Morgunblaðið - 29.05.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. MAl 1976

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10100
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Er betra að Bretar
veiði 40 þús. tonnum
meira án samninga?
Morgunblaðið skýrði i fyrra
dag frá þeim hugmyndum um
lausn landhelgisdeilunnar, sem til
umræðu hafa verið i þingflokkum
stjórnarflokkanna og hjá ríkisstjórn
inni síðustu daga, en í stórum drátt
um er um að ræða að Bretar fái
veiðiheimildir fyrir 24 togara innan
200 míína markanna og mundu
veiðiheimildir þessar gilda til 1.
desember næstkomandi. Þá er gert
ráð fyrir, að Bretar veiði upp að 20
og 30 mílum við landið, virði frið
unarsvæði og friðunaraðgerðir Í s
lendinga og bókun sex muni taka
gildi.
Gert er ráð fyrir því, að þessir 24
togarar mundu veiða um 30 þúsund
tonn af fiski frá júníbyrjun til nóvem-
berloka, en til samanburðar má geta
þess, að á þessu sex mánaða tímabili
í fyrra, þ.e á árinu 1975, veiddu
Bretar um 70 þúsund tonn. Þá voru
þeir með að veiðum hér við land
45—50 togara, en það er einmitt
mjög nálægt þeirri tölu, ^em þeir
hafa verið með á miðunum hér að
undanförnu Þar sem sumarmánuðir
fara í hönd má ætla, að þeir mundu
verða með svipaða tölu togara að
veiðum hér í sumar, ef engir samr<-
ingar yrðu gerðir, þannig að rlest
bendir til, að án samninga mundu
þeir veiða um 40 þúsund tonnum
meira en með samningum.
Þessar staðreyndir eru vafalaust
Ijósar togaramönnum í Hull og
Grimsby, sem hafa brugðizt mjög
harkalega við þessum hugmyndum
um lausn landhelgisdeilunnar.
Þannig herma síðustu fregnir frá
Bretlandi, að brezki fiskiðnaðurinn
telji, að samningar á þessum grund-
velli muni leiða til þess að um 9
þúsund sjómenn og starfsmenn i
fiskiðnaði verði atvinnulausir og
James Johnson, þingmaður fyrir
Hull sagði i neðri málstofu brezka
þingsins, að þessir skilmálar þýddu i
raun uppgjöf af Breta hálfu. Þessi
sami þingmaður sagði fyrir tveimur
dögum, að hver sá samningur, sem
byggðist á þvi að takmarka fjölda
brezkra togara á íslandsmiðum væri
rothögg fyrir fiskiðnaðinn í Hull, sem
byggði alla afkomu sína á úthafsfisk-
veiðum og formaður samtaka yfir-
manna á togurum i Grimsby hefur
sagt, að slik ráðstöfun mundi hafa í
för með sér hrikalegt ástand i öllum
helztu útgerðabæjum i Bretlandi.
Framkvæmdastjóri félags yfirmanna
á Hulltogurum, Tom Neilson, sagði i
viðtali við Morgunblaðið á fimmtu-
dag, að það væri ,,viðbjóðslegt, að
ekki skuli hafa verið unnt að ná betri
samningum við islenzku rikisstjórn-
ina."
Þegar meta skal, hvort ganga eigi
tii samninga við Breta á þeim grund-
velli, sem hér er til umræðu, verðum
við að sjálfsögðu að leggja til grund
vallar, á hvern hátt við verndum bezt
fiskstofnana við landið. Gerum við
það bezt, með óbreyttu ástandi, en í
því felst, að 40—50 brezkir togarar
veiða hér að staðaldri á næstu mán-
uðum undir herskipavernd. Þeir hafa
ekki virt neinar friðunaraðgerðir ís-
lendinga og rótazt um i ungfiski. Ef
samið væri á þeim grundvelli sem nú
er talað um, má ætla, að Bretar veiði
um 40 þúsund tonnum minna en
þeir ella mundu gera. Þessi röksemó
hlýtur að vega mjög þungt, þegar
menn taka afstöðu til þess, hvort
semja eigi. Það þurfa að koma býsna
sterk rök á móti, ef ekki á að vera
hagstæðara að semja á þessum
grundvelli, en þessu til viðbótar er
ástæða til að benda á, að þau svæði
innan okkar fiskveiðilögsögu, sem
lokast alveg fyrir brezkum togurum
yrðu margfalt stærri, ef samið yrði á
þeim grundvelli sem til umræðu er.
Samkvæmt samningnum frá 1973
voru um 9 þúsund ferkilómetrar
alveg lokaðir fyrir Bretum en ef
samið yrði nú mundu um 52 þúsund
ferkílómetrar verða algerlega lokaðir
fyrir Bretum. Þeir mundu virða
friðunarsvæði íslendinga og sá
þáttur einn út af fyrir sig verður vart
of metinn. Áhrif þessarar auknu frið-
unar mundu koma til frádráttar frá
þeim 30 þús. tonnum, sem áður var
nefnt að Bretar gætu veitt með 24
skipum, þannig að afli þeirra yrði
jafnvel enn minni.
Sumir hafa áhyggjur af þvi, að
Bretar muni hafa látið í það skina i
viðræðunum i Ósló, að þeir muni
óska eftir þvi að Efnahagsbandalag
Evrópu taki við öllum samningum af
þeirra hálfu um fiskveiðar i framtið
inni. Hér er um að ræða atriði, sem
er okkur íslendingum í raun og veru
algerlega óviðkomandi. Með samn-
ingi sinum við Efnahagsbandalagið
afsala Bretar sér forræði í vissum
málum. Nú hefur verið Ijóst um
nokkurt skeið, að hugsanlegir samn-
ingar Breta við íslendinga yrðu sið-
ustu samningar, sem þeir, sem slíkir,
gera við annað riki. Efnahagsbanda-
lagið hefur þegar tekið við samn-
ingaviðræðum við Norðmenn um
væntanlegar eða hugsanlegar fisk-
veiðiheimildir fiskiskipa frá Efna-
hagsbandalaginu við Noregsstrendur
og við getum engin áhrif haft á það,
að Efnahagsbandalagið taki við fisk
veiðimálum Breta Það leiðir af inn-
göngu Breta i Efnahagsbandalagið.
Hitt er svo annað mál, sem tími er til
kominn, að þjóðin geri sér grein
fyrir, að timamót eru framundan í
baráttu okkar fyrir fullum yfirráðum
yfir fiskimiðum okkar að þessu leyti.
Efnahagsbandalagið mun vafalaust
beita öðrum aðferðum en Bretar
Bretar hafa tvisvar sinnum veitt hér í
skjóli herskipaverndar, en Efnahags
bandalagið mun beita öðrum aðferð-
um og þá fyrst og fremst setja fram
kröfur um gagnkvæm fiskveiðirétt-
indi. Ef íslendingar óski eftir fisk-
veiðiréttindum í Norðursjónum eða
við Grænland krefst það réttinda á
móti á íslenzkum fiskimiðum. Þetta
eru alveg ný viðhorf sem blasa við í
landhelgismálum okkar á næstu
misserum og reynslan á eftir að leiða
i Ijós til hvers þau nýju viðhorf leiða.
Ástæðulaust er að blanda þeim inn í
hugsanlega samningagerð við Breta
nú einfaldlega vegna þess, að við
getum engin áhrif haft á þessa þróun
mála innan Efnahagsbandalagsins.
Þegar rökin fyrir samningum eru
skoðuð og fyrrgreindar staðreyndir
hafðar i huga, getur tæpast nokkur
maður verið i vafa um, að okkur ber
að ganga nú frá samningum við
Breta á þeim grundvelli, sem til um-
ræðu er. Allt annað væri stórkost-
lega vítavert, því að þá mundum við
ekki gera þær beztu ráðstafanir sem
völ er á, eins og nú er ástatt, til þess
að vernda fiskstofnana.
Matthías Johannessen:
Kæri Gíls.
Þú afsakar að ég skuli ekki hafa svarað þér fyrr,
en ég hef haft í ýmsu að snúast. Það er enginn smá-
skammtur, sem ég hef fengið frá þér af lesefni í öðru
og þriðja bréfi þinu, sem þeir Þjóðviljamenn mundu
hafa mælt i metrum, ef ég hefði átt i hlut. En þó að
fátt sé athugavert við bréfin þín, get ég ekki verið
þekktur fyrir annað en senda þér dálitið tilskrif, því
að enn heldurðu þig á þeirri einu línu sem ég kann
að meta, þ.e. þú ert málefnalegur og skítkast er ekki
að finna í skrifum þínum. Þú hefur sem sagt staðizt
margar freistingar. Af þeim sökum hlýt ég að svara
þér. Eitthvert skftkast hef ég samt fengið úr öðrum
áttum eftir að ég svaraði fyrsta bréfinu þinu, en ég
hef ekki nennt að elta ólar við slíkt og held mig við
það, sem ég sagði í fyrsta svarbréfi mínu, að ég nenni
ekki að eltast við pólitiskar æfingar né rótarleg og
mannskemmandi skrif þeirra, sem sækjast eftir því
að verða merkilegir af ómerkilegum hlutum. Allt
slíkt læt ég lönd og leið. Eg hef ekki áhuga á því, sem
er ekki með einhverjum hætti fróðlegt eða skemmti-
legt.
Þú segir, að ég hafi kallað þig komm-
únista. Mér þykir leiðinlegt, ef mér hafa orðið
á þau mistök, en minnist þess þó ekki. Hitt þykir mér
aftur á móti vænt um, að þér skuli falla illa að vera
kallaður kommúnisti. Það kann ég svo sannarlega að
meta. En í sömu setningunni og þú segir, að ég hafi
kallað þig kommúnista, kallar þú mig kapitalista. I
guðanna bænum blandaðu mér ekki saman við þá.
Auk þess efast ég um, að til sé kapitalisti á öllu
tslandi, jafnvel þótt miðað sé við ,,fátæk“ lönd eins
og Danmörk. Ég hef áður sagt þér að fjallræðufólkið
íslenzka — það er mitt fólk. Og engin tilviljun hvað
ég hef átt mörg samtöl við slíkt fólk i gegnum tíðina.
Mér þótti vænt um sumt af því, sem þú sagðir um
Morgunblaðið og „siðbótarhreyfinguna í íslenzkri
blaðamennsku", sem þú talar um í sömu andrá. Þú
segir (i þriðja bréfinu): „Morgunblaðið hefur með
töluverðum rétti getað státað af því um allmargra
ára skeið, að flytja þingfréttir með þeim hætti, að
leitast er við að gera grein fyrir kjarna málflutnings
og röksemda allra stjórnmálaflokka og ræðumanna,
sé á annað borð til þeirra vitnað. Þingfréttaritarar
blaðsins hafa leyst þetta verkefni misvel af hendi,
sumir ágætlega, aðrir nokkru miður. Sá sem nú ritar
þingfréttir gerir sér að mínu viti far um að vanda
verk sitt og skýra rétt frá og nú spyr ég þig,
Matthías: Er þetta vottur um „frjálsa" eða ,,göða“
blaðamennsku að fyrirskipa þessum sómamanni að
skrökva í hvert einasta skipti sem hann vitnar til
ræðu eftir Alþýðubandalagsmann, jafnvel þótt auð-
sætt sé að hann dauðlangar til að segja satt.
Ég á hér við það hátterni ykkar Morgunblaðsrit-
stjóranna, að harðneita að kalla okkur Alþýðu-
bandalagsmenn réttu nafni, því nafni sem við berum
og viljum bera. Þess í stað er, samkvæmt fyrirmæl-
um ritstjórnar, skylt að láta í þingfréttum stafinn k
fylgja nafni okkar en það útleggst = kommúnisti".
Nokkru síðar segirðu ennfremur: „Ég er kominn
af vestfirskum galdramönnum eins og þér mun ekki
grunlaust um. Og nú mæli ég svo um og legg svo á, að
í hvert sinn sem þið Styrmir látið hér eftir skrökva
til um heiti þingflokks Alþýðubandalagsins, lesi allir
víðsýnir menn á þessa leið úr bókstafnum k í blaðinu
ykkar: hann skal standa þar sem háðsmerki um
„frjálslyndi" Morgunblaðsritstjóranna, — skammar-
tákn um lélega blaðamennsku á síðasta fjórðungi
tuttugustu aldar.“
Kæri Gils. Ég hafði ekki gert mér grein fyrir,
hvílíku sálarstríði þessi ómerkilegi stafur (k) hefur
valdið f þingflokki ykkar Alþýðubandalagsmanna,
né á Þjóðviljanum. En þú hefur á kurteisan hátt
kallað mig til ábyrgðar og krefst þess að rétt og góð
vinnubrögð séu viðhöfð á Morgunblaðinu vegna
þeirrar siðbótarhreyfingar, sem þar hefur ráðið ríkj-
um og blaðið hefur staðið fyrir, eins og þú sjálfur
vottar. Og að sjálfsögðu get ég ekki, af augljósum
ástæðum.vikizt undan áskorun þinni. Galdraþula þín
hin vestfirzka var mögnuð og þar sem svo margir
kommúnistaflokkar eru nú til vinstri við Alþýðu-
bandalagið ákváðun>við Styrmir að biðja okkar góða
þingfréttaritara, Stefán Friðbjarnarson, að hætta að
merkja þingmenn Alþýðubandalagsins með k-i, þeg-
ar skýrt er frá ræðum þeirra á þingsíðu Morgun-
blaðsins. Og hefur þú væntanlega tekið eftir „siðbót-
inni“. Þannig hefur þú haft erindi sem erfiði, því að
við hlustum á rök, jafnvel þótt vafasöm séu. En ég
vona, að þessi ákvörðun okkar dragi engan dilk á
eftir sér; að tfminn muni sýna okkur og sanna að k-ið
átti ekki við ykkur alla þingmenn Alþýðubandalags-
ins, því okkur „dauðlangar til að segja satt“, eins og
þú veizt manna bezt. Ég vona svo að þessi ákvörðun
okkar verði ekki til þess að galdramennirnir í kring
um þig upphefji nú enn eitt svartagallsrausið, en að
sjálfsögðu eru þeir vísir til þess.
Annað þótti mér nokkuð magnað í þriðja bréfi
þínu, það var pólitísk trúarjátning þín. Þú segir:
„Hún hljóðar ekki upp á annað tveggja sósíalisma
eða lýðræði, heldur sósfalisma ásamt meira frelsi og
virkara lýðræði en nú er í boði nokkurs staðar á
jarðkringlunni. Mig dreymir um slfkt ríki sósfalisma
á tslandi þar sem varðveittir eru og efldir allir þeir
þættir einstaklingsfrelsis og borgaralegs (leturbr.
mín M.J.) lýðræðis sem komist hafa á í þessu þjóðfé-
lagi ...“ Ég verð að viðurkenna, að þarna varð ég
undrandi. Þetta rfki, sem þú boðar, er hið nærtæk-
söslai
ðraum
ðrar
Svar við
örélkornum Gils
asta, sem völ er á; það er einfaldlega ein tegund
velferðarríkis. Nú máttu fara aó vara þig, Gils. Eða
hvað heldurðu að þeir segi, marxistarnir, ég tala nú
ekki um marx-leninistarnir, f kringum þig við
þeirri yfirlýsingu þinni, að þú viljir vernda borg-
aralegt lýðræði á Islandi og varðveita það og þú
kemur jafnvel að þessu aftur siðar f greininni. Þar
talarðu a.m.k. tvisvar sinnum um borgaralegt lýð-
ræði og segir m.a., að Rússar hafi aldrei kynnzt slíku
lýðræði og er það áreiðanlega rétt hjá þér. En í grein,
sem af einhverjum ástæðum er sett við hliðina á
þessu bréfi þinu i Þjóðviljanum (þér til áminning-
ar?), er sagt frá stofnun nýs kommúnistaflokks á
tslandi og þar segir m.a.: „Stjórnarmenn sögðu það
álit flokksins að sósialisk bylting gæti ekki tekizt á
íslandi nema með því móti að verkalýðsstéttin væri
vopnuð (leturbr. mín M.J.).“ Og í Stéttabaráttunni,
aðalmálgagni marx-leninisma á Islandi, segir, að í
stefnuskrá hins nýja flokks sé sett fram „almenn
afstaða til allra helztu vandamála fslenzku byltingar-
innar og þar er kveðið skýrt á um að leið íslands til
sósialisma er leið vopnaðrar byltingar“ (leturbr. mín
M.J.), eins og þessi blessaða þjóð hafi ekki upplifað
nógar hörmungar. Þetta kalla þeir marxisma eða
sósíalisma og saitikvæmt þessu ert þú ekki einu sinni
sósíalisti. Nú vandast málið. Övopnaður sósíalisti,
hann er ekki f tízku lengur; hann er eins og nauðrak-
að ungmenni á blómaskeiði bítlanna. Þú ert sem
sagt ekki í tízku, Gils. Hvað segirðu eiginlega um
þessi ósköp eða myndirðu ekki halda að þessir menn
hafi ýmislegt að athuga við boðskap þinn um sósíal-
isma og borgaralegt lýðræði. Þeir kalla ykkur Al-
þýðubandalagsmenn endurskoðunarsinna og telja
ykkur margfalt hættulegri en t.a.m. einn auman
Morgunblaðsritstjóra; þeir segja í raun og veru, að
þú og þitt kompani séuð ekki í sambandi við allífið,
heldur séuð þið í bland við tröllin, þ.e. sósíalimper-
íalistana í Sovétríkjunum. Endurskoðunarsinni af
vörum marx-leninista og maóista merkir í raun og
veru ekkert annað en Rússadindill eins og þú veizt.
Og nú skaltu fara að vara þig. ekki á okkur, heldur
þeim. Vel máttu einnig muna það í öllum þessum
andlegu þrengingum okkar og darraðardansi, að
þýzku nasistarnir kenndu sig einnig við sósíalisma-
eða heyrðirðu ekki þann kafla framhaldsmyndar
sjónvarpsins um heimsstyrjöldina síðari, sem fjallaði
um tilræðið við Hitler 1944, en þar segir hinn
opinberi saksóknari við einn sakborninga, að hann
sé augsýnilega hættur að skilja„sósíalisma okkar“,
þ.e. nasisma.
Ég hef stundum, eins og þú kannski veizt, hallazt
að þeirri skoðun, að þú sért á rangri hillu í lífinu. Ég
er alveg sannfærður um, að ýmsir Alþýðubandalags-
menn, hvað þá félagarnir í kommúnistasamtökun-
um, eru þess fullvissir, að þú átt ekki heima, þar sem
þú ert. Og þú ert ekki, þvf miður, einn um það. Þú
talar jafnvel um einstaklingsfrelsi af mikilli virð-
ingu, að því er mér skiIst.Nei, Gils, ég yrði ekki hissa,
þó að þú værir orðinn krati, áður en kjörtímabilinu
MORGUNBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. MAl 1976
17
er lokið. Nema þá að Alþýðubandalagið sé alfarið að
breytast i sósial-demókratískan flokk. Það væri þá
eina byltingin, sem ég hef horft upp á hér á landi.
Þú minnist í fyrsta bréfinu þínu á, að ég lesi og
vitni til marx-leninistanna vinstra megin við þig og
engu Ifkara en þér misliki það. En mér þykir nauð-
synlegt að kynnast skoðunum og ofstæki þessa fólks,
m.a. til að vita, að ég er sjálfur á réttri hillu. Ég á
eins og þú rætur í borgaralegu þjóðfélagi, trúi á
lýðræði þess; trúi á frelsi þess og þingræði; pólitfsk
sannfæring mín er öll bundin við þetta borgaralega
lýðræði. Ég sé ekki betur en við séum í sama báti, ég
á minnsta kosti ekki samleið með mörgum þeirra,
sem standa þér og Alþýðubandalaginu nærri —
gleymdu því ekki — þeir boða byltingu, blóð. Það er
andstætt allri hugsun minni, öllum hugmyndum
mfnum um siðgæði. Sartre skrifaði leikrit um flekk-
aðar hendur. Þegar borgararnir hrifsuðu völdin úr
höndum aðalsins í Evrópu upp úr stjórnarbylting-
unni miklu, var það á margan hátt réttlætanlegt, en
fórnirnar voru ægilegar, blóðið Gils ... flekkuðu
hendurnar ... Ég er þess fullviss að þessir upphafs-
menn borgaralegrar stéttarvitundar, sem kröfðust
réttár sfns undir vfgorði, sem oft heyrist á okkar
dögum: frelsi, jafnrétti bræðralag, þurftu ekki að
úthella öllu þessu blóði vegna málstaðar síns. Þeir
voru því miður ofstækismenn, ribbaldar, jafnvel
morðingjar. Drápu sína eigin eins og marxistar. Og
þeir lögðu kommúnistum vopn í hendur, þetta hræði-
lega fordæmi æðis og útrýmingar. Með þessum vopn-
um telja kommúnistar nú réttlætanlegt að útrýma
borgarastéttinni, enda hóf hún leikinn. Ég veit það
var mfn stétt, borgarastéttin, sem fyrst úthellti blóð-
inu, en þurfum við að endurtaka þá sögu. Mundi
ekki alþýða islands hafa þau mannréttindi, að við
þurfum þess ekki, mér er nær að halda að svo sé. Þú
lýsir yfir í pistlum þinum, að þú sért sömu skoðunar,
það kann ég vel að meta. En ætli sé ekki ástæða fyrir
okkur til að vera vel á verði, Gils. Finnst þér út í
bláinn að hafa áhyggjur af marxistum á tslandi, ef
höfð er hliðsjón af þvf, sem að framan er tilvitnað.
Skoðaðu vel hug þinn. Ég er nefnilega ekki viss
nema þessi öfl hafi meiri áhuga á að losna við menn
eins og þig en mig. Ekki hef ég skartað með þeim
fjöðrum, sem þeir sækjast eftir. En Alþýðubandalag-
ið þitt er eins og gamall indíánahöfðingi að því leyti,
enda sprottið úr Kommúnistaflokki íslands og Sam-
einingarflokki alþýðu sósíalistaflokknum, og er engu
líkara en ég þurfi að minna þig á það.
Eða hvað segiróu, Gils, um þaó, að hvatt var til
„alþýðuvalda" í ávarpi 1. maí nefndarinnar. Þegar
spurt var, hvað þetta vfgorð merkti, svaraði einn af
þínum samflokksmönnum, ef mér skjátlast ekki,
Tryggvi Þór Aðalsteinsson, að hér væri átt við „al-
ræðisvald að kommúnískri fyrírmynd“, þ.e. svoköll-
uð alþýðulýðveldi, þar sem ríkir hvorki lýðræði né
mannréttindi, eins og þú veist, og frelsi mannsins er
fótum troðið (skoðanafrelsi, trúfrelsi, prentfrelsi
o.s.frv.) Eða hvað segir þú um það, þegar menn, sem
sagðir eru með fullu viti, krefjast þess, að island
verði alþýðulýðveldi? Ég kom til Austur-Berlínar í
uppreisninni fyrir nær aldarfjórðungi og birti m.a.
myndir í greinum mínum af flóttafólki með bundið
fyrir augu (svo að austur-þýzkir kommúnistar
þekktu það ekki og gætu ekki refsað aðstandendum,
sem eftir voru) þá sagði Kristinn Andrésson, að ég
hefði farið til Berlfnar með bundið fyrir augun. Eða
Ungverjaland og Tékkóslóvakia. 0, Prag ... Og nú
Kambódfa...
Ég bíð þess með eftirvæntingu, að heyra svar þitt.
Það var svo sem ekkert einkennilegt, að þú skyldir
minnast á draum, þegar þú fórst með pólitíska
trúarjátningu þína. Þú sagðir eins og ég vitnaði f hér
að framan: „Mig dreymir um slíkt ríki sósialisma á
íslandi . . .“ Það er engin tilviljun, að þú notar orðið
„dreymir" í þessu tilfelli. Að sjálfsögðu er gott að
eiga fagra drauma. En þú veizt betur, og þér lætur
ekki vel að látast. Ekkert sósíalístískt eða kommún-
istískt ríki sem við þekkjum hefur að leiðarljósi það
frelsi, sem þú boðar í bréfum þínum og krefst okkur
öllum til handa. Dularsálfræðin mundi því segja, að
orðalagið „mig dreymir“ segi mikla sögu um þann
andlega sálarháska, sem þú ert i: pólitísk skoðun
þin, svo falleg og göfug sem hún er, á rætur í draumi
en ekki veruleika, þvf miður. Þetta veiztu raunar
sjálfur i aðra röndina, þvf að þú bætir sfðar við:
„Þetta eru draumórar, segir þú trúlega. En ég svara
á móti: Sá maður er illa kominn, hvort heldur hann
er skáld eða stjórnmálamaður eða eitthvað annað,
sem ekki á sinn draum, sína viðmiðun, sitt markmið
til að keppa að.“
Það er að sjálfsögðu rétt; sá maður er illa kominn,
sem á ekki sinn draum, en sá maður getur verið enn
verr staddur, sem ruglar saman draumi og veruleika.
Ég tala nú ekki um, ef hann ætlar að fara að stjórna
ríki með sama hætti og hann upplifir draumóra sína.
Argentínska skáldið Borges segir á einum stað, að
samkvæmt indverskri heimspeki sé egóið aðeins
áhorfandi, sem sér sjálft sig í þeim, sem það horfir
stöðugt á. Ég held þessi athugasemd eigi heima hér.
Alþýðubandalagið er orðið þitt annað sjálf, en rugl-
aðu ekki þessu tvennu saman — í guðanna bænum.
Þú þykist vera nokkuð viss um, að Alþýðubanda-
lagið þitt hafi frelsi einstaklingsins og borgaralegt
lýðræði að leiðarljósi. Ég bið þig fyrirgefa, að ég
skuli vitna f Alþýðublaðið þvi að ég hef reynt það að
því að birta nýlega fjögurra dálka stórfrétt f ramma
um fund í Sjálfstæðisflokknum, sem aldrei var hald-
inn. En ég hef orð þess um þingumræður fyrir satt,
þar til annað kemur i ljós. Og nýlega sagði það frá
því, að í umræðum um utanríkismál nýlega, hafi
Benedikt Gröndal formaður Alþýðuflokksins svarað
„glósum“ þínum um kratana þann veg, að „mikil-
vægt væri fyrir stjórnmálamenn og flokksleiðtoga
að kunna fótum sínum forráð, þegar þeir hæfu
samstarf við kommúnista. Gils talaði nú um „flokk
sinn“ Alþýðubandalagið, en einu sinni hefði flokkur
hans verið Þjóðvarnarflokkur islands. „Hvað er orð-
ið af Þjóðvarnarflokki íslands?" spurði Benedikt, en
bætti síðan við: „Ég get fullvissað háttvirtan þing-
mann, Gils Guðmundsson, um að við Alþýðuflokks-
menn ætlum okkur ekki með flokk okkar f spor
M
fl

lr
y

>
4
&
ís

m

i

Sósíalismi
Þjóðvarnarflokksins. Og það get ég líka sagt honum
að haldi hann vöku sinni í hinu þægilega þingsæti
sínu, er honum ljóst, að Alþýðubandalagið hefur alls
ekki hreinsað sig af kláða kommúnismans, og þarf að
tvíbaða það, áður en það getur orðið heill þátttak-
andi í að sameina vinstri öfl á íslandi, eða hefja
þróttmikla baráttu fyrir sósialisma á grundvelli lýð-
ræðis."
Þetta voru ekki mín orð, heldur formanns Alþýðu-
flokksins. Heldurðu nú að þessi böðun sé fullnægj-
andi?
Annars verð ég að viðurkenna, að ég er farinn að
ruglast í riminu og að því kemur að sjálfsögðu, að
bæði ég og aðrir botna hvorki upp né niður í þeim
pólitísku kennileitum, sem orð eru. Við þurfum að
leggja rétta merkingu í orð. Það er höfuðatriði og
gæti ráðið úrslitum. Þess vegna m.a. hvflir mikil
ábyrgð á blaðamönnum, sem þeir því miður oft ’
bregðast. Við eigum að koma f veg fyrir, að þið,
stjórnmálamennirnir, ruglið dómgreind fólks með
orðabrengli og útúrsnúningum. Einræðismenn veiða
okkur fyrst í orð, þau eru netið.
En ég held fleiri séu farnir að ruglast. Þannig
munaði minnstu um daginn að sovézkum
landamæravörðum tækist að berja marxismann úr
fyrrverandi fréttastjóra Þjóðviljans, þegar hann fór
ásamt júdóféiögum sfnum til Rússia. Aðrir hafa látið
berja í sig þessa trú — án þess að verða biskupar.
1 fyrrnefndri grein um stofnun kommúnistaflokks
á Islandi segir ennfremur í Þjóðviljanum, haft eftir
foringjum flokksins, að hann telji „að meiri stríðs-
hætta stafi frá Sovétríkjunum en Bandarfkjunum,
þar eð Sovétríkin séu ungt heimsveldi ...“ Hvað
merkir þetta eiginlega? Eru Bandaríkin gamalt
heimsveldi?
í fréttinni segir ennfremur, að kommúnista-
flokkurinn nýi muni berjast af alefli „gegn nú-
tíma endurskoðunarstefnu, sem sovézka sósialheims-
valdastefnan hefur forystu um og er hættulegasti
óvinur alþýðu heimsins".
Á dauða mínum átti ég von, en ekki því, að
islenzkur kommúnistaflokkur ætti eftir að telja
Sovétríkin höfuðandstæðing alþýðu heimsins. Ef
maður lifði í tuttugu, þrjátfu ár f viðbót, ætti maður
eftir þessu ekki að verða hissa á því, þó að sú frétt
bærist einn góðan veðurdag að Maó Tse-Tung væri
orðinn frambjóðandi republikana i forsetakosning-
um í Bandarfkjunum. Eða hver getur skilið alla
þessa endemis vitleysu, alla þessa afstæðu blekk-
ingu? Getur þú það, Gils? Viltu þá vera svo vænn að
skýra þetta fyrir mér í einstökum atriðum, eins og ég
á orðið um sárt að binda í þessum efnum.
í Þjóðviljanum sunnudaginn 25. apríl segir Árni
Bergmann m.a., að höfundur Reykjavíkurbréfs
Morgunblaðsins „á pálmasunnudag gafst alveg upp á
því að vita hvað sósíalismi þýðir eða þá kapftalismi".
Þetta er hverju orði sannara. Og finnst þér það
nokkur furða. Það kemur líka á daginn, að Árni
óotnar sjálfur hvorki upp né niður í þessu og þótti
engum mikið. Hann bendir á „firnalega eftirspurn"
eftir orðinu lýðræði, það er rétt. 1 sumum löndum
merkir það jafnvel einræði. Ég get fallizt á þær
upplýsingar hans „að lýðræði sem rís fyllilega undir
nafni, sé ekki til“. Þannig verður einnig um þinn
sósíalfska óskadraum: hann verður aldrei að veru-
leika. En mest þykir mér um vert þá yfirlýsingu
Árna í fyrrnefndri grein, „að þau sósíalistísk ríki,
sem til eru, eigi ekki rétt á að kallast lýðræðisleg
(þau gera tilkall til þess í nafni ýmissa lífskjara-
bóta), vegna þeirrar skerðingar á tjáningu og gagn-
rýni sem þau hafa iðkað“. Þetta eru svo sannarlega
orð í tíma töluð. Ég fagna þeim, en á ekki von á, að
þau verði um aldur og ævi talin stórisannleikur í
blaðinu ykkar.
Ég ruglaðist ekki sízt, þegar ég las síðasta Neista,
sem mér hefur borizt í hendur, en þar segir m.a.
blákalt: „Berlinguer, formaður italska flokksins
(þ.e. kommúnistaflokksins), lýsti því yfir á þinginu,
að ftalskir styddu aðild italfu að NATO. Þetta er i
sjálfu sér ekkert nýtt. Portugalski kommúnistaflokk-
urinn, sem er einn þeirra fáu flokka í Vestur-
Evrópu, sem enn heldur algerri tryggð við Moskvu,
hefur jú lýst sig fylgjandi aðild Portúgals. Þetta er
jú það skilyrði sem auðvaldið setur þessum flokkum
fyrir þátttöku þeirra í ríkisstjórnum.
Berlinguer ræddi um „opin hreinskilin átök milli
mismunandi afstöðu og reynslu hinna ýmsu flokka".
Sfðan settist hann niður á lokuðum fundi með
sovézku forystunni, sem endaði með innihaldslausri
yfirlýsingu ...“
Þarna heyrist enn ein röddin af vinstri kantinum.
Ekkert botna ég i henni. Mér skilst, að kommúnist-
arnir, sem standa að Neista, hafi ýmislegt að athuga
við ykkur Þjóðviljamenn og Sovétríkin. En þeir vilja
víst ólmir kalla yfir okkur alþýðulýðveldi, ef ég skil
þá rétt. Annars held ég að hvorki við né þið skiljum
upp né niður í þessu pólitiska moldviðri þarna á
vinstri kantinum. Þetta er eins og sandbylur á Kalda-
dal.
Annars held ég fyrirsögnin á fyrrnefndri grein
Árna Bergmanns sé sótt í dulvitundina: Orð, orð, orð
... Þetta er ekki meðvituð skírskotun i Hamlet,
heldur sprottið úr undirvitundinni. Hamlet er að
tala um róg og þá sem „hafa yfirgnæfandi skort á
skynsemi“ og ganga „aftur á bak eins og krabbi".
Einkennileg tilviljun, að tilfæra óvart þennan kafla í
Shakespeare, þegar fjallað er um sósíalisma, en
annar kafli kemur einnig i hugann, þú manst vænt-
anlega eftir honum úr Makbeð: Þegar hann talar um
„sound and fury, signifying nothing". En þið her-
stöðvaandstæðingar hafið kannski ekki kynnt ykkur
þessa ensku frasa.