Morgunblaðið - 08.10.1976, Síða 29

29
Pallborðsumræður um orku- og iðnaðarmálefni:
Búa þarf betur
að iðnaðinum
Frumvarp að lögum um tæknistofnun
fullbúið í iðnaðarráðuneytinu
PALLBORÐSUMRÆÐUR landsmála
félagsins VarSar um stefnumótun I
iSnaSar og orkumálum, sem fram
fóru aS Hótel Sögu sl. mánudag.
drógu til sln fjölmenni og voru I senn
fróSlegar og fjörugar. MorgunblaSiS
hefur birt framsöguræSu Gunnars
Thoroddsen iSnaSarráSherra, þar
sem glögg grein var gerS fyrir viS-
horfum núverandi rlkisstjórnar I
þessum efnum. Hér á eftir verSur
lauslega rakinn efnisþráSur pall-
borSsumræSnanna.
Viðbrögð gegn
orkukreppu
Jónas Elfasson verkf ræðingur
svaraði fyrirspurn frá stjórnanda pall-
borðsumræðna, Sveini Björnssyni
verkfræðingi, um réttmæti fslenzkra
viðbragða við orkukreppunni. Hann
sagði m.a að fyrstu viðbrögð hefðu
verið viðleitni í þá átt að nýta innlenda
orkugjafa í mun rfkara mæli en verið
hafi. í þeirri viðleitni hefði allgóður
árangur náðst. Viðbrögðin hefðu sum
verið skynsamleg, önnur ekki. Efling
raforkukerfisins hefði t d verið af skyn-
samlegum toga, þótt stöku fram-
kvæmdir hefðu ekki verið nægilega
undirbúnar og jafnvel rangt tímasettar.
Raforkuframkvæmdir á s/v-horni
landsins hefðu verið vel heppnaðar, en
sfður utan þess. Þá hefði það verið
óhyggileg ákvörðun hjá vinstri stjórn á
sinum tfma, við þá rlkjandi raforkuað-
stæður, að „sleppa lausri" rafhitun,
sem í senn hefði leitt til orkuskorts og
vaxandi olíunotkunar f dieselrafstöðv-
um, sem hefði orðið þjóðarbúinu dýrt
með hækkandi olíu — Sé hins vegar
litið á viðbrögð okkar síðustu árin, má
svara þvi til, að þau hafi á heildina litið
verið eðlileg og skynsamleg
Skipulag orkuiðnaðar
Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
formaður Orkustofnunarstjórnar,
svaraði fyrirspurn um vankanta á
skipulagi f orkuiðnaði Þorvaldur sagði
að lögum samkvæmt bæri Orkustofn-
un að annast frumathuganir og rann-
sóknir á virkjunarmöguleikum. í fram-
kvæmd hefði þó orðið sú raun á, að
fleiri opinberir aðilar hefðu komið þar
við sögu. jafnvel með þeim afleiðing-
um að fleiri en einn sinntu sama verk-
efni. Þetta dreifði kröftum og seinkaði
árangri. Hann taldi og hættu á því að
sá virkjunarvalkostur yrði jafnan ofan
á; sem lengst væri kominn í könnun,
enda þótt annar hagkvæmari væri fyrir
hendi en skemmra á veg kominn í
könnun. Könnun valkosta og niður-
stöður slfkra kannana væru forsendur
skynsamlegrar ákvarðanatöku. Þor-
valdur taldi rétt að efla Orkustofnun og
setja henni þingkjörna stjórn. Þá ræddi
Þorvaldur um landshlutavirkjanir og
landshlutaveitur eða orkubú, sem
tryggðu dreifingu valds í þessu efni og
væru f samræmi við stefnu sveitar-
stjórnarmanna almennt, stefnumörkun
Sambands fsl. rafveitna og raunar
flestra sjálfstæðismanna. Hann minnti
og á skipun landhlutanefnda til rann-
sókna á virkjunarmöguleikum sem
iðnaðarráðherra hefði sett á legg.
Hvað dvelur
orminn langa?
Davlð Sch. Torsteinsson, formaður
iðnrekendafélagsins. svaraði fyrir-
spurn um, hver hefði orðið stefnan I
iðnaðarmálum, hefði hann haft að-
stöðu til að móta hana. Davlð minnti á
að því hefði verið heitið, við inngöngu
landsins I EFTA, að tryggja islenzkum
iðnaði jafna samkeppnisaðstöðu við
iðnaðarmanna EFTA-rikja, bæði á
heimavigstöðvum og bandalagsmark-
aði með framleiðslu slna Siðan væru
6'/2 ár liðið en fátt væri enn fram-
kvæmt af fyrirheitunum Þess vegna
byggi iðnaðurinn enn við hina verri
vlgstöðu Hann sagði nauðsynlegt að
llta á þjóðfélagið I heild er stefna væri
mörkuð. ekki eina afmarkaða atvinnu-
grein. Hann bæði um jafnrétti fyrir
iðnaðinn, engin forréttindi Á heildina
litið myndi það jákvætt fyrir iðnað og
atvinnurekstur almennt ef sjálfvirkni
fjárlaga væri rofm, arðsemissjónarmið
fengju að ráða I fjárfestingu, verðjöfn-
unarsjóðir efldir til að mæta verðsveifl-
um, útflutningsbætur afnumdar, virðis-
aukaskattur kæmi I stað söluskatts.
staðgreiðslukerfi yrði upp tekið,
aðföng atvinnurekstrar yrðu ekki skatt-
stofn heldur hagnaður, að afskriftir
gætu tryggt endurnýjun vélbúnaðar og
tækjakosts sem úreltist ofl. Davið
minntist og á auðlindaskatt
Davlð sagði aðstöðu iðnaðar hér á
þann veg, að ekkert erlent fyrirtæki
myndi fáanlegt til að setja hér upp
atvinnurekstur I almennum iðnaði, að
óbreyttum aðstæðum, ekki einu sinni
fiskiðnaði, hvað þá öðrum greinum
framleiðsluiðnaðar Svo illa væri að
atvinnugreininni búið I samanburði við
önnur vestræn riki.
Er stefnt a8
algjörum
ríkiskapltalisma?
Jón G. Sólnes alþingismaður
svaraði fyrirspurn stjórnanda um, hvort
hér á landi stefndi að algjörum ríkis-
kapitalisma, hvort einkaframtak eða
samframtak gæti f raun fjármagnað
fyrirtæki, sem færi til dæmis yfir 1 50
til 200 m. kr i stofnkostnaði?
Jón sagði ástand betra en hann
hygði, ef einkaframtakið gæti fjár-
magnað fyrirtæki af þeirri stærð nú Þó
mætti minna á myndarlegt einkafram-
tak í útgerð og fiskiðnaði og raunar á
fleiri sviðum. Hins vegar væri langt I
að hér ríkti í raun frjálst efnahagskerfi,
sambærilegt við það sem væri I flest-
um vestrænum ríkjum. Einstaklings-
framtakið hefði að hluta til verið sett úr
leik hér á landi Um of hefði verið
stefnt að algjörri ríkisforsjá. Hann rakti
málflutning sinn á Alþingi um frjálsari
gjaldeyrisviðskipti, sem fælu I sér gull-
in tækifæri fyrir þjóðina, en þar hefði
hann talað fyrir daufum eyrum. Kom
Jón með mörg skemmtileg dæmi er
sýndu sjálfheldu okkar í þessum efn-
um.
Rannsóknarstofnanir
f þágu iðnaðar
SigurSur Kristinsson, formaður
Landssamb. tsl. iðnaðarmanna,
svaraði fyrirspurn um tækniaðstoð við
iðnaðinn Hann fagnaði þeim upplýs-
ingum iðnaðarráðherra að tiltækt væri
frumvarp til laga um tæknistofnun
iðnaðar Rannsóknarstofnanir iðnaðar-
ins væru i senn ungar og smáar og
fjármagnsskortur hefði háð þvl, að þær
hefðu getað vaxið til þess hlutverks,
sem æskilegast hefði verið. Á vegum
þeirra hefði þó sitt hvað verið vel gert.
Sigurður rakti fyrri tilraunir I þá átt að
koma sllku frumvarpi gegn um
Alþingi, sem hér um ræddi Vonandi
tækist betur til nú, er frumvarp lægi
fyrir um Tæknistofnun íslands, þann
veg að viðbrögð okkar á þessum vett-
vangi yrðu I takt við tlmann og þarfir
vaxandi iðju og iðnaðar. Sigurður
sagði að hlutur iðnaðar hefði aldrei
verið sambærilegur við aðra atvinnu-
vegi, hvað fjármagni til rannsókna við-
véki Nefndi hann töluleg dæmi þar
um. Nú horfði að vlsu I rétta átt, en þó
væri enn langt I land, að samræmi
væri komið á milli fyrirheita og efnda I
þessu efni.
Gufuaflsvirkjanir
og framtiðin.
Þóroddur Th. Sigurðsson verk-
fræðingur svaraði fyrirspurn um hlut-
verk gufuaflsstöðva í raforkufram-
leiðslu framtiðarinnar. Hann sagði
m a að vatnsföll byðu ekki upp á
ótæmandi virkjunarmöguleika. og það
væri sin trú, að gufuaflsvirkjanir ættu
stóru framtiðarhlutverki að gegna hér á
landi Að Kröflu undanskilinni væri að
visu ekki rætt um gufuaflsvirkjanir í
allra næstu framtíð Þó mætti benda á,
að ein allra hagkvæmasta virkjun, sem
nú væri i könnun, væri lítil gufuafls-
virkjun í Svartsengi, sem gæti þjónað
mjög jákvæðu hlutverki á Reykjanesi.
Fleiri slik dæmi nefndi hann. Almennt
séð hefðu gufuaflsvirkjanir þann kost,
að virkjun þeirra Mæki verulega
skemmri tíma en vatnsaflsvirkjanir og
þær mætti virkja í áföngum (einingum)
til samræmis við markaðsþörf hverju
sinni. Hugsanlegt væri þvi, að gripið
yrði til gufuaflsvirkjana til að brúa bil á
milli stærri virkjana á vatnsafli jafnvel
fyrr en siðar. Og horft til lengri tima
mætti telja öruggt, að gufuaflsvirkjanir
skipuðu sivaxandi sess i orkuöflun ís-
lendinga
Almennar
fyrirspurnir.
Inn i pallborðsumræður var skotið
fyrirspurnum fundarmanna og hugleið-
ingum en ráðherra og fyrrnefndir þátt-
takendur I umræðunum urðu fyrir
svörum. Ekki er hér rúm til að rekja
þær umræður, sem voru hinar fjörug-
ustu. Guðjón Tómasson, framkv.stj.
Málm- og skipasmíðasambandsins,
gagnrýndi harðlega þá aðbúð, sem
þessari veigamiklu atvinnugrein væri
búin og tíndi til ýmis dæmi því til
sönnunar, m.a. á sviði tolla- og lána-
mála Fram kom að söluskattur á vél-
um til iðnaðar hefði lækkað um helm-
ing í tíð núverandi rikisstjórnar. Jón
Sveinsson f Stálvík tók i sama streng
og Guðjón, gagnrýndi vaxandi sósialís-
eringu i þjóðfélaginu og taldi að Sjálf-
stæðisflokkurinn væri kominn á stöku
sviðum til vinstri við sóslaldemókrata á
Norðurlöndum eða svo virðist af verk-
um samstarfsstjórna að dæma Albert
Guðmundsson alþingismaður sagði
kröfugerð of áberandi þátt i þjóðfélag-
ínu og væri iðnaðurinn þar ekki undan-
skilinn. Hann bauðst þó til þess að
flytja á Alþingi þau mál, sem iðnaður-
inn fæli honum, enda fylgdi þeim
nauðsynlegur rökstuðningur. Hann
ræddi og um gildi og hlutskipti verzl-
unar í þjóðarbúskapnum. Þá gagnrýndi
Albert mjög harðlega, að þau skilyrði
skyldu sett fyrir hugsanlegri staðsetn-
ingu Norðmanna á nýju álveri hér, að
þvi yrði valinn staður utan Faxaflóa-
svæðisins, sem Norðmenn hefðu þó
haft mestan áhuga á. Taldi hann hér
gengið gróflega á hagsmuni Reykja-
vikursvæðisins, sem á ýmsum fleiri
sviðum
Umsögn ráðherra
um Kröftuvirkjun
Gunnar Thoroddsen ráðherra sagði
m.a. efnislega aðspurður um Kröflu
virkjun: Varðandi þetta mál hefur gætt
bæði misskilnings og missagna Norð
urland allt hefur verið í orkusvelti um
árabil og rafmagn þar framleitt að
stórum hluta i dieselstöðvum. sem
fylgt hefur ógnvekjandi oliukostnaður.
Byggðalina, sem væntanlega kemst l
gagnið um áramót nk., flytur ekki
nema um Va hluta af þvi rafmagni, sem
i dag skortir nyrðra, sem talið er vera
um 16 Mw, eða ekki fyrr en eftir
a.m.k tvö ár, er tenging kemst á milli
Geitháls og Borgarfjarðar, en sú teng-
ins kostar einn milljarð króna Ekki var
um annan valkost að ræða en ráðast í
Kröfluvirkjun, til að ráða bót á þessum
orkuskorti í tima. Aðrir valkostir nyrðra
voru komnir skammt á veg i athugun
að taka hlaut allmörg ár að koma heim
í höfn. Alþingi samþykkti; Kröfluvirkj-
un samhljóða og þar var lögð áherzla á
að hraða virkjuninni, sem frekast væri
kostur, vegna orkuástandsins i Norð-
lendingafjórðungi Hér var þvi staðið
að málum eftir einróma vilja Alþingis, i
samráði við niðurstöður sérfræðinga
Orkustofnunar, og vonandi tekst þann
veg til, sem að er stefnt i þágu ibúa
Norðurlands
Stóriðja —
og eignarhluti
íslendinga
í lokaorðum sínum á fundinum
sagði ráðherra m a svo, efnislega
Ég tel að við þurfum að athuga vel
alla möguleika, varðandi stóriðju, en
fara þó mjög varlega á þeim vettvangi,
þvi margs er að gæta Ég taldi rétt.
vegna viðblasandi áhættu, þegar álver-
ið reis í Straumsvik. að íslendingar
væru þar ekki eignaraðili, en tækju
sinn hlut i orkugjaldi, skattheimtu og
Framhald á bls. 25
Frð pallborðsfundi landsmálafélagsins Varðar um stefnumótun í iðnaðar- og
orkumálum
Gömlu kynnin gleymast ei!
Eftir 30 ára óslitinn rekstur opnar Þórscafé nú í
gerbreyttum og stórglæsilegum husakynnum, þar
sem gestum verður boðið upp á fjölbreyttar veit-
ingar í mat og drykk.
Við bjóðum alla þá sérstaklega velkomna, sem eiga
gamlar og góðar endurminningar frá gullaldarár-
unum í Þórscafé, til að koma og sannfærast um,
að lengi lifir í gömlum glæðum.
Þórscafé
1946-1976