Morgunblaðið - 15.08.1976, Blaðsíða 22

22
MOK<;UNBLAÐIÐ, SUNNUDAC.UK 15. AGUST 1976
Áfengissjúklingur-
inn verður að skynja
sitt eigið ástand

komu í minn hlut, fjölluðu um
ráðgjafastarf í þágu áfengis-
sjúkra og skipulag á meðferð
áfengissjúklinga innan hins opin-
bera heilbrigðiskerfis. Ég var
nokkuð heppinn að fá i minn hlut
námskeið sem fjölluðu einmitt
um þá hluti, er hvað mest eru i
deiglunni hér heima um þessar
mundir.
— Rutgers-háskólinn er rikis-
skóli og þessi námskeið um áfeng-
ismál voru fyrst eingöngu ætluð
Bandaríkjamönnum, en síðar
hafa aðrar þjóðir fengið að senda
nemendur á námskeiðin, enda er
þetta einn þekktasti skóli sinnar
tegundar í heiminum. 1 starfsliði
skólans eru mjög frægir prófess-
orar á sviði áfengismála og skól-
inn beitir sér fyrir rannsóknum á
þessu vandamáli um allan heim.
Rætt við Stefán Jóhannsson,
sem sótti námskeið í meðferð
áfengissjúkra í Bandaríkjunum
VÍÐA um heim eru til sérstakir
skólar, sem veita fræðslu um
meðferð áfengissjúklinga og þau
vandamál, sem fylgja áfengis-
neyzlu. Flestir byggjast þessir
skólar á námskeiðum um ólfkustu
efni. Kinn slfkur skóli er starf-
ræktur á hverju sumri við Rut-
gers-háskólann í New Yersey f
Bandarfkjunum, og var nú að
Ijúka 34. starfsári hans, en f
fyrstu var hann við Yale-
háskólann en var fluttur til Rut-
gers-háskólans 1962 Alls hafa um
9000 nemendur sótt fræðslu f
þessum sumarháskóla óg hafa
þeir komið frá öllum rfkjum
Bandarfkjanna, auk þess frá 37
öðrum löndum. 1 ár sótti einn
Islendingur, Stefán Jóhannsson,
námskeið skólans, en Stefán
starfar nú við hið nýja endurhæf-
ingarheimili fyrir áfengissjúka á
Vífilsstöðum. Við ræddum f vik-
unni við Stefán m.a. um skólann,
aðbúnað áfengissjúkra hér á
landi og lækningar.
— Hér á landi er það ekki skort-
ur á upplýsingum um áhrif áfeng-
is og áfengisv&ndamálið, sem set-
ur okkur skorður, heldur hitt að
okkur vantar fræðslu um hvernig
við eigum að rtiatreiða fróðleik-
inn, ef ég má nota það orð, þannig
að þeir, sem eiga við áfengis-
vanda að stríða sjái sitt eigið
vandamál í réttu ljósi — í ljósi
staðreynda. Við íslendingar erum
nú að reyna nýjar aðferðir við
meðferð ókkar á áfengissjúkling-
um og því er mjög mikilvægt að
við fáum tækifæri til að kynna
okkur slíka starfsemi hjá öðrum
þjóðum, sagði Stefán Jóhannsson
í samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins í vikunni. Námskeiðið,
sem Stefán tók þátt í við Rutgers-
háskólann stóð i þrjár vikur en
auk þess dvaldist hann eina viku í
Washington og kynnti sér með-
ferðarstofnanir áfengissjúklinga
þar. Við báðum Stefán fyrst að
segja okkur litillega frá skólanum
og námsefninu.
— Tilgangurinn með för minni
vestur um haf var að fræðast um
meðferð til hjálpar áfengissjúk-
um. En með meðferð á ég við þær
aðferðir, sem beitt er til að hjálpa
áfengissjúklingum til að ná yfir-
höndinni í baráttu þeirra við
áfengið. Við segjum til að mynda
að á Vífilsstöðum fari fram end-
urhæfingarmeðferð og þátttaka í
starfi A.A.-samtakanna sé eftir-
meðferð. Skólinn, sem ég var í
byggist upp á 27 mismunandi
námskeiðum um margvíslegar
hliðar áfengismálanna. Hver
nemandi fær að velja fjögur þess-
ara námskeiða en er úthlutað
tveimur þeirra. Námskeiðin, sem
SKÓI.l ÞAR SEM MENN
LÆRA AÐ LIFA
LlFINU AN AFENGIS
— Ég hef fengið tækifæri til að
taka þátt í að byggja upp þá starf-
semi, sem verið er að koma á fót á
Vífilsstöðum ásamt öðru starfsliði
stofnunarinnar. Það var heil-
brigðisráðuneytið, sem styrkti
þessa ferð mína, en hún er einn
liður í þeirri viðleitni stjórnvalda
að mennta starfslið, sem að þess-
um málum vinnur. Eins og ég
nefndi áðan þurfum við að leggja
á það áherzlu að afla okkur fróð-
leiks um hvernig við eigum að
matreiða þær ypplýsingar sem við
höfum þegar til staðar.
— Vissulega getum við mikið
lært af erlendum þjóðum á þessu
sviði sem mörgum öðrum. En það
er mjög mikilvægt að fara ekki of
geyst í hlutina. Við þurfum að
tengja saman það sem fyrir er og
það seuj koma skal — stór stökk i
þessum málum eru ekki farsæl,
heldur aðlögun og lagfæringar.
Ég get þó ekki neitað því að til-
koma heimilisins á Vífilsstöðum
er stórt stökk fram á við. Við sem
störfum á stofnun til hjálpar
áfengissjúkum erum stöðugt að

‘7’m tired of béing a model prisoner!’
læra, bæði í formi erinda lækna
og erinda þeirra, sem þekkja
vandamálið af eigin reynslu: Mik-
ilvægast er þó að sjúklingarnir
beri saman bækur sínar og ræði
sín eigín vandamál.
— Stofnun eins og nýja heimil-
ið á Vífilsstöðum er í raun lítið
annað en skóli, þar sem menn
læra að lifa án áfengis. Þeir, sem
þangað koma eru búnir að lifa
með áfenginu og hafa fengið nóg
af samskiptum sínum við það.
MÖGULEIKAR TIL
LÆKNINGA ÁFENGISSJÚKRA
HAFA GJÖRBREYTZT
A ÞESSU ARI
— Hér á Islandi höfum við nú
fyllilega jafngóðar stofnanir fyrir
áfengissjúka og þær gerast beztar
erlendis hvað snertir húsnæðið.
Þegar starfsliðið hefur fengið
sina þjálfun ættum við að geta
náð sama árangri og næst erlend-
is. Möguleikar til að ná árangri í
lækningum á áfengissjúkum hér
á landi hafa gjörbreytzt á þessu
ári. Við höfum fengið Vistheimil-
ið' á Vífilsstöðum, sem tekur við
sjúklingum til endurhæfingar. Á
Kleppi hefur Deild 10 verið tekin
eingöngu undir afvötnunarmeð-
ferð og þá hefur verið keypt hús-
næði að Ránargötu 6 í Reykjavík,
þar sem ætlunin er að verði heim-
ili fyrir húsnæðislausa menn og
konur fyrst eftir endurhæfingar-
meðferð. Þessu til viðbótar höfum
við gistiskýli í Þingholtsstræti
fyrir karlmenn og í Grjótagötu
fyrir konur. Þarfnist menn lengri
dvalar á stofnun höfum við vist-
heimilin í Gunnarsholti og
Víðnesi. Verkefnið, sem nú er
unnið að, er að byggja upp með-
ferð, sem tekur við áfengissjúkl-
ingum og skilar þeim hæfum til
að takast að við eðlilegt líf í sam-
félaginu, lifa lífinu án áfengis.
20 ÞtJSUND
ÍSLENDINRAR
EIGA VIÐ VERULEGT
AfengisvandamAl
AÐ STRlÐA
— Það hefur ekki verið gerð á
því nákvæm könnun hér á landi
svo ég viti tii, hve margir eiga við
vandamál að striða vegna ofnotk-
unar á áfengi. Þó er ekki ólíklegt
að u.þ.b. 10% landsmanna eigi við
veruleg áfengisvandamál að
stríða. Ef við fengjum þá niður-
stöðu að um 20 þúsund íslending-
ar eigi við vandamál að striða
vegna ofneyslu áfengis, þá eru
þeir miklu fleiri, sem verða fyrir
barðinu á þessu vandamáli og þar
á ég við fjölskyldu og vinnufélaga
áfengissjúklingsins. Ég get nefnt
sem dæmi, að þegar ég hef heim-
sótt skóla og rætt við nemendur
um áfengismál, hef ég lagt fyrir
krakka, sem eru á fermingaraldri
þá spurningu, hvort þau þekki
áfengið sem vandamál frá~heimili
sínu eða ættingjum og skyld-
mennum. Niðurstaða verður sú að
um 60% nemendanna rétta upp
hönd. Mér þykir ekki ósennilegt
að þetta gefi nokkuð rétta mynd
af útbreiðslu áfengisvandamáls-
ins meðal landsmanna.
DÆMDIR TIL MEÐFERÐAR
A ENDLJRHÆFINGAR-
HEIMILI I STAÐ
FANGELSISVISTAR
— Bandaríkjamenn gera mikið
til að koma í veg fyrir áfengis-
vandamál og má fyrst nefna að
mikil fræðsla er höfð í frammi i
formi bæklinga. Fólk getur nálg-
Stefán Jóhannsson
ast þá á ýmsum stöðum t.d. i kjör-
búðum þar sem mögulegt er að
taka þá án þess að því sé veitt
eftirtekt og víst er að þeir hverfa.
Þeir gera lfka ýmislegt, sem Is-
lendingar hafa ekki tekið upp
enn. Við getum nefnt, að þeir
Vilmundur Jónsson og Helgi
Tómasson gerðu það að tillögu
sinni á sinum tíma að færa alla
þá, sem teknir væru fyrir ölvun á
almannafæri til fræðslumeðferð-
ar, þar sem þeim yrði kynnt hver
áhrif ofnotkun áfengis hefði. Á
þessa tillögu vildu menn ekki fall-
ast og hefur senniléga þótt gengið
um of á mannréttindi, en f Banda-
rfkjunum beita þeir hiklaust slík-
um aðferðum í baráttunni við of-
drykkjuvandamálið.
— Þeir sem teknir eru fyrir
ölvun við akstur í Bandaríkjunum
eru dæmdir f endurhæfingarmeð-
ferð I vissan tfma f stað fangelsun-
ar. Þá er mönnum oft boðið að
velja á milli hárra sekta og með-
ferðar á endurhæfingarheimili en
þetta er misjafnt eftir fylkjum í
Bandarfkjunum. Þessi aðferð hef-
ur gefið góða raun og henni er
beitt á fleiri sviðum, því þeir sem
fremja afbrot undir áhrifum
áfengis, sem varða við lög, eru í
mörgum tilvikum dæmdir til
slíkrar meðferðar á endurhæfing-
ar heimili f stað fangelsunar.
Þetta fer þó að sjálfsögðu eftir
því hvað brotið er alvarlegt.
Þekktur bandarískur prófessor,