Morgunblaðið - 24.07.1976, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JULI 1976
17
Tillagna um framtíðar-
skipan ávísanamála
að vænta í haust
Norðurlönd hafa fullkomið kerfi með
heimildarkortum og ábyrgð bankanna
NVLEGA eru komin út hjá
Almenna bókafélaginu sjö ný
bindi f ritsafni Gunnars Gunn-
arssonar. Áður voru komin út í
ritsafninu sjö bindi, svo að
safnið er alls orðið 14 bindi. Þær
bækur, sem áður voru komnar
út 1 ritsafninu eru þessar: Saga
Borgarættarinnar, Svartfugl,
Fjallkirkjan (3 bindi), Viki-
vaki og Heiðaharmur. Nú bæt-
ast við þessar bækur: Vargur i
véum, Sælir eru einfaldir, Jón
Arason, Sálumessa, Fimm
fræknisögur, Dimmufjöll og
Fjandvinir.
Vargur 1 véum (1916) og
Sælir eru einfaldir (1920) til-
heyra báðar æskuskeiðinu f rit-
ferli Gunnars Gunnarssonar.
Þær eru báðar Reykjavíkursög-
Ritsafn Gunnars Gunnarssonar.
Ný bindi í ritsafni
Gunnars Gunnarssonar
ur, sú fyrri baráttusaga l?lfs
Ljótssonar bæði við sjálfan sig
og stjórnmálaspillinguna i
kringum hann. Siðari sagan er
um læknin Grím Elliðagrím,
hvernig lífsgrundvöllur hans
brestur, þegar mjög reynir á,
þótt hann virtist á yfirborðinu
óvenjulega traustur. Sælir eru
einfaldir er hátindurinn i
æskuskáldskap Gunnars Gunn-
arssonar.
Jón Arason (1930) fjallar um
það, hvernig islenzkt réttarriki
og þjóðfrelsi glatast. Biskupinn
á Hólum er leiddur af sjálfsör-
yggi og snilldargáfum og vinn-
ur mikla sigra, en eigi að síður
endar hann sigurbraut sína á
höggstokknum.
Sálumessa (1952) er fram-
hald Heiðaharms — um fólkið i
heiðarbyggðinni, sem er að
falla í auðn smátt og smátt.
Sálumessa er seiðmögnuð saga
um samskipti og baráttu þessa
fólks.
Fimm fræknisögur hafa allar
nema ein birzt áður í sérstökum
bókum og farið þannig viða um
Gunnar Gunnarsson skáld.
lönd, sérstaklega Aðventa
(1937), sem virðist hafa dreifzt
víðar um heiminn og i fleiri
eintökum en nokkur önnur ís-
lenzk bók. Hinar fræknisögurn-
ar eru Brimhenda (1955),
Blindhús (1933) Á botni
breðans (um 1918) og
Drengurinn (1917). Eru þetta
allt hetjusögur, þó að ekki
byggi aðalpersónurnar neina
hefðartinda i augum heimsins.
Dimmufjöll og Fjandvinir
eru smásagnasöfn rituð frá
1906—1918, og er þar margt
kunnara smásagna að finna, svo
sem Feðgana, Hjálmar flæking,
Kirkja fyrir finnst engin,
Fjandvini o.s.frv.
Allar þær 14 bækur sem nú
eru komnar út i ritsafninu eru
fullfrágengnar af höfundi sjálf-
um á islenzku. Flestar þeirra,
svo sem allar skáldsögurnar,
voru frumritaðar á dönsku, en
höfðu verið íslenzkaðar af ýms-
um. Eru margar þeirra þýðinga
ágætar, en Gunnar Gunnarsson
taláði um, að hann kannaðist
aldrei almennilega við þær sem
sín eigin verk — hann vildi
skila þeim á móðurmálinu með
sínu eigin tungutaki. Það tókst
honum að því er snerti allar
þær sögur sem nú eru komnar
út, og er óhætt að fullyrða, að
það þýðangar- og endursagnar-
starf, sem hann innti af hendi
síðustu 10 árin sem hann lifði,
hefur tekizt frábærlega vel.
Veiðibjallan vaxandi vandamál
Máfarnir ráðast á fugla,
egg, fræ og lömb
Veiðibjaila á svölum húss við Kaplaskjólsveg. Þessari veiðibjöllu var
bjargað f hús undan þremur veiðbjöllum sem ætluðu að fara að rffa
hana 1 sig, en sú staka var vængbrotin. Hún fékk frið til að gróa sára
sinna og einn daginn flaug hún til hafs. Ljósmynd Mbl. á.j.
1 HAUST má vænta tillagna um
framtfðarskipan ávfsanamála hér
á landi, en markmið þeirra verð-
ur að koma f veg fyrir hin tfðu og
margháttaða ávfsanamisferli,
sem viðgengizt hefur hér á landi
um árabil. Má nefna að Seðla-
banki Islands hefur nú að jafnaði
um og yfir 2000 innstæðulausar
ávfsanir f innheimtu, að upphæð
um 70 milljónir króna. Starfandi
er sérstök samstarfsnefnd, sem
vinnur að samningu tillagna f
þessum efnum, og eins og áður
kemur fram er stefnt að þvf að
hún skili tillögum sfnum f haust.
Tveir nefndarmanna, þeir
Björn Tryggvason og Sigurbjörn
Siggeirsson, hafa t.d. farið til
Danmerkur og Noregs, og kynnt
sér sérstaklega ávfsanakerfin f
þessum löndum, en þau hafa orð-
ið til þess að tekizt hefur að
miklu leyti að koma f veg fyrir
ávfsanamisferli af þvf tagi, sem
mest ber á hérlendis. Gert er ráð
fyrir að nýskipan í ávfsanamálum
hér á landi geti orðíð að veruleika
um næstu áramót.
I samtali við Morgunblaðið i
gær sagði Björn Tryggvason, for-
maður samstarfsnefndarinnar, að
á Norðurlöndum væri að verulegu
leyti búið að leysa ávísanavanda-
mál það, sem verið væri að glíma
við hér. 1 stærstu dráttum væri
þetta kerfi á þá leið, að bankinn
sem stofnaði ávísanareikninginn
væri ábyrgur fyrir viðskipta-
manni sínum upp að vissri fjár-
hæð. Þannig vissu þéir sem tækju
við ávísun t.d. að fjárhæð 500 kr.
danskar að hún er í ábyrgð reikn-
ingsbankans.
Bankinn staðfestir þessa
ábyrgð með því að láta þennan
viðskiptamann fá heimildarkort,
sem er með mynd af viðskipta-
manni og ýmsum öðrum upplýs-
ingum. Þjónustuaðilinn, sem
skiptir við viðkomandi ávísana-
hafa veit að ávísun upp á kr. 500
verður innleyst og er örugg, og
þar með er bankinn, sem afhenti
ávísanaheftið, gerður ábyrgur
fyrir persónulegum ávísunum
reikningshafa á hans vegum. Á
þennan hátt verða þjónustuaðilar
— kaupmenn og gjaldkerar ým-
issa stofnana — eins konar útibú
bankanna og samvinnuaðilar
þeirra, því að þeir eiga að ganga
úr skugga um að sá er afhendir
ávísunina er réttur maður með
þvi að láta hann framvísa heim-
ildarkortinu. Þar með veit þjón-
ustuaðilinn að ávisunin er góð og
gild, því að enda þótt ekki sé til
innistæða fyrir henni, þá ber
reikningsbankinn ábyrgð á hon-
um og síðan er það mál bankans
og reikningshafa að innleysa ávís-
unina. Þetta kerfi nær hins vegar
aðeins til hins almenna neytenda
en ekki til fyrirtækja.
Björn kvað bankana á Norður-
löndum hafa farið inn á þessa
braut á sinum tima, til að ýta
undir launaávisanafyrirkomulag-
ið, sem einnig er komið hér á
landi fyrir um 15 árum. Forráða-
menn bankanna þar hafi hins veg-
ar séð í hendi sér, að ef þeir stæðu
að því að breiða út fyrirkomulag
af þessu taki og gera það svo
almennt yrðu bankarnir að taka á
því ábyrgð á einhverju leyti.
Ábyrgð bankans á hverri ávísun
sem gefín er út, er hins vegar
miðuð við það sem telja má venju-
legt kaup — er t.d. um 1000 kr. i
Sviþjóð. Kaupi reikningshafi hins
vegar dýrari hluti, svo sem heim-
ilistæki eða húsgögn, eru þeir
ekki sendir til viðkomandi kaup-
anda fyrr en þjónustuaðilinn hef-
ur gengið úr skugga um það hjá
reikningsbankanum, að ávísunin
er gild.
Björn sagði, að þetta kerfi hefði
reynzt mjög vel á Norðurlöndum
og misferli væri sáralítið. Björn
sagði, að algengasta misferlið i
meðferð ávísana væri ekki fölsun
heldur óreiða, þar sem menn yfir-
drægju i von um að geta jafnað
reikninginn litlu seinna eða
hefðu ekki yfirlit um stöðu reikn-
ingsins. Reynslan í þessu hefur
sýnt að fyrstu 2—3 árin gætir
áfram nokkurar ónákvæmni
reikningshafa en aó allir þeir sem
búnir væru að vera með reikning
í fáein ár legðu síðan metnað sinn
í að standa sig.
Björn sagði, að hérlendis væri
um 90% innistæðulausra ávísana
undir 5 þúsund krónum, þannig
að misferlið hér stafaði af miklu
leyti af ónákvæmni og kæruleysi.
Með tilkomu Reiknisstofu bank-
anna lægi það nú orðið fyrir á
hverju kvöldi hverjir hefðu gefið
út innistæðulausa ávísanir sem
komu til bankanna þann daginn.
Þess vegna væri það orðið ákaf-
lega áhættusamt að syndga upp á
náðina þó ekki væri nema um
fáeinar klukkustundir — bókun-
in á ávísunum hjá reiknisstofn-
unni væri svo ör að nær sam-
stundis kæmi í ljós hverjir hinir
seku væru, ávísunin færi í inn-
heimtu og reikningshafi verður
að greiða 11% sekt auk þess sem
hann fer á svartan lista, sem fer
til allra banka. Þar geta allir
bankastjórar lesið listann og
óreióan getur siðan komið mönn-
um í koll þegar þeir þurfa að leita
til bankans eftir fyrirgreiðslu.
ENGAR samræmdar aðgeróir
eru gerðar á vegum hins opinbera
til þess að stemma stigu við stöð-
ugri aukningu máfa og hrafns,
sérstaklega þó máfa, viða um
iand, en hin mikla viðkoma þess-
arar fuglategundar er vfða orðin
mikið vandamál og hefur raskað
miklu f náttúru ýmissa lands-
hluta. Morgunblaðið ræddi um
þessi mál við Baldur Johnsen yf-
irlækni:
„Varpbændur og reyndar aórir
bændur,“ sagði Baldur, „kvarta æ

meir undan ágengni veiðibjöll-
unnar og annarra máfategunda,
sem gera mikinn usla víða um
land. Það kom m.a. fram á síðasta
náttúruverndarþingi að varp-
bændur eru mjög sárir yfir þvi
hvernig veiðibjallan fær að valsa
án þess að nokkuð sér reynt að
stemma stigu við útbreiðslu henn-
ar og sumir kvarta einnig yfir
hrafninum sem auk þess að vera
hræfugl, bregður fyrir sig ráni ef
svo ber undir.
Hettumáfnum hefur einnig
fjölgað ískyggilega mikið, en
hann fælir miskunnarlaust aðra
fugla frá varpstöðvum sínum og
er þar nærtækast að nefna hvern-
ig komið var i einum Tjarnar-
hólmanum á Reykjavikurtjörn
þar sem krian varð að víkja þar
til gripið var til ráðstafana.
Hins vegar koma svo náttúru-
fræðingar og telja mjög varhuga-
vert að fara út i eitrun, þvi veiói-
bjallan og aðrir máfar tilheyri
islenzkri náttúru. Þess vegna sé
mjög varhugavert að ganga nærri
henni með eitrun og ekki aðeins
með tilliti til máfanna, heldur
þes& að mögulegt er að eitrió
drepi aðra fugla sem meiri eftir-
sjá er i, svo.sem fálka og erni.
Þrátt fyrir þetta umtal með og á
móti, mun þó hafa verið fallizt á
að nota væga eiturtegund i bárátt-
unni gegn máfnum, en leyfi fyrir
þvi er háð mjög ströngum skilyrð-
um og fyrst og fremst er það
skilyrði að leyfishafi hafi æðar-
varp sem atvinnugrein. Málið er
þó miklu viðtækara og stærra þeg-
ar horft er á einstakar fuglateg-
undir og miðað er við þann skaóa
sem máfurinn gerir öðrum fugla-
tegundum, því hér er um að ræða
hræfugl sem hiróir sorpið og úr-
ganginn sem mennirnir skilja eft-
iráfjörum og opnum sorphaugum
um al_lt land. Hins vegar verður
maður aó telja að eðlilegu jafn-
vægi hafi verið raskaö i þessum
málum þar sem veiðibjallan og
Framhald á bls. 18
Þessi mynd var tekin f fjörunni fyrir sunnan olfutankana við Skerja-
fjörð. en þar liggur'mikið klóak út 1 fjöruna. Oft er fjaran þar ötuð
sauri og óþverra og fuglinn sækir 1 þetta. Haugar af óþverra eru þarna
1 fjörunni.