Morgunblaðið - 07.11.1976, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1976
39
V erdbólga er
ekkert
nýtt f yrirbæri
Hið þurra loftslag á Egypta-
landi hefir orðið til þess, að
skjöl, rituð á papyrus, hafa
varðveitzt fram á okkar daga.
Þessi skjöl hafa að geyma m.a.
upplýsingar um verðlag og laun
á hverjum tima. Þessar upþs-
ingar ásamt peningum frá sama
tímabili gefa okkur innsýn í
landshagi á hinu eða öðru tfma-
bili. Peningar skrá mannkyns-
söguna, þótt þeir segi kannski
ekki mikið við fyrstu sýn, en
þegar gögn eins og papyrus-
blöðin eru lesin, og skoðaðir
eru peningar frá sama tima,
sést hvernig peningarnir
endurspegla þjóðláf hvers tíma.
Peningar geymast vel og þola
oft hundruða eða þúsunda ára
geymslu í jörðu, án þess að
skaddast það mikið að þeir
verði ólæsilegir.
Við skulum nú skoða 2 pen-
inga frá Egyptalandi, en þeir
eru báðir frá þriðju öld fyrir
Krist.
Fram að árinu 220 f. Kr.
höfðu silfurpeningar verið
notaðir í utanríkisviðskiptum,
en innanlands i Egyptalandi
hafði verið notazt við koparpen-
inga. Þetta var vegna þess, að
Ptolemaiosarnir, en svo voru
egypzku konungarnir kallaðir á
þeam tfma, höfðu ekki yfirráð
yfir neinum silfurnámum.
Aftur á móti réðu þeir yfir
eynni Kýpur (þaðan er orðið
kopar komið), og þaðan fengu
þeir nægan kopar fyrir kopar-
myntina sfna. Þeir bjuggu til
stóra koparpeninga; sumir voru
allt að 100 grömm. Um þetta
leyti lá hlutfallið milli kopar-
og silfurpeninga svona 1 á móti
60 og hafði verið svo lengi. Af
einhverjum ókunnum orsökum
kom upp skortur á silfurdrökm-
um og hækkaði drakman þá svo
i verði, að árið 217 f. Kr. þurfti
240 bronsdrökmur fyrir eina úr
silfri. Furir árið 220 f. Kr. átti
að gjalda suma skatta í silfri, en
aðra í kopar. Þegar þessum sið
var haldið við, rauk allt verð á
vörum, sem greiða mátti með
bronspeningum, upp um 400
prósent árið 217 f. Kr.
Arin 200 — 210 f. Kr. var
ákveðið að styðjast eingöngu
við bronspeninga innanlands.
Þetta var hægt, og hafði litil
áhrif á hið opinbera silfurverð,
þar sem Egyptaland hafði verið
því sem næst lokað land frá
tímum Ptolemaiosar fyrsta
(323 — 283). Hagkerfið var
lokað, með eigin myntfæti og
opinberu eftirliti með inn- og
útflutningi.
Það litur út fyrir, að utan-
ríkisverzlun hefjist aftur árin
183/82, og nú var verri vandinn
að vernda koparmyntfótinn,
sem gilti heima fyrir. Kaup-
mennirnir urðu að greiða með
silfurpeningum erlendis, en
þar eð gengi koparmyntarinnar
var allt of hátt skráð móti
silfrinu, varð hagnaður þeirra
að engu, er þeir seldu vöruna á
innanlandsmarkaði.
Þess vegna var nú silfur-
Silfurtetradrakma frá
tfma Ptolemaiosar fjórða
(221 — 205 f.Kr.). A fram-
hliðinni er mynd af
Ptolemaiosi fyrsta en
mynd af erni á bakhlið-
inni.
myntfótur tekinn upp árið 174
f. Kr., og var ein silfurdrakma á
móti 480 kopardrökmum.
Árangurinn af þessu varð sá, að
verðlag þaut upp og varð 400%
hærra en árið 183 f. Kr. og
verðbólgan, sem ríkt hafði í 40
ár, fór að bitna áfólki.
Fólkið tapaði smám saman
trúnni á koparpeningunum og
reyndi eftir mætti að komast
yfir silfurpeninga. öll við-
skipti, sem voru ætluð til langs
tíma, voru reiknuð í silfri, en
kopar eingöngu notaður við
smáviðskipti. Þeir, sem átt
höfðu auð sinn í koparpening-
um, flýttu sér að kaupa sér hús.
Flest það, 'sem ritað er á
papyrusblöð i Egyptalanda um
húsakaup, er einmitt frá þess-
um tíma.
Þeir, sem lítið áttu, urðu að
iosa sig smám saman við eigur
sínar, en er þær þraut, að taka
lán.
Lánakjörin höfðu þróast
þannig smám saman á verð-
bólgutímabilinu, að vextir voru
komnir upp i 24%. Nú var láns-
tíminn aftur á móti miklu
styttri, vextirnir lægri, en ef
ekki var greitt á réttum tíma
hækkaði skuldin um 50%.
Lánardrottnar gerðu í því að
koma skuldunautum sinum á
kaldan klaka, og hirtu siðan
eigur þeirra fyrir sama og ekki
neitt. Mörg lánin voru kornlán,
en bæði landbúnaður og iðnað-
ur var févana, þar eð enginn
festi lengur fé i þessum grein-
um. Verzlunin stöðvaðist, þvi
allir vildu vörur en ekki kopar-
peninga. Verðbólgan skall eins
og holskefla yfir alla þjóðina.
Æðri embættismenn fundu
hvernig kaupmáttur launa
þeirra minnkaði mjög, og þeir

eftir
RAGNAR BORG
lægra launuðu og daglauna-
menn áttu i erfiðleikum með að
afla daglegs matar fyrir sig og
sína. Spilling komst brátt i
skattakerfið þar sem skatt-
heimtumenn notuðu svikin
mál, svo þeir slyppu sjálfir
skaðlausir.
Margir karlmenn létu innrita
sig i herinn, því þar fengu
menn þó að éta, en árið 167 f.
Kr. stöðvaði konungurinn slika
innritun, vegna þess, að honum
þótti herinn nógu dýr og stór.
Margir hermenn, sem höfðu
vanizt betra lifi i herförum til
Sýrlands, "sættu sig ekki við
skorinn mála og tóku sig saman
I hópa, sem síðan fóru svo rupl-
andi og rænandi um rikið.
Þetta vandræðaástand stóð
lengi, en smám saman bötnuðu
viðskiptakjörin við útlönd, og
kaupmáttur launa varð meiri
heimafyrir. Fyrir konungdæm-
ið þýddi þessi verðbólga bylt-
ingu, því valdið minnkaði mikið
og smám saman var tekin upp á
ný vöruskiptaverzlun og ný
stétt efnamanna komst til
valda.
Mér finnst alveg sláandi, hve
margt líkt gerist nú á seinustu
áratugum hér á Islandi, og
gerðist þarna á Egyptalandi
fyrir 2100 til 2200 árum siðan.
Hagsmunahóparnir heita
kannski eitthvað annað í dag og
myntin er önnur, en
ástandið....? Ja; það getur
hver sem er ímyndað sér hvað
sem er, og hugsað hvað sem
honum sýnist. En mér sýnist
sem svo, að verðbólga sé ekkert
nýtt fyrirbæri.
ír*t$œ-

Koparpeningur frá Egyptalandi. Sleginn á timum Ptolemaiosar
þriðja (246—221 f. kr.) A framhlið er mynd af Zeus Ammon, en
mynd af erni á bakhliðinni.
Kuldajakkar
Okkar vinsælu
dönsku kulda-
jakkar komnir
aftur
V E R Z LU N I N
GEísiP^
AIGLVsINGASIMINN ER:
22480
Magnús Hreggvidsson vidskiptalr
VÉLABÓKHALD og RÁÐGJ0F
Siéumúla 33 símar: 86 888 - 86 86 8
Þreföld afköst
við okkur viðskiptamönnum með möguleika á að
að veita þeim eftirfarandi þjónustu:
• Vélaþókhald — Uppgjör
• Skattauppgjör — Ráðgjöf
• Eftirlit með rekstri
• Endurskoðun
• Eignaumsýsla
Við höfum þrefaldað afkastagetu okkar með eftir-
farandi ráðstöfunum:
1. Flutt í stærra húsnæði.
2. Fengið fullkomnari bókhaldsvél.
3. Bætt við okkur starfsfólki.
Vegna þessarar auknu afkastagetu getum við bætt