Morgunblaðið - 15.08.1976, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGUST 1976
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGUST 1976
25
JMtogttröfafrife
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Skattalöggjöf
vinstri stjórnar
Or^r þjóðfélags-
breytingar, með og
ásamt nýrri þekkingu og
reynslu, sem árin færa okk-
ur upp í hendur, gera það
óhjákvæmilegt að taka
margháttaða löggjöf
þjóðarinnar til endurskoð-
unar og hugsanlegra breyt-
inga með hæfilegu árabili,
og laga hana að breyttum
aðstæðum í þjóðfélaginu
og réttlætiskennd almenn-
ings.
Lög, sem f jalla um tekju-
öflun ríkissjóðs, eru dæmi-
gerð um þá tegund löggjaf-
ar, sem verið hefur á
sífelldri hreyfingu. Þær
öru breytingar, sem orðið
hafa á skattalögum um
langt árabil, hafa þó verið
minni háttar og fremur
minnt á bráðabirgðavið-
gerðir en gagngera lagfær-
ingu, þó misræmi og jafn-
vel mismunun í tekjuskött-
un hafi lengi verið land-
lægt hér. Hinn almenni
borgari kýs efalítið meiri
stöðugleika í skattamálum,
gagngerðari og heildstæð-
ari endurskoðunar á tekju-
öflunarleiðum og lögum
ríkissjóðs, jneð nokkurra
ára millibili, en festu og
stöðugleika þar á milli.
Með því móti sér hin al-
menni borgari betur fram
á veginn um sköttun bæði
tekna sinna og eyðslu.
Starfsemi skattstofanna
verður gerð auðveldari og
hagkvæmari. Endurskoðun
skattalaga þarf og hverju
sinni að leiða til einföldun-
ar í framkvæmd, þann veg
að skattaútreikningar
verði hinum almenna borg-
ara auðskilinn.
Þau dagblöð í borginni,
sem á sinni tíð studdu
vinstri stjórnina, er hér sat
að völdum á árunum 1971
— 1974, hæla sér af því
hvert um sig þessa dagana,
að fyrrum samstarfsblöð á
þeim tíma hafi nú loksins
fallizt á einhver meint
sjónarmið í skattamálum.
Alla vega er það staðreynd,
sem þjóðin sýpur nú seyðið
af, að vinstri stjórnin gerði
enga þá breytingu á tekju-
öflunarlögum ríkissjóðs,
sem fyrirbyggði margum-
rædda missköttun í þjóð-
félaginu í dag. Skattalög-
um var að vísu breytt í tíð
vinstri stjórnarinnar. Og
skattalögin í dag, með kost-
um sínum og göllum, eru
sú eina arfleifð sem vinstri
stjórnin skildi eftir sig á
þessum vettvangi. Þegar
til að mynda Þjóðviljinn tí-
undar tekjusköttun síðustu
ára, í tölum og nöfnum, er
hann fyrst og fremst að
tala um ávexti af trjam,
sem Alþýðubandalagið tók
þátt í að gróðursetja á
vinstri stjórnar árunum.
Og af ávöxtunum skuluð
þið þekkja þá, segir mál-
tækið.
Matthías Á. Matthiesen,,
fjármálaráðherra, kunn-
gerði hins vegar í sjón-
varpsviðtali í fyrrakvöld,
að núverandi ríkisstjórn
hefði í hyggju að flytja
þegar í haust stjórnar-
frumvarp til breytinga á
skattalögum, sem ætlað er
að sníða af stærstu agnú-
ana á núverandi skattalög-
gjöf. Frumvarp þetta á
m.a. að ná til söluhagnaðar,
fyrningarreglna, 'sérskött-
unar hjóna og tekjuáætl-
unar til skatts hjá einstak-
lingum, sem hafa megin-
tekjur af eigin atvinnu-
rekstri. Morgunblaðið get-
ur að sjálfsögðu ekki fjall-
að um efnisatriði þessara
væntanlegu lagabreytinga,
þar sem þau liggja ekki
fyrir. Hins vegar ber að
fagna því að þessum mál-1
um er hreyft, og það er í
samræmi við aðra viðreisn
síðustu tveggja ára, að nú-
verandi ríkisstjórn skuli
boða þær breytingar til
hins betra í íslenzkri
skattalöggjöf, sem vinstri
stjórnin hummaði fram af
sér að koma á, á þriggja ára
valdaferli.
Vinnulöggjöfin
Gagnstætt skattalögum
er vinnulöggjöfin dæmi
um löggjöf, sem staðið hef-
ur óbreytt áratugum sam-
an, þrátt fyrir allar þjóð-
lífsbreytingar. Hún er því
á ýmsan hátt komin úr takt
við samtímann; staöreynd-
ir og veruleika liðandi
stundar. Það er að vísu til
siðs að tala un endurskoð-
un vinnulöggjafar í miðj-
um verkföllum. í annan
tíma virðist vinnulöggjöfin
feimnismál, sem ekki megi
ræða á opinberum vett-
vangi, hvað þá endurskoða
með hugsanlegar breyting-
ar í huga.
Það er löngu orðin þörf á
þvi að sníða þjóðfélaginu
vönnulöggjöf eftir aðstæö-
um breyttra þjóðfélags-
hátta. Þetta viðurkenna
flestir sanngjarnir menn,
hvort heldur sem þeir eru í
hópi launþega eða vinnu-
veitenda. En pólitíska for-
ystu hefur skort, lengst af,
til að taka af skarið um
eðlilega endurskoðun, sem
að sjálfsögðu þarf að eiga
sér stað með vitund og í
samráði við aðila vinnu-
markaðarins.
Félagsmálaráðherra,
Gunnar Thoroddsen, hefur
nú látið vinna að frum-
drögum frumvarps að
nýrri vinnulöggjöf. Hér
hefur því verið stigið þarft
byrjunarspor. Morgun-
blaðið hefur að sjálfsögðu
ekki aðstæður til að fjalla
efnislega um þessi drög,
fremur en fyrirhugaðar
skattalagabreytingar, þar
sem hvorugt er blaðinu til-
tækt í einstökum atriðum.
Hins vegar lýsir blaðið
ánægju sinni yfir þvi að
ríkisstjórnin hefur notað
sumartímann til að vinna
af röggsemi að þeim vanda-
málum, sem efst eru á
baugi með þjóðinni, til þess
að vera betur í stakk búin
til að leggja þau fyrir lög-
gjafarþingið, þegar það
kemur saman til starfa á
ný í októbermánuði næst
komandi. Þetta er vel þvi
að á þriðja ári stjórnarsam-
starfsins, sem senn fer í
hönd, ráðast margar þær
rúnir, sem erfitt er að spá í
á líðandi stund.
Helgi Hálfdanarson:
Ljóð eða ekki ljóð
Það þótti mér góSur
sómi, að Magnús Björns-
son kom að máli við mig í
Morgunblaðinu þann 12.
ágúst, enda þótt erindi
hans að þessu sinni væri að
snupra mig fyrir slæm
vinnubrögð, og þó umfram
allt fyrir málspjöll. Að vísu
tók hann á mér með silki-
hönzkum, og mætti segja
mér, að þar nyti ég að ís
lenzkum hætti vináttu og
frændsemi. Það kvað vera
slakur kristindómur að
svara gagnrýni. Aldrei hef
ég nú skilið það; og svo er
hitt, að engan mann virði
ég fremur svars en Magnús
Björnsson. Þess vegna
sendi ég honum nokkrar
Knur um hæl.
Ekki ætla ég að bera af
mér ádrepu hans fyrir
vinnubrögð; en á hitt get ég
ekki fallizt, að ég fremji
málspjöll með því að nefna
þessar þýðingar mínar Ijóð.
Þar segir Magnús mig
ganga í berhögg við merk-
ingar-hefð þess orðs.
Hyggjum nánar að því.
Rétt þætti mér að nota
orðið „hefð" með allri gát
um merkingar orða. Margt
er það í máli, sem á ýmsum
tímum hefur hnikað til
merkingu sinni meira eða
minna, svo sem alkunnugt
er. Að vísu tel ég íslending-
um brýna nauðsyn að
sporna gegn slíkri þróun af
alefli; en það er önnur saga.
Hér er ekki rætt um siða-
boð, heldur um skil á stað-
reyndum. Og það hygg ég
sé staðreynd, að merking
Islenzka orðsins „Ijóð" hafi
rýmkazt nokkuð nú á síð-
ustu áratugum.
Það fer víst ekki milli
mála, að orð þetta hefur
lengst af merkt söngur eða
kvæði. En þar er umfram
allt átt við þá reglufestu I
hrynjandinni, sem kennd er
við bragliði af ýmsum gerð-
um og ýmislegri samskip-
an. Hér skal ekki farið nán-
ar út I þá sálma; en um
þessa merkingu virðast
orðabækur yfir íslenzkt mál
að fornu og nýju vera sam-
dóma, að orðabók Sigfúsar
Blöndals meðtalinni, allt
þar til orðabók Árna Böðv-
arssonar, sem út er gefin af
Menningarsjóði 1963, bæt-
ir við nýrri merkingu; „Ijóð-
rænn texti, þótt I lausu
máli sé". Augljóst er, að
ekki hefur Árni séð sér ann-
að fært en að viðurkenna
þá merkingar-rýmkun ls-
lenzka orðsins „Ijóð" sem
orðin var að staðreynd með
formbyltingu þeirri ( skáld-
skap, sem nokkur ung
skáld höfðu rutt braut fyrr á
þessari öld. Hitt er svo ann-
að mál, hvernig hver og
einn metur hverja tegund
Ijóðforms. Um það skal
ekki rætt að sinni.
Þegar öllu er á botninn
hvolft, verður ekki séð, að
okkur Magnús greini á um
annað en merkingarsvið
orðsins „Ijóð". Svo mætti
virðast, sem formbyltingin í
íslenzkri Ijóðagerð hafi farið
fyrir ofan garð hjá Magnúsi
vini mínum. Ég veit að
vísu, að því fer víðs fjarri;
Magnús fylgist betur en
svo með framvindu Ijóð-
skapar á íslandi. Mér er líka
vel um það kunnugt, að á
þeim vettvangi þykir hon-
um ekki allt vakurt þó riðið
sé. En það er hans einka-
mál. Og að svo komnu þyk-
ist ég hvorki þurfa að biðja
hann né móðurmálið afsök-
unar, þótt ég leyfði mrfir að
nota orðið „Ijóð" svo sem
ég gerði
Sagnfræði hinna yngstu
SAGAN OKKAR heitir bók sem
Rikisútgáfa námsbóka hefur sent
frá sér, endurnýjaða, textahöf-
undur Ólafur Þ. Kristjánsson.
Þetta er bók 1 allstóru broti,
myndskreytt og litprentuð og ætl-
uð ungum sögulesendum eða eins
og segir í inngangi: „Sagan okkar
er samin og gefin út í þeim til-
gangi að kynna yngri nemendum
grunnskóla nokkra atburði og
þætti í sögu lands og þjóðar."
Ólafur Þ. Kristjánsson hefur áður
sett saman kennslubækur í sögu
— handa unglingum — og farist
Bðkmenntlr
eftir ERLEND
JÓNSSON
það vel úr hendi. Hér er honum
meiri vandi á höndum því viðbúið
er, formálsorðunum samkvæmt,
að þessi bók veiti mörgu barni
fyrstu innsýn í króka og kima
þjóðarsögunnar.
námu í barnaskóla íslandssögu
Jónasar Jónssonar frá Hriflu sem
kom út I tveim bindum 1915—16,
síðan oft endurprentuð. Sú ís-
landssaga hafði þann augljósa
kost I för með sér að vera lipur-
lega samin, læsileg. Einnig var
hún samin í anda sjálfstæðisbar-
áttunnar og þeirrar rómantísku
söguskoðunar sem ríkti hér á lið-
inni öld og fram eftir þessari, í
raun og veru fram undir seinna
stríð; mikið um persónusögu; af-
reksmenn að fornu og nýju látnir
vera þolendur og gerendur sög-
unnar, nánast öll atburðarás
tengd persónu þeirra; og þess
konar saga átti vel við nemendur
og kennara 1 gamla daga.
Svipuðu máli gegndi um „ís-
lendingasögu" Arnórs Sigurjóns-
sonar sem kom út 1930—31 og
ætluð var þroskuðu fólki 1 héraðs-
skólum. Hún var sýnilega samin
með það sjónarmið fyrir augum
að nemendurnir hefðu þegar áður
en þeir komu 1 skóla lesið Islend-
ingasögurnar, Landnámu og
Sturlungu. Hverju gegndi slikt
nú? Vonlaust!
í „Sögunni okkar" er fyrst stikl-
að á meginatriðunum í sögu þjóð-
arinnar lfkt og í eldri islandssög-
um, síðan tekur við alhliða þjóð-
Framhald á bls. 37
Rey kj aví kurbréf
^Laugardagur 14. ágúst
Vorbros við þinglausnir. — Vonandi blífur brosið á vetrarvertíðinni, sem framundan er. Máske er ekki
sfður þörf á þvf að brosa f umferð stjórnmálanna — og sýna háttvfsi og tillitssemi — en á „þúsund holu
þvottabrettunum", sem kallast þjóðvegir hér á landi. Alla vega er rétt að forðast árekstra á hengibrún
verðbólgunnar og viðskiptahallans. — Hér brosa frá vinstri talið: Gils Guðmundsson (Alb. en ekki K),
Vilhjálmur Hjálmarsson menntamálaráðherra, Karvel Pálmason (SFV), Gunnar Thoroddsen iðnaðar- og
orkuráðherra, Sigurlaug Bjarnadóttir (S), Garðar Sigurðsson (Alb.) og Jón Helgason (F).
Sumri hallar
Hin náttlausu sumardægur eru
að baki. Dag er tekið að stytta.
Skammdegisskuggarnir eru í aug-
sýn. Innan tíðar rikir íslenzka
haustið í náttúu landsins og
veðurfari. Bölsýnir menn stað-
hæfa jafnvel að haustið segi til
sín vor- og sumarlangt. Slíkir
menn þreyja sinn sálræna dum-
bung jafnvel á sólmánuði. Satt er
það að vísu að íslenzka sumarið er
dyntótt. Það hafa sunnlenzkir
bændur mátt reyna i ár og reynd-
ar einnig tvö undanfarin ár. Það
gleymir á stundum þeim við-
komustað, sem við íslendingar
erum vistaðir á. Annálar tala um
„sumarið sem aldrei kom". I aðra
tíð er það siðbúið. Eitt góðskáldið
okkar sagði m.a.: „Undir
septembersól sá ég sumarið
fyrst.“ Og oftar en skyldi er það
óstöðugt og óútreiknanlegt eins
og ástir mislyndra hjóna.
Engu að síður eru vorið og sum-
arið þær árstfðir, sem hugur okk-
ar stendur frekast til. Öll höfum
við lifað þær unaðsstundir, er is-
lenzk náttúra skartar sínu feg-
ursta í sumarsól Þær stundir eru
gjöfulli en gull þó þær gleymist
oftar en skyldi í grámyglu regn-
tfðar eða náttmyrkri norðlenzkrar
stórhríðar. En þrátt fyrir allt er
sumarið ekki aðeins að baki á
haustmánuðum, heldur ekki síður
framundan, handan eins misseris
eða svo, sem ekki er langur spotti
af eilífðinni.
Haustið á einnig sína fegurð.
Litagleði íslenzkrar náttúru er
máske aldrei meiri né eins hríf-
andi og þá. Það getur jafnvel átt
sina mildu veðurblíðu, hauststill-
ur. Jafnvel veturnn með sin
mjallhvítu fjöll býður upp á
margt það, sem nýta má bæði til
gagns og gamans. Og landið okkar
á sterk ítök í hugum okkar, vetur,
sumar, vor og haust. Þessi itök
verða sennilega ^ldrei augljósari
eða auðfundnari en þá er tslend-
ingurinn gistir framandi slóðir.
Um það vitna margar hendingar,
sem varðveizt hafa f geymd
þjóðarinnar: „... eins og íslend-
ing dreymi undir erlendum hlyni,
mjallhvíta jökla í mánaskini... “
Þar sem vötn
falla í norður
Það rignir ekki jafnt yfir rétt-
látá og rangláta. Sólin misskiptir
varma sínum. Norðanlands og
austan hefur sumarið enn einu
sinni skartað sinu fegursta. Gras-
vöxtur og heyverkun hefur verið
með albezta móti vfðast hvar —
þar sem vötn falla í norður.
Kartöfluuppskera er og sögð fyrr
á ferð og í meira lagi. Öðru máli
gegnir sunnanlands og vestan,
máske einkum á Suðvesturlandi.
Þar hefur þriðja votviðrasumarið
háð heyverkun, svo viða horfir til
hreinna vandræða af þeim sök-
um. Vonandi rætist úr um
heyskaparaðstæður — en úr þvi
sem komið er verður heyfengur
fjölmargra bænda naumast gott
fóður.
Enginn veit hvað átt hefur fyrr
en misst hefur, segir máltækið.
Þegar illa árar í íslenzkum land-
búnaði, jafnvel þegar aðeins er
um staðbundna eða tímabundna
erfiðleika að ræða, verður og
flestum hugsandi mönnum ljós-
ara en ella sú þýðing sem búskap-
urinn hefur fyrir þjóðárbúið og
hver voði væri á ferð, ef landbún-
aður legðist af, eins og stöku „sér-
vitringur" æskir eftir.
Landbúnaður
undirstaða
atvinnu margra
þéttbýlisbúa
Landbúnaður var um aldir sú
atvinnugrein, sem tilvera þjóðar-
innar grundvallaðist á. Enn í dag
er hann ómissandi hlekkur í verð-
mætasköpun þjóðarbúsins. Við
ríkjandi viðskiptakjör, gjaldeyris-
stöðu og erlenda skuldasöfnun,
hefði það ráðið baggamuninn til
hins verra, ef við hefðum þurft að
flytja inn og greiða af rýrnandi
útflutningstekjum okkar allar
þær afurðir, sem landbúnaðurinn
leggur f þjóðarbúið. Þær stundir
hafa og komið og geta komið enn
að slfka vöru sé hvergi að fá.
Landbúnaður er ekki einvörð-
ungu atvinnugjafi búandfólks,
heldur stórs hluta íbúa þéttbýlis-
ins. Nær allir þéttbýlisstaðir á Is-
landi byggja tilveru sína að hluta
til á iðnaðar- og verzlunarþjón-
ustu við nærliggjandi landbúnað-
arhéruð sem og úrvinnslu land-
búnaðarafurða. Sum kauptún eru
raunar alfarið háð landbúnaðin-
um. Landbúnaðurin leggur iðnaði
okkar til margvísleg hráefni;
einnig útflutningsiðnaðinum, svo
sem ullar- og skinnaiðnaði, sem
eru vaxandi liðir í gjaldeyrisöflun
okkar. Hann skapar og, beint og
óbeint, ófá atvinnutækifæri I
opinberri þjónustu, í iðnaði, verzl-
un og raunar víðar. Þetta er hér
nefnt í framhaldi af hugleiðing-
um um sumarið og heyskapinn,
sökum þess að glámskyggnir ein-
staklingar, slitnir úr tengslum við
brauðstrit venjulegs fólks, hafa
klifað á þeim möguleika að flytja
inn landbúnaðarafurðir í stað
þess að framleiða þær í landinu.
Jafnari
kosningaréttur
Það er engum vafa undirorpið
að landsbyggðarfólk býr á marg-
an hátt við verri aðstæður en ibú-
ar Reykjavfkur og nágrennis. Þar
kemur margt til greina: misjöfn
menningarleg þjónusta, minni
menntunarmöguleikar, erfiðar
samgöngur, hærra vöruverð
(flutningskostnaður og söluskatt-
ur á flutningskostnað) og sitthvað
fleira. Sjálfsagt og eðlilegt er að
taka mið af þessari staðreynd við
ýmsar ákvarðanir stjórnvalda til
að jafna metin.
Á hinn. bóginn hefur sigið svo í
ójafnaðarátt um mismunandi
kosningarétt landsmanna, þétt-
býlisfólki í óhag, að varla verður
lengur við unað. Kjósandi í
Reykjaneskjördæmi hefur t.d.
naumast nema Vt úr raunveruleg-
um atkvæðisrétti samborgara sfns
á Vestfjörðum. — Eðlilegt er að
strjálbýlið búi við einhvern um-
framrétt við kjörborðið, þar sem
þéttbýlið nýtur nærveru stjórn-
sýslunnar. En flestir eru þó sam-
dóma um, að mál hafi nú þróazt út
I hreinar öfgar í þessu efni.
Nýlega birti blaðið Ingólfur
áskorun 1249 kjósenda í Reykja-
neskjördæmi, þar sem segir m.a.:
„Að afloknum síðustu Alþingis-
kosningum er kjósendafjöldi að
baki hvers kjördæmakjörins þing-
manns þessi: Meðaltal fyrir land-
ið allt að Reykjaneskjördæmi frá-
töldu 2349 kjósendur, en i Reykja-
neskjördæmi 4602 kjósendur að
baki hvers kjördæmakjörins þing-
manns. Þetta er ólýðræðislegt."
Þá birtir blaðið viðtal við Jón
Skaftason, þingmann Fram-
sóknarflokksins, sem segir m.a.:
„í öllum lýðfrjálsum menningar-
þjóðfélögum eru það talin grund-
vallarréttindi, að kosningaréttur
þegnanna sé sem jafnastur. Að
vísu eru víða ákvæði í kosninga-
lögum, er kveða á um gildismeiri
atkvæði úr dreifbýli en I mesta
þéttbýli og rökstutt með því, að
þeir sem i þéttbýli búa nái betur
til valdamiðstöðva með sín mál en
hinir, sem fjær eru. En um þetta
eru þó settar almennar reglur og
þessi gildismunur atkvæða er inn-
an hóflegra marka. Ég er sam-
mála þessu sjónarmiði. Ég gæti
þann veg vel hugsað mér að 1H
atkvæði af höfuðborgarsvæðinu
þyrfti á móti 1 atkvæði úr strjál-
býli, svo dæmi sé nefnt. En núver-
andi ástand er hneisa og það á
ekki að þola lengur." Sem dæmi
nefnir þingmaðurinn að „eftir
sfðustu kosningar hafi sýnt sig, að
kjósandi i fámennasta kjördæmi
landsins hafi haft fjórfaldan at-
kvæðaþunga (atkvæðisrétt) á
borð við kjósanda í Reykjanes-
kjördæmi." Mál er að linni slfkum
ójöfnuði og stjórnarskrárnefnd
láti málið til sfn taka.
Hafréttar-
ráðstefnan
Ekki er vafi á því að ákvarðanir
Bandarikjaþings og stjórnar um
útfærslu auðlindalögsögu sinnar í
200 sjómílur, innan mjög skamms
tíma, og þær umræður, sem fram
hafa farið á Bandaríkjaþingi um
það mál, hafa mjög styrkt stöðu
strandríkja á hafréttarráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna. En þrátt
fyrir þessi og önnur jákvæð teikn
á lofti er það hald margra að
samkomulag um nýjan alþjóðleg-
an hafréttarsáttmála sé engan
veginn gefið mál f yfirstandandi
fundalotu ráðstefnunar. Einn
fund kunni enn að þurfa til, öðru
hvorum megin við nk. áramót, áð-
ur en boðað verði til lokafundar
til að staðfesta endanlegt sam-
komulag. Hér um verður þó ekk-
ert fullyrt. Og vel kann svo að
fara, þrátt fyrir allt, að lyktir ná-
ist nú.
í ræðu sem Hans G. Andersen
sendiherra, formaður islenzku
nefndarinnar á hafréttarráðstefn-
unni, hélt í aprflmánuði sl., paéðir
hann um fimm meginstoðir
væntanlegs sáttmála: 1) 12 mílna
landhelgi, 2) óhindraða umferð
um sund, 3) afmörkun land-
grunnsins, 4) 200 sjómílna efna-
hagslögsögu (þ.á m. fiskveiðilög-
sögu), 5) sérstakar reglur varð-
andi hið alþjóðlega hafsbotns-
svæði.
Sendiherrann sagði og, efnislega,
að meginhættan lægi í því að ýmis
rfki, síðbúin til stuðnings við 200
sjómflna auðlindalögsögu, geri til-
raunir til að veikja sjálft hugtak-
ið; reyni að opna möguleika til að
vefengja ákvarðanir strandríkis,
ef efnisreglur eru ekki nægilega
ljósar varðandi einhliða rétt til
veiðistjórnar og verndunar fisk-
stofna, þ.e. -nýtingar fiskveiði-
landhelginnar. Þessvegna skiptir
það öllu máli, að ákvarðanir
strandríkis varðandi auðlindir á
viðkomandi svæði verði endanleg-
ar, eins og ráð er fyrir gert í
núverandi texta (eða tillögu að
texta). Umsagnir fulltrúa okkar á
ráðstefnu þeirri, sem nú er nýhaf-
in, benda til bjartsýni fremur en
svartsýni í því efni.
Verðbólgan
og skuldasöfnun
Á tímum svonefndrar við-
reisnarstjórnar, sem sat að völd-
um rúman áratug, tókst að halda
hallalausum rfkisbúskap og verð-
bólguvexti innan við 10—12% að
ársmeðaltali. Þótti þó verðbólgu-
vöxturinn ærinn.
Vinstri stjórnin tók við góðu
búi úr höndum þeirrar stjórnar,
gildum gjaldeyrisvarasjóðum,
auk þess sem gott árferði og hag-
stæð viðskiptakjör léttu henni
róðurinn allt fram á árið 1974. Þá
tók útflutningsverð að lækka og
kaupmáttur útflutningstekna
þjóðarinnar að rýrna, allverulega.
Þann veg var og haldið bæði um
rikisfjármál og stjórn efnahags-
mála í heild, að stjórnarstefnan
þoldi engin utanaðkomandi áföll.
I stað gjaldeyrisvarasjóða, sem
vöru uppurnir, hrönnuðust upp
erlendar skuldir. 1 stað hallalauss
rikisbúskapar var i komið botn-
laust sukk og umframeyðsla i
ríkisbúskapnum. 1 stað „hóflegs"
verðbólguvaxtar, 10 til 12%
meðalhækkunar á ári, var komin
óðaverðbólga, um og yfir 50%.
Rekstrargrundvöllur allra okkar
atvinnuvega var að riðlast — og
við blasti hugsanlegt atvinnu-
leysi, í svipuðum mæli og varð í
mörgum nágrannalöndum okkar.
Óþarfi er að tfunda þessar stað-
reyndir frekar. Þær brenna á
flestra baki enn í dag og segja til
sfn sjálfar.
Viðskiptabati sá, sem nú blasir
við, hverfur þvi í umframeyðslu
og skuldasöfnun fyrri ára, í stað
þess að koma fram i batnandi
lífskjörum þjóðarinnar, sem ella
hefði orðið. Og það tekur þjóðina
langan tíma enn að greiða upp
vinstristjórnar víxlana.
Hálfnað
kjörtímabil
Kjörtimabil núverandi Alþingis
er hálfnað. Núverandi ríkisstjórn
fyllir annað ár sitt 28. þessa mán-
aðar. Það er því ekki úr vegi að
varpa ljósi á nokkur þau kenni-
leiti, sem varðað hafa veg hennar.
0 — 1. Otfærsla fiskveiðiland-
helginnar í 200 sjómílur. Ný lög-
gjöf um nýtingu fiskveiðiland-
helginnar. Reglugerðir um friðuð
veiðisvæði, skyndilokanir ann-
arra ofl. Umfangsmikil fiskileit
og vinnslutilraunir í því skyni að
beina veiðisókn i aðra fiskstofna
en þá, sem fullnýttir eru, sem
þegar hefur gefið nokkra raun,
sbr. loðnuveiðar og vinnslu
nyrðra, könnun á úthafsrækju-
miðum og tilraunavinnslu á kol-
rnunna og spærlingi.
0 — 2. Þorskastríð, sem þróazt
hafði að mörkum þess að manns-
lif vóru i hættu, var leitt til far-
sælla lykta með sigursamningum
er náðu aðeins til sex mánaða.
Samningum, sem fólu i sér
ótviræða viðurkenningu á 200
mílna fiskveiðilandhelgi okkar og
óskoruðum rétti okkar til veiði-
stjórnar innan hennar að þeim
tíma loknum. Samningum, sem
tryggðu, að herskipaíhlutun verð-
ur aldrei framar beitt á íslands-
miðum. Samningum, sem fólu í
sér framkvæmd bókunar sex, þ.e.
tollfríðinda fyrir íslenzkar sjávar-
afurðir á Evrópumörkuðum. Og
sem síðast en ekki sízt bægðu
óþolandi hættuástandi frá lög-
gæzlumönnum okkar á hafinu.
0 — 3. Tekizt hefur að tryggja
fulla atvinnu um allt land, þrátt
fyrir aðsteðjandi efnahagsvanda,
innflutta og heimatilbúna verð-
bólgu, versnandi viðskiptakjör og
víðtækt atvinnuleysi í öllum
nágrannalöndum okkar. Við ríkj-
andi aðstæður er sá árangur bæði
þakkar- og eftirtektarverður.
0 — 4. Aðhaldsstefna hefur
verið tekin upp f ríkisbúskapnum
með þeim árangri, að gert er ráð
fyrir hallalausum ríkisbúskap á
þessu ári — i fyrsta skipti um
árabil.
• — 5. Verðbólguvöxtur, sem á
síðasta ári vinstri stjórnar var
kominn yfir 50%, var á síðustu
mánuðum liðins árs talinn 25%
og verður ef að líkum lætur 30%
að meðaltali yfirstandandi ár. Hér
hefur þvi miðað i rétta átt, þótt
hægt fari, enda mótaðgerðir inn-
an þeirra marka að ekki leiði til
atvinnusamdráttar.
0 — 6. Viðskiptabati út á við
hefur þegar sagt til sín, fyrst og
fremst í hækkuðu verði útflutn-
ingsafurða okkar. Hann mun þó
fyrst um sinn mæta skuldasöfnun
og eyðslu fyrri ára en naumast
koma fram að marki í batnandi
lífskjörum fyrr en jöfnuður hefur
náðst á ný.
0 — 7. Margyfirlýstur meiri-
hlutavilji þjóðarinnar um aðild að
Atlantshafsbandalaginu og vestr-
ænt varnarsamstarf hefur hlotið
staðfestingu f gjörðum núverandi
rikisstjórnar.
0 — 8. Stórstigar framkvæmd-
ir hafa átt sér stað á sviði jarð-
varmanýtingar og vatnsaflsvirkj-
ana, sem setja munu svip á fram-
tíðarstöðu þjóðarinnar: í gjald-
eyrissparnaði, iðnaðaruppbygg-
ingu og lægri húshitunarkostnaði
heimilanna.
Enn eru að visu mörg og vand-
leyst viðfangsefni framundan.
Þar ber hæst verðbólguna og við-
skiptahallann. En með samhug og
samtakamætti getur þing og þjóð
þokað þeim verkum til rétts veg-
ar, ef vilji og þor er fyrir hendi.