Morgunblaðið - 13.10.1976, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. OKTÓBER 1976
Greinargerð fjárlagafrv. 1977;
Dregið verður úr opin-
berum f ramkvæmdum
Itíkissjóður greiðir 2,2 millj-
arða af skuld við Seðlabankann
HÉR FER á eftir greinagerð með fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1977, sem lagt var fram á
Alþingi í gær:
Matthfas Bjarnason sjávarútvegsráðherra og Matthfas Á. Mathiesen
f jármálaráðherra.
Viðskipta-
halli 12% 1975,
5-6% 1976
Helstu markmið stefnu ríkis-
stjórnarinnar i efnahagsmálum
fyrir árið 1976 voru í fyrsta lagi
að draga verulega úr viðskipta-
hallanum við útlönd, í öðru lagi
að hægja mikið á hraða verðbólg-
unnar og í þriðja lagi að tryggja
áfram fulla atvinnu.
Utlit er fyrir, að fyrsta mark-
miðið náist, þannig að viðskipta-
hallinn í ár verði hálfu minni en
1975, eða 5—6% af þjóðarfram-
leiðslu samanborið við um 12%
1975. Nokkuð mun einnig draga
úr hraða verðbólgunnar á árinu,
þó alls ekki nægilega. Atvinnu-
ástand hefur verið gott. I heild
verður þvf ekki annað sagt en að
verulega hafi miðað f jafnvægis-
átt í efnahagsmálum þjóðarinnar
á þessu ári. í þessu sambandi
verður þó jafnframt að hafa í
huga, að fyrst töldu tvö markmið-
in voru aðeins sett sem áfangar á
lengri leið, þar sem stefnt er að
því að minnka viðskiptahallann
enn meira, svo og að koma hraða
verðbólgunnar niður á það stig,
sem algengast er í nálægum lönd-
um. Til þess að tryggja að þessi
árangur náist, er nauðsynlegt að
beitt verði áfram traustu aðhaldi f
fjármálum rfkisins á næsta ári.
Þessi viðleitni setur svip sinn á
þetta frumvarp.
Enginn vafi er á, að þróun ríkis-
fjármála á þessu ári hefur átt
sinn þátt í því, að miðað hefur í
átt til jafnvægis f þjóðarbúskapn-
um öllum. Ein af forsendum þess
bata, sem horfur eru á að verði í
ríkisfjármálum á árinu 1976, má
rekja til strangra aðhaidsaðgerða
og breyttra vinnubragða hjá fjár-
málaráðuneytinu við eftirlit með
útgjöldum ríkissjóðs. Gerð áætl-
ana um greiðsluþarfir ríkisstofn-
ana innan fjárlagaársins, ásamt
vikulegum samanburði við
greiðslur úr ríkissjóði, hefur
stuðlað að virkari heildarstjórn
ríkisfjármálanna. En nú er gert
ráð fyrir, að jöfnuður náist í fjár-
málum ríkisins og grynnt verði á
skuldum rikissjóðs við Seðlabank-
ann sem myndast hafa vegna
greiðsluhalla undanfarin tvö ár,
ekki síst vegna þess að of snöggur
samdráttur rfkisútgjalda í kjölfar
rýrnandi viðskiptakjara hefði
teflt atvinnuöryggi í tvfsýnu.
Traustur fjárhagur ríkisins er nú
enn brýnni en fyrr, þar sem versl-
unarárferði hefur að nýju snúist
okkur í hag. Okkur er þess vegna
mikil nauðsyn að virkja þann
straum til þess að styrkja stöðu
þjóðarbúsins út á við en veita
honum ekki viðstöðulaust til
aukningar þjóðarútgjalda. Af
þessari ástæðu og þeirri, að út-
gjöld til landhelgisgæslu og haf-
rannsókna er enn mjög mikil, svo
og vegna brýnna þarfa á öðrum
sviðum, auk þess sem samnings-
bundin lækkun á tollum skerðir
tekjuhlið fjárlagafrumvarpsins,
hefur ekki þótt rétt að gera ráð
fyrir lækkun 18% vörugjaldsins á
næsta ári. Gjaldið var sem kunn-
ugt er hækkað úr 10% í 18% f maf
s.l. með lögum um fjáröflun til
landhelgisgæslu, fiskverndar,
rfkisfjármál o.fl., en með þvf var
tryggt víðunandi jafnvægi í ríkis-
fjármálum á þessu ári.
I frumvarpinu er gert ráð fyrir
136 m.kr. greiðsluafgangi 1977 og
hefur þá verið reiknað með 2.252
m.kr. afborgun af skuld rfkis-
sjóðs við Seðlabankann Þessi
greiðsluafgangur verður að telj-
ast algert lágmark miðað við
ástand og horfur í efnahagsmál-
um.
Opinber umsvif
og þjóðar-
framleiðsla
Á útgjaldahlið hefur megin-
áherslan verið lögð á að umsvif í
almennri opinberri starfsemi
aukist alls ekki meira en sem
nemur líklegri aukningu þjóðar-
framleiðslu á næsta ári, eða innan
við 2%, og að nokkuð verði dregið
úr opinberum framkvæmdum í
heild á næsta ári, þar sem nú er
verið að ljúka stórum áföngum í
orkuframkvæmdum. Felur þetta í
sér, að aðrar opinberar fram-
kvæmdir verði svipaðar og í ár,
þótt í heild sé dregið úr fjárfest-
ingum. Sama stefna ræður
ákvörðun um lánsútvegun til
opinberra framkvæmda. Miðað
við tölur frumvarpsins verður
hlutur ríkisútgjalda I þjóðarfram-
leiðslu á næsta ári um 29,5%, og
er óliugjaldið þá innifalið. Þetta
er ámóta og sambærileg tala fyrir
árið 1976, en útgjöld ríkissjóðs
1975 eru áætluð 31,5%. Frum-
varpið felur þannig ekki í sér
aukna hlutdeild rikisins i þjóðar-
framleiðslu. Þess hefur nú verið
gætt við fjárlagagerðina, að út-
gjaldatölur frumvarpsins séu sem
raunhæfastar og í því sambandi
stuðst við tölur ríkisreiknings
1975 og þegar heimiluð útgjöld
1976.
Reynsla undanfarinna ára sýnir
glöggt, hve örðugt er að stjórna
ríkisútgjöldum, þegar útgjöld i
stórum greinum ráðast algerlega
af sérstakri löggjöf. Utflutnings-
uppbætur á landbúnaðarafurðir
hafa farið mjög vaxandi á undan-
förnum árum. í fjárlögum 1976
var gert ráð fyrir verulegri tak-
mörkun á verðábyrgð ríkissjóðs á
útfluttum landbúnaðarvörum
miðað við framkvæmd gildandi
laga um þetta efni. Horfur eru á,
að sú fjárhæð, sem verja þarf til
útflutningsuppbóta á árinu 1976,
verði allmiklu hærri en ráð var
fyrir gert á fjárlögum þessa árs,
eða allt að 1550 m.kr. í stað 890
m.kr. Hámarksverð ábyrgðar mið-
að við óbreytta framkvæmd stefn-
ir yfir 2.000 m.kr. á næsta ári. í
frumvarpi þessu er fjárveiting til
útflutningsuppbóta áætluð 1.800
m.kr., sem er lægri tala en nefnd
er hér að framan til þessara
þarfa. Hvort þessi áætlun reynist
rétt eða ekki, fer vitaskuld eftir
markaðs- og framleiðsluþróun.
Sérstök nefnd vinnur nú að
endurskoðun laga um Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins o.fl.,
en í þeim lögum er að finna
ákvæðið um útflutningsuppbæt-
ur. Einn megintilgangur verð-
ábyrgðarinnar er að tryggja, að
landið sé sjálfu sér nægt um þess-
ar vörur og þoli árferðissveiflur.
Hafa þarf þetta í huga við endur-
skoðun laganna, og einnig það, að
lögin verði hvati til að selja land-
búnaðarvörur á sem hæstu verði.
1 þessu frumvarpi hefur þó ekki
verið reiknað með áhrifum breyt-
inga, sem kynnu að verða i sam-
bandi við framkvæmd á greiðslu
útflutningsuppbóta.
Endurskoðun
á útflutnings-
uppbótum
Kostnaður af sjúkratryggingum
hefur vaxið ört. Utgjöid til heil-
brigðismála hafa vaxið jafnt og
þétt, þótt afturkipps hafi gætt í
framleiðslu og tekjum þjóðarinn-
ar. Mikils er um vert, að þessi
mikilvæga þjónustugrein lúti
traustri og ábyrgri fjármála-
stjórn. Rikisstjórnin hyggst koma
breyttri skipan á fjármál og skipt-
ingu kostnaðar af sjúkratrygging-
um, sem hafi það meginmarkmið
að samhæfa betur stjórnaraðild
og fjárhagslega ábyrgð á heil-
brigðisþjónustunni i landinu. I
þessu frumvarpi hefur verið stig-
ið það skref, að áætlaður kostnað-
ur af ríkisspítölunum verði færð-
ur í A-hluta fjárlaga, og er þá
reiknað með þvi, að ríkið kosti
stofnanir þessar að öllu leyti.
Hins vegar hefur í B-hluta verið
reiknað með því, að sveitarfélögin
greiði hluta sinn af heildarkostn-
aði sjúkratrygginga samkvæmt
gildandi reglum, og jafnframt
verði 1.200 m.kr. af kostnaðinum
bornar af fjáröflun, sem samsvari
núverandi 1 % sjúkratrygginga-
gjaldi af útsvarsstofni. í frum-
varpinu er ekki tekin afstaða til
þess, hvort þessi fjáröflun verði á
vegum ríkisins eða sveitarfélaga,
enda hlýtur sú ákvörðun að bíða
niðurstöðu viðræðna, sem áform-
aðar eru um fjárhagslegt skipulag
sjúkratrygginganna og skiptingu
kostnaðar af þeim milli ríkis og
sveitarfélaga. Þá virðist einnig
brýnt i þessu sambandi að endur-
skoða reglur um þátttöku hins
opinbera i kostnaði af hinum
ýmsu þáttum heilbrigðisþjónust-
unnar. Áður en endanleg af-
greiðsla fjárlagafrumvarpsins fer
fram mun heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðherra leggja fram til-
lögu um nauðsynlegar breytingar
á tryggingarlöggjöf, sem tryggir
fyrirhugaða nýskipan.
Ör hækkun
trygginga og
heilbrigdismála
Með þessu frumvarpi er veru-
lega tekist á við að treysta fjár-
hagslega undirstöðu dómgæslu og
lögreglu. Annars vegar hefur eft-
ir föngum verið reynt að hafa við
fjárveitingar til þessara mála
hliðsjón af allra nýjustu tölum
um raunverulegan rekstrarkostn-
að dóm- og löggæslu á þessu og
siðasta ári, fremur en á fjárlaga-
tölum, og hins vegar með því að
heimila ráðningu nýrra starfs-
manna til mikilvægra starfa á
þessum vettvangi. Gert er ráð fyr-
ir, að við meðferð frumvarps
þessa á Alþingi verði heimiluð
útgjöld vegna fyrirhugaðrar
stofnunar ríkisrannsóknarlög-
reglu. Ríkisstjórnin mun leggja
fram frumvarp þar að lútandi nú I
þingbyrjun, og stefnt er að af-
greiðslu þess fyrir áramót.
Ríkisrannsókn-
arlögregla, nýr
útgjaldalidur
Fjáreitingar til vegamála mið-
ast við, að heildarútgjöld til þess
niálaflokks séu á verðlagi fjár-
lagafrumvarpsins jöfn raungildi
fjárveitinga yfirstandandi árs. Er
gert ráð fyrir 5400 m. kr. til vega-
mála, þar af 3900 m. kr. af skatta-
fé en 1500 m. kr. af lánsfé. Auk
þess greiðir ríkissjóður afborgan-
ir og vexti af lánum, sem tekin
hafa verið til vegagerðar, sem
áætlað er 1130 m. kr. á árinu 1977,
en þessi útgjöld hafa ekki verið
færð á vegaáætlun og eru því
heildarútgjöld til vegamála 6530
m. kr. Gert er ráð fyrir afgreiðslu
vegaáætlunar samtimis afgreiðslu
fjárlaga fyrir árið 1977, og mun
samgönguráðherra leggja hana
fram i nóvembermánuði n.k.
Fjárveitingar
til vegamála
Við samanburð talna í fjárlaga-
frumvarpi 1977 við fjárlagatölur
1976 ber að hafa í huga, að frá því
að fjárlög ársins 1976 voru sam-
þykkt hefur verið gripið til
ýmissa efnahagsráðstafana, er
aukið hafa ríkisútgjöld, og hið
sama á við áhrif kjarasamninga
og afleiddar hækkanir bóta al-
mannatrygginga. Þessar
ráðstafanir verða til þess, að út-
gjöld yfirstandandi árs munu fara
fram úr fjárlögum. Hliðstæð eru
áhrif almennra verðlagshækkana,
en fjárlög 1976 byggðust yfirleitt
á verðlagi undir lok ársins 1975.
Heildarútgjöld ríkissjóðs á árinu
1977 eru áætluð 83 129 m. kr. Ef
samanburður er gerður við fjár-
lög 1976 án tillits til siðari ráðstaf-
ana i ríkisfjármálum, sem sam-
þykkt hafa verið á Alþingi, er
hækkunin 41,2%. Sé hins vegar
höfð hliðsjón af framangreindum
efnahagsráðstöfunum og verð-
lagsþróun, ásamt reynsiu fyrstu
átta mánaða ársins, má gera ráð
fyrir að ríkisútgjöldin verði ná-
lægt 68.000 m. kr., sem þýðir að
útgjöld verða um 19,9% hærri
skv. frumvarpi 1977, eða 13 529
m. kr., þegar tekið hefur verið
tillit til ráðstöfunar oiíugjalds um
1600 m. kr. Við slíkan samanburð
er þess einnig að gæta, að frum-
varp til fjárlaga fyrir árið 1977
felur í sér áætlun um laun og
tryggingabætur fram á mitt næsta
ár, en við gerð fjárlagafrumvarps
hefur yfirleitt verið miðað við
kauplag og bótafjárhæðir, er
gilda á þeim tíma, sem frum-
varpið er samið, eða fyrirsjáanleg
hafa verið í nánustu framtið. Ef
frá frumvarpstölum eru dregnar
áætlunartölur af þessu tagi, sem
nema samtals 4667 m. kr., auk
fyrrnefndra 1600 m. kr. vegna
olíugjalds, yrði hækkun ríkisút-
gjalda samkvæmt frumvarpinu
18005 m. kr. eða 30.6% og er það
sambærilegastur grundvöllur við
hækkunartölur, sem venjulega
hafa verið settar fram i greinar-
gerð með fjárlagafrumvarpi.
Hækkun frá áætlaðri útkomu
1976 yrði 8862 m. kr., eða 13.0%.
Raunhæfur
samanburdur
milli áranna
1976 og 1977
Heildartekjur ríkissjóðs 1977
eru í frumvarpinu áætlaðar 84
milljarðar króna. Þessi áætlun
felur I sér líkt hlutfall rikisskatta
af þjóðartekjum og verða mun á
þessu ári, eða 29—30%, eftir því
hvort olíugjaldið er talið með
ríkistekjum eða ekki. Áætlun
frumvarpsins um óbeina skatta er
reist á þeirri meginforsendu, að
almenn þjóðarútgjöld aukist um
2% á næsta ári, eða um líkt hlut-
fall og þjóðarframleiðslan. Verð-
lagsgrundvöllur tekjuáætlunar er
hinn sami og útgjaldahliðarinnar.
Reiknað er með um 600 m. kr.
lækkun tolltekna vegna ákvæða
fríverslunarsamninganna við
EFTA og EBE. Að öðru leyti er
reiknað með óbeinum sköttum
óbreyttum eins og nú gilda. Beinu
skattarnir eru áætlaðir á grund-
velli gildandi laga. Hins vegar
verða fyrir afgreiðslu fjárlaga
flutt frumvörp um breytingar á
lögum um tekju- og eignarskatt,
þar sem meðal annars verða ný
ákvæði um skattmeðferð á tekj-
um hjóna, einföldum á tekju-
skatti einstaklinga almennt og
breytta skattlega meðferð þeirra,
sem sjálfstæðan atvinnurekstur
stunda. Einnig verða gerðar til-
lögur um nýja skattmeðferð sölu-
hagnaðar af fyrnanlegum eignum
f tengslum við breyttar fyrningar-
reglur til skatts. Eignarskattsstig-
inn verður samræmdur nýju fast-
eignamati. í heild er ekki reiknað
með verulegum breytingum á
skattfjárhæðum, en hins vegar
munu þessar breytingar væntan-
lega hafa áhrif til þess að deila
skattbyrðinni á sanngjarnari hátt
en gildandi reglur fela í sér. Þá er
einnig ráðgert að taka ákvarðanir
um lækkuð aðflutningsgjöld og
söluskatt af vélum, tækjum og
hráefnum til samkeppnisiðnaðar,
sem munu væntanlega fela I sér
einhvern tekjumissi fyrir rikis-
sjóð. Þetta mál verður þó ekki
metið til fulls fyrr en við endan-
lega afgreiðslu fjárlaga og I
tengslum við endurskoðun toll-
skrárlaga sem nú er unnið að, en
frumvarp að nýjum tollskrárlög-
um, sem samið verður með sér-
stöku tilliti til samninganna við
Framhald á bls. 13