Morgunblaðið - 15.08.1976, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGUST 1976
Norður-írland í logum á ng
Frá sfðustu óeirðunum á Norður-írtandi. Særður unglingur eftir grjótkast
á hermenn og lögreglumenn f Springfield Road f Belfast skömmu eftir
árásina á heimili þingmannsins Garry Fitt.
SÍÐUSTU óeirðirnar f kaþólsku
hverfunum í Belfast virðast hafa
fært ástandið á Norður írlandi á
sama stig og fyrir sjö árum þegar
brezkir hermenn skárust f fyrsta
skipti í leikinn til að stfa f sundur
kaþólskum mönnum og mótmæl-
endum.
Síðan hafa um 1 600 manns ver-
ið myrtir og allar tilraunir til að
finna pólitfska lausn á deilumálun
um hafa farið út um þúfur. Brezk
yfirvöld eru svartsýn og viður-
kenna að þau eygi enga raunveru
lega lausn
,,Eins og stendur er engm pólitísk
lausn í uppsiglingu," segir brezkur
embættismaður „Stefna okkar er
bein stjórn frá London og henni
verður haldið áfram Kannski verð-
Frú Maire Drumm
um við að blða þangað til öfgafyllstu
leiðtogarnir hverla og sanngjarnari
menn koma til skjalanna "
Síðasta tilraunin af mörgum sem
gerð hefur verið til að finna pólitíska
lausn rann út í sandinn í ársbyrjun
þegar fulltrúar mótmælenda neituðu
ennþá einu sinni að taka þátt I stjórn
þar sem völdunum væri skipt milli
þeirra og kaþólska minnihlutans
Ef mótmælendur hefðu ekki gert
þessa tilraun að engu hefði hinn
svokallaði Provisional-armur írska
lýðveldishersins (IRA) áreiðanlega
lagzt gegn henni Provisional-
armurinn hefur alltaf sagt að hann
muni ekki hætta hryðjuverkabaráttu
sinni fyrr en Bretar lýsi því yfir að
þeir muni afsala sér öllum völdum á
Norður-írlandi
Á undaförnum 1 8 mánuðum hef-
ur Provisional-armurinn haft í heiðri
nokkurs konar vopnahlé Brezku
hermennirnir hafa slakað á varð-
gæzlu sinni á kaþólskum svæðum
og í staðinn hefur Provisional-
armurinn stillt sig um að ráðast á þá
eða svo á að heita Samt hefur
mannfall verið mikið, því hryðju-
verkin hafa haldiðáfram
Það sem af er þessu ári hafa
rúmlega 200 fallíð á Norður-írlandi
Yfirleitt hafa fórnarlömbin verið val-
in af handahófi, venjulega á grund-
velli trúarskoðana þeirra Sprengj-
um hefur veri fleygt inn í vínstofur
kaþólskra manna, skotið hefur verið
úr vélbyssum í hverfum mótmæl-
enda, skotið hefur verið inn um
glugga í eldhúsum eða stofum, og
þar fram eftir götunum
Stundum er fólki rænt á götum úti
og fórnarlömbin pyntuð eða barin til
óbóta Margir aðrir hafa verið myrtir
eða fengið örkuml vegna svokall-
aðra ögrunaraðgerða annars hvors
deiluaðilans Stundum eru fórnar-
lömbin skotin í fótinn eða olnbog-
ann og fá aldrei bót meina sinna
Stundum er klútur settur yfir höfuð-
ið og kúlum dælt í heilann
Helzta umkvörtunarefni mótmæl-
enda er að brezku stjórnmni hefur
ekki tekizt að uppræta Provisional-
arminn
Stjórnmálaflokkar mótmælenda
hafa yfirleitt eitt sameiginlegt mark
mið: að aftur verði horfið til fyrrver-
andi heimastjórnar sem var i hönd-
um mótmælenda sem vottuðu
brezku krúnunni hollustu en tóku
yfirleitt ekki við skipunum frá Lond-
on og fengu að ráða þvi sem þeir
vildu
Vopnaðar sveitir mótmælenda
viðurkenna að þær hafi átt drjúgan
þátt i morðunum og kaþólskir menn
hafa svarað i sömu mynt
Glænýtt baráttumál kom siðustu
óeirðum kaþólskra manna af stað
Þangað ti i fyrra þjónuðu helztu
mótmælaaðgerðir kaþólskra þeim
tilgangi að tryggja að hætt yrði að
halda mönnum í haldi án réttarhalda
þar sem sú ráðstöfun beindist aðal
lega gegn baráttumönnum IRA
Þetta baráttumál þeirra náði fram
að ganga i fyrra og nú hefur
Provisional-armurinn einbeitt sér að
því að berjast gegn þeirri ákvörðun
brezku stjórnarinnar að binda enda á
sérstök forréttindi fanga sem hafa
veri dæmdir fyrir pólitískt ofbeldi
Með því er átt við fanga sem hafa
skotið lögreglumenn eða hermenn
og komið fyrir sprengjum
Hingað til hafa þessir fangar feng-
ið svipaða meðferð og striðsfangar í
stað þess að vera lokaðir inni i
fangaklefum og klæddir fangabúo-
ingum hafa þeir fengið að klæðast
borgaralegum fötum og hreyfa sig
nokkurn veginn að vild innan fang-
elsismúranna Öfgafullir mótmæl-
endur og einnig öfgafullir menn i
röðum kaþólskra hafa beitt sér af
alefli gegn þessari breytingu.
Brezki herinn hefur litið látið fara
fyrir sér síðan Provisional-armurinn
samþykkti vopnahlé Síðan síðustu
óeirðirnar blossuðu upp hefur verið
gagnrýnt að óeirðaseggir hafi verið
teknir alltof vægum tökum
Óþægilegasta og harðasta gagn-
rýnin kom frá Gerry Fitt, hófsömum
kaþólskum stjórnmálamanni Of-
beldisseggir, sem töldu baráttu hans
fyrir friðsamlegum aðgerðum svik
við málstað lýðveldissinna, réðust
inn á heimili hans Fitt mætti þeim í
stiganum og hélt þeim í skefjum
með skammbyssu Hann varð að
bíða í 25 mínútur eftir því að
öryggisverðir kæmu á vettvang
Fitt er leiðtogi Sósialdemókrata-
og Verkamannaflokksins (SDLP) og
helzti forystumaður þeirra kaþólskra
sem vona að einhver friðsamleg
lausn finnist á deilumálunum á
Norður-írlandi SDLP telur samein-
ingu við írska lýðveldið framtíðar-
markmið, sem stefna eigi að, en
sameiginlega stjórn kaþólskra
manna og mótmælenda með brezkri
yfirumsjón brýnasta verkefnið sem
við blasi
Önnur aðalpersóna siðustu óeirð-
anna er 56 ára gömul kona, frú
Maire Drumm sem lengi hefur barizt
harðri baráttu í þágu málstaðar lýð-
veldissinna
Frú Drumm er varaforseti stjórn-
Framhald á bls. 37
Engin aðstoð
til þeirra, sem
grunaðir eru
um græsku
Berlinguer.
Andreotti kann að hafa
óskað þess, að Schmidt
kanzlari hefði ekki svo
hátt um mótstöðuna gegn
ítölskum kommúnistum,
en hún hentar honum þó
mætavel
Velþjálfuðum raddböndum
Helmuts Schmidt var að þarf-
lausu beitt, þegar hann gerði
það opinskátt á dögunum, að
vinaþjððir Itala væru því mót-
fallnar að veita ítalskri rfkis-
stjórn með þátttöku kommún-
ista efnahagshjálp, af þeirri
einföldu ástæðu, að ekkert útlit
er nú fyrir slíka ríkisstjórn.
Giulio Andreotti starfar nú
að myndun ríkisstjórnar kristi-
legra demókrata án þátttöku
kommúnista, (sú stjórn hefur
þegar verið mynduð), en til
þess þarf hann samþykki sósíal-
ista. Nú hafa orðið leiðtoga-
skipti í herbúðum sósíalista, og
hinn nýi forystumaður þeirra
mun að líkindum fallast á
stjórnarmyndun kristilegra
demókrata. Kommúnistar virð-
ast hafa sætt sig við að verða
utan stjórnar þetta árið og
hugsanlega út kjörtímabilið,
sem hið nýkjörna þing mun
sítja. Aðalspurningin, sem enn
er ósvarað, er með hvaða skil-
málum kristilegir demókratar
og bandamenn þeirra geta
tryggt sér, að kommúnistar sýni
tiltölulega ábyrgð í stjórnar-
andstöðunni og að verkalýðsfé-
lög þeirra stilli launakröfum
sínum i hóf.
Aðeins fáar þjóðir geta nú á
tfmum komizt af án nokkurra
utanaðkomandi áhrifa á mál-
efni sín. Með aðild að Efnahags-
bandalaginu eða NATO — ell-
egar Alþjóðagjaldeyrissjóðn-
um, þegar þörf er á erlendum
lánum — er verið að viður-
kenna þau takmörk, sem heim-
ur raunveruleikans setur fræði-
kenningunni um algert full-
veldi ríkja. Bræði sumra Vest-
urevrópumanna vegna yfirlýs-
ingar Schmidts var þess vegna
sýndarmennska. Ríkisstjórnir
helztu vinaþjóða ítala hafa —
af tveimur mjög praktfskum
ástæðum — tekið af skarið um,
að þær séu þess lítt fýsandi, að
Kommúnistaflokkur ítalíu
komist í ríkisstjórn að sinni.
í fyrsta lagi var sú stefna,
sem kommúnistar boðuðu í
kosningunum í júní, svo ein-
staklega hófsöm, að það veður
erfitt fyrir Berlinguer að hóta
kristilegum demókrötum alls-
herjarandstöðu. Ef kritilegir
demókratar hafa upp á eitthvað
áþreifanlegt að bjóða gegn
launatakmörkunum af hálfu
verkalýðssambandanna — ein
hugmyndin er frysting þeira
launa, sem ná yfir 8 milljónum
líra árlega (um 1760.000 kr.),
sem felur f sér verulega upp-
stokkun launakerfisins — þá
má telja ólfklegt, að kommún-
istar fari út f mótmælaaðgerðir.
öll stjórnlist kommúnista að
undanförnu hefur verið fólgin í
því að sannfæra varkára miðju-
menn í itölskum stjórnmálum
um að ekkert sé að óttast frá
þeirra hálfu. Þeir myndu eyði-
leggja sína eigin stjórnlist, ef
þeir kúventu nú yfir í skefja-
lausa mótstöðu, þ.á m. verkföll,
sem brjóta niður efnahag lands-
ins.
ÞEIR VERÐA AÐ STlGA
SKREFIÐ TIL FULLS
I öðru lagi er markmiðið með
útilokun kommúnista frá næstu
rfkisstjórn ítalíu það að gefa
sósíaldemókrötunum á meðal
þeirra betri tfma til að skerða
áhrif lenínistanna í flokknum.
Einhvern tíma hlýtur að koma
að því, að uppræta verður þetta
iílgresi innan flokksins. Próf-
steinn lýðræðisins er hæfnin til
að flytja valdið frá einum stór-
um flokki til annars, og Italfa
hefur ekki gengið í gegnum þá
prófraun meðan stærsti stjórn-
arandstöðuflokkurinn er ekki
talinn koma til greina við
myndun rfkisstjórnar. En þrátt
fyrir allar yfirlýsingar Ber-
linguers um trú hans á lýðræð-
ið, eru félagar hans ennþá tví-
skiptur hópur í einum flokki,
— þ.e. þykkt ytra byrði þess
fólks, sem er i rauninni lýðræð-
isjafnaðarmenn (sósíaldemó-
kratar), samansafnað kringum
harðan kjarna stjórnræðissinn-
aðra lenínista, sem ekki hafa
snúið frá sinni fyrri stefnu.
Flokkur þeirra verður hættu-
minni fyrir lýðræðið, þegar
hann hefur þrengt enn meir að
þessum harða kjarna eða losað
sig við hann.
Italskir kommúnistar segjast
hafa varpað fyrir róða hug-
myndinni um alræði öreiganna,
grundvallarkenningu eins-
flokkskerfisins f rétttrúnaðar-
rfkjum kommúnista. En þeir
trúa enn á „forystuhlutverk
verkalýðsstéttarinnar", og sú
stefna gæti orðið bakdyraleiðin
að einhverju ekki svo mjög frá-
brugðnu alræði öreiganna.
Ennþá viðhafa þeir lýðræðis-
lega miðstýringu (demókratísk-
an centralisma), þ.e. kerfi
byggt á ströngum flokksaga,
sem f flestum öðrum kommún-
istaflokkum hefur farið saman
við afneitun margra flokka
skipunar, þar sem fjölhyggja
(plúralismi) rikir. Þeir við-
halda margvfslegum tengslum
við Sovétveldið, og kemur það
undarlega heim við þá fullyrð-
ingu, að I hjarta sínu tilheyri
þeir hinum plúraliska heimi.
Enn eitt kjörtímabil, helgað
gagnrýnni stjórnarandstöðu, en
ekki niðurrifsstarfi, kæmi sér
vel fyrir þróun ítalskra komm-
únista. Þá kynnu þeir að vera
orðnir sá traustsverði þátttak-
andi lýðræðisskipulagsins, sem
Berlinguer fullyrðir að þeir séu
nú þegar.
(The Economist 24/7,
þýtt og endursagt: JVJ)