið aðra leið í
landhelgismálum okkar en þeir.
En jafnframt er bersýnilegt, að
Norðmenn telja, að úrsögn úr
Atlantshafsbandalaginu og lokun
varnarstöðvarinnar í Keflavík sé
raunhæfur möguleiki í dag. Þótt
mönnum hér á íslandi sé Ijóst, að
svo er ekki, er skýringin á
áhyggjum Norðmanna að þessu
leyti sú, að islenzkir ráðamenn
hafa talað í þessa veru, ekki sízt í
viðtölum við norska fjölmiðla.
Þessi fréttaflutningur hefur
greinilega gefið villandi mynd af
raunverulegum viðhorfum hér
heima fyrir og hefur því orðið
málstað okkartil tjóns.
Nú kunna einhverjir að spyrja,
hvers vegna Norðmenn telja sig
eiga svo mikið í húfi i sambandi
við aðild Islands að Atlantshafs-
bandalaginu og starfsemi varnar-
stöðvarinnar í Keflavík. Enda
þótt ekki verði farið út i nákvæma
útlistun á því hér (en vísað til
fjölmargra greina um þetta efni I
Morgunblaðinu í ársbyrjun 1974,)
er ljóst, að öryggi og varnir Nor-
egs og þá sérstaklega Norður-
Noregs eru mjög háð því, að Is-
land haldi óbreyttri stefnu í ör-
yggismálum sínum, ella yrði
Norður-Noregur nánast óverjan-
legt landsvæði. En þar fyrir utan
er greinilegt, að hugur Norð-
manna er mjög bundinn Norður-
svæðunum svokölluðu. Þeir eiga
nú I viðræðum og deilum við Sov-
étríkin út af skiptingu land-
grunnsins í Barentshafi milli Nor-
egs og Sovétríkjanna. Norðmenn
vilja láta miðlínu skipta á milli en
Sovétmenn hafa gert kröfu um,
að skiptingin verði mun vestar,
þ.e., að þeir fái meirihluta þessa
landgrunns í sinn hlut. Þá beinist
athygli Norðmanna einnig mjög
að Svalbarða og framtíð þess
landsvæðis. Ástæðan fyrir því, að
augu þeirra beinast svo mjög í
norðurátt eru að sjálfsögðu marg-
víslegar. Öðrum þræði stafa þær_
af öryggishagsmunum Norð-
manna en hins vegar af efnahags-
legum ástæðum. Frá þvi var skýrt
í Osló, að þar væri mat sovézkra
vísindamanna, að á norðursvæð-
unum væri að finna um 50% allra
þeirra ónýttu olíulinda, sem nú