Morgunblaðið - 10.12.1976, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. DESEMBER 1976 51

tofccr.-r-.mtnaÉaL
viö
gluggann
eftirsr. Árelíus Nielsson
FJÖLMIÐLAR — útvarp og
sjónvarp sögðu frá því í fyrra,
að nokkrir prestar hér i borg-
inni hefðu námshópa i bibliu-
lestri.
Þetta vakti athygli og jafnvel
umtal. En þar þarf meira. Hér
þarf að vekja til eftirbreytni.
Helzt ætti að vera sérstök
fræðslustarfsemi við hverja
kirkju á vegum safnaða vetur
hvern.
Nú eru víðast hvar í borginni
safnaðarheimili, jafnvel þar
sem enn vantar kirkju, svo að
husnæði til slíkrar fræðslu er
fyrir hendi.
Erlendis ekki sizt á Norður-
löndum og i Ameríku telst slik
starfsemi til safnaðarstarfsins
og nefnist studiearbejde. Hún
er þá nokkurs konar lýðháskóli
um andleg og kristileg málefni,
sem miðar að uppbyggingu
safnaðar og kirkju. Þetta má þá
teljast sem viðleitni gegn áhrif-
um þeim, sem hryllingsfréttir
aldarfarsins fylla hugann með
á hverjum degi, fullorðins
fræðsla sem nú er mikið rædd.
Svar við orðum krists: „Gætið
að hvað þér heyrið“.
og fræðsluaðferðum og félags-
málum.
En námsflokkastarfsemi
safnaða og safnaðarfélaga er
samt miklu meiri og annað en
þetta. Þar ætti að vera minnsta
kosti eitt fræðslukvöld I viku
allan veturinn, þótt ekki væri
nema klukkustund í senn.
Fyrst kemur þá til greina
biblíulestur sá, sem um var get-
ið í upphafi þessa máls. En þar
kemur hópur, biblíulesflokkur,
saman undir forystu prestsins.
En vissulega gæti þó einhver
annar verið stjórnandi. Þetta
fólk tekur einhvern kafla úr
Ritningunni til yfirlestrar,
íhugunar og samtals, helzt sem
allra frjálslegast *n þó með ein-
lægni og hátíðleika sem hæfir
efninu.
Ótrúlega stuttur kafli getur
orðið ærið viðfangsefni, þegar
farið er að fhuga hvert orð og
hugtak og brjóta efnið til
mergjar.
Til dæmis getur „Faðir vor“
ein enzt i marga samtalstima,
sama gildir með Sæluboðun
Krists, að ekki sé nú nefnd öll
Fjallræðan.
En auðvitað má taka með
svipuðum eða öðrum hætti
hvaða efni, sem er úr bibliunni.
Og uppsláttarrit orða og hug-
taka fást nú nokkur, og eru
nauðsynleg bæði við undir-
búning leiðbeinandans og starf
hópsins alls.
Vissulega má með sama hætti
taka fyrir önnur málefni, sem
ekki eru beint úr bibliunni, t.d.
sakramentin, skirn og altaris-
göngu, bænina, kirkjumuni og
tákn, helgisiði, messuform o.fl.
Að sjálfsögðu koma mörg
fleiri verkefni til greina i les-
flokkum safnaða. Hin ýmsu
trúarbrögð, samanburður
þeirra, kostir og gallar, sömu-
leiðis trúarbragðahöfundar.
Námsflokk-
ar safnaða
Alltaf glymja i eyrum i út-
varpi og fyrir augum í blöðum
og sjónvarpi pólitískar deilur
og æsifregnir um uppreisnir og
morð, styrjaldir og mannrán,
æskulýðsuppþot og bítlagarg,
kynslóðabil og fjölskylduvanda-
mál, kynferðismál og þannig i
hið óendanlega.
Tízkan, spennan, glamur,
glaumur og hraði eiga þar öll
völd að heita má undir fyrir-
sögninni Horfðu á mig,
hugsaðu um mig, kauptu mig!
Fræðslustarfsemi, lýðfræðsla
kirkjunnar ætti að hafa önnur
forteikn sinnar ' symfoniu.
Fastari grunn. Ákveðnari
stefnu, sem verður samt að eiga
viðsýni og frelsi ofar allri
þröngsýni.
Virkileg námskeið um sér-
stök málefni, einkum helgar-
námskeið i þrjú kvöld frá föstu-
dagskvöldi til sunnudagskvölds
að báðum með töldum eru
þarna sjálfsögð.
Þar yrðu kannski á ferð sér-
stakir fyrirlesarar um sérstök
málefni eða menn, sem þarf að
kynna, t.d. kristniboð, trúar-
bragðafræðslu í skólum,
fermingarundirbúning, aðstöðu
aldraðra, líknarstörf, bindindis-
mál að ógleymdum nýjungum i
safnaðarstarfi, söng og listum
Trúarjátningar og trúar-
setningar eru auðvitað lika til
umræðu ef æskilegt þykir. En
þar getur verið erfiðari stjórn
og verður að gæta ítrasta hlut-
leysis og viðsýni I samanburði
og framsetningu. Varast for-
dóma og sleggjudóma.
Sálmar og ljóð eru sömuleiðis
kjörið til viðfangsefna i náms-
flokki safnaða. Þar gæti einn
sálmur eða eitt kvæði orðið ær-
ið viðfangsefni ásamt kynningu
á höfundi, heila kennslustund.
Sama er að segja um menn og
þætti úr sögu kirkjunnar og
heimspekinnar, hinna fjöl-
breyttu trúarviðhorfa og trúar-
skoðana.
Hvað er Guðstrú? Hvað er
hjátrú? Hvað er dultrú?
Viðfangsefnin eru heilt út-
haf, þar sem leitað er fanga, allt
frá grunnslóð til djúpmiða.
Fjöldi nemenda í hverjum
hópi er heppilegastur frá 12 —
til 20. Ávallt skal ríkja hljóðlát-
ur helgiblær, án allrar slepju.
Rammi gæti verið, hljóð bæri
eina mínútu i upphafi og
sálmsvers sungið að skilnaði.
Engin námsstund lengri en
einn klukkutími. Kaffisopi á
eftir gæti verið ágætt, ef ein-
hver vill fórna til þess fyrir-
höfn. Eigum við að reyna?
Andvari, 101. árgangur
ANDVARI 1976 er nýkominn út.
Aðalgreinin að þessu sinni er ævi-
söguþáttur Sigurðar Nordals
prófessors eftir dr. Finnboga Guð-
mundsson landsbókavörð, en ann-
að efni ritsins eftirfarandi: Páll
Þorsteinsson: Bústaður Kára
Sölmundarsonar; Arnór Sigur-
jónsson: Um uppruna Islendinga-
sagna og Islendingaþátta; Eiríkur
Björnsscm: Enn um vígið
Vésteins; Sigurður Þórarinsson:
Island! ja því ekki það?; Andrés
Björnsson: Frá Sölva Helgasyni.
Ennfremur: Ur bréfum Rasmusar
Rasks (Finnbogi Guðmundsson
tók saman).
Þetta er hundraðasti og fyrsti
árgangur Andvara. Ritstjóri hans
er dr. Finnbogi Guðmundsson
landsbókavörður.
Leid Uruguay til
endurreisnar lýdrædi
MONTEVIDEO — Uruguay var
eitt sinn talið fyrirmynd ann-
arra rikja I Rómönsku-
Ameriku, hvað varðaði lýðræð-
islega stjórnarhætti og þjóðfé-
lagslegt réttlæti. Nú er það hins
vegar meðal mestu kúgunar- og
afturhaldsríkja í álfunni og
hefur skipað sér á sama bekk
og Chile. Þó eru horfur á því, að
eitthvað muni rofa til I Uru-
guay á næstunni. Þegar hinn
nýi forseti landsins, Aparicio
Méndez, sór embættiseið sinn
fyrir skömmu var því lýst yfir,
að nú yrði stefnt I átt til lýðræð-
is.
Mendéz er 72ja ára að aldri,
sérfræðingur I stjórnskipunar-
rétti og hefur orð fyrir að vera
maður afar raunsær. Gert er
ráð fyrir, að hann sitji í emb-
ætti til ársins 1981, en þá munu
tveir helztu stjórnmálaflokkar
landsins velja eftirmann hans
með samþykki hersins, ef fyrir-
huguð áætlun stenzt. Árið 1986
verða kosningar leyfðar á nýjan
leik, og þá mun almenningur i
Uruguay geta valið sér stjórn-
málaleiðtoga.
Uruguaymenn, sem
bjugguust við skjótum endur-
bótum eftir ömurlegt svart-
nætti, um leið og Méndez tæki
við, hafa orðið fyrir sárum von-
brigðum. Fyrsta verk hins nýja
forseta var að dæma úr leik
þúsundir framámanna i þjóðfé-
laginu. öllum helztu leiðtogum
tveggja stóru stjórnmálaflokk-
anna, Colorados og Blancos,
hefur verið bönnuð þátttaka i
stjórnmálastarfsemi næstu 15
árin, þar á meðel þeim, sem
voru í framboði til síðustu
tveggja þingkosninga i landinu.
I Uruguay voru starfandi
ýmsir marxistískir flokkar, þar
til herinn hrifsaði völdin i sinar
hendur árið 1973. Hafa öllum
félögum í þessum flokkum
einnig verið bönnuð afskipti af
stjórnmálum næstu 15 árin.
Þekktasti stjórnmálamaður
landsins, sem verður að ganga
að þessum kostum, er Juan
Maria Bordaberry, fyrrum for-
seti. Hann var kjörinn í emb-
ætti árið 1972 og hélt því fram
til 12. júni sl„ þrátt fyrir valda-
töku hersins árið 1973. Ástæð-
an fyrir því að hann var ekki
látinn víkja, var sú, að hann
lagði blessun sína yfir valda-
ránið og lét sér i léttu rúmi
liggja að lýðræðið yrði fótum
troðið. Það kom sér ágætlega
fyrir herforingjana, að hann
vildi sitja áfram, þvi að hann
var þrátt fyrir allt réttkjörinn
forseti landsins, en reyndist
engu minni harðstjóri en þeir.
Meðal annarra stjórnmála-
manna, sem umrætt bann tekur
til, má nefna fyrirrennara
Bordaberry, Jorge Pacheco
Areco, sem komst í ónáð fyrir
að hafa tekið of vægt á bylting-
arsinnum, og Wilson Ferreira
Aldunate, leiðtoga Blanco-
flokksins, en hann hefur verið
á stöðugum ferðalögum um
heiminn og sagt ófagrar sögur
af stjórnarfarinu í Uruguay.
Sú ákvörðun að afnema
stjórnmálaréttindi helztu
stjórnmálaforkólfa landsins á
sér fordæmi i löggjöf, sem sett
var í Brazilfu eftir valdarán
hersins þar árið 1963. Sú lög-
gjöf var runnin frá þeirri kenn-
ingu, að lýðræði i Rómönsku-
Ameríku stæði svo völtum fót-
um, sem raun bæri vitni, vegna
þess að málsvarar þess hefðu
ekki nógu sterka siðgæðisvit-
und.
Að mati háttsetrra her-
manna, sem og margra
óbreyttra borgara, var lýðræðið
I Uruguay, Braziliu, Argentínu,
Chile og víðar ekkert annað en
nafnið tómt. Allt var gegnsýrt
af rotnun og spillingu, lýð-
skrumarar óðu uppi, og stjórn-
Hermenn gráir fyrir járnum á götu f Montevideo í júnf ‘73, daginn
eftir að Juan Marfa Bordaberry, þávarandi forseti Uruguay, sendi
þingið heim og tók sér einræðisvald.
málaflokkarnir voru eins konar
fleygur á milli stjórnenda og
almennings í löndunum.
Méndez forseti og stuðnings-
menn hans í hernum telja, að
lýðræðið verði aldrei læknað
fyllilega af þessum meinsemd-
um nema því aðeins, að þeir
menn, sem hafa magnað þær og
nærzt á þeim, fái makleg mála-
gjöld. Þeir vonast einnig til
þess að aðferðir sem þessar hafi
heillavænleg áhrif á uppvax-
andi stjórnmálamenn.
Bordaberry varð að láta af
embætti, því að hann reyndist
miklu meiri alræðissinni en
herforingjarnir gátu sætt sig
----c ---------
THE OBSERVER
Eftir
James Neilson
við. Hann vildi koma á eins
konar fasistastjórn i Uruguay,
en herforingjarnir, sem eru
mjög valdamiklir i landinu,
vildu fara aðrar leiðir. Þeir
hafa hugsað sér að leyfa starf-
semi stjórnmálaflokka og end-
urreisa það með lýðræðið í
landinu, en án þátttöku andlýð-
ræðislegra afla. Þá vilja þeir
afmá ýmsar meinsemdir sem
voru fylgifiskar lýðræðisins, áð-
ur en valdaránið var gert.
Það virðist ef til vill út í
bláinn að ætla sér að sameina
lýðræðislegar dyggðir og hags-
muni herforingjastjórnar, en
Uruguay er ekki fyrsta ríkið í
Rómönsku-Ameríku, sem reyn-
ir að fara þá leið. Skrefið hefur
verið stigið til fulls I Braziliu,
þar sem þíng er starfandi og
kosningar haldnar með lýðræð-
islegu sniði en í raun réttri er
allt vald i höndum hersins.
Herforingjastjórnin i Argen-
tínu hefur engu þokað í átt til
lýðræðis enn sem komið er, en
hún fullyrðir eigi að siður, að
lýðræði verði endurreist i fram-
tíðinni. Leiðtogar þessara
þriggja rikja fylgjast náið með
þróun mála í grannrikjunum og
eru ávallt reiðubúnir til að
draga lærdóm af þvi, sem borið
er á borð fyrir þá.
Herforingjarnir í Uruguay
láta sér ekki nægja að sniða
lýðræðið eftir þeim hugmynd-
um, sem þeim henta, heldur
hafa þeir einnig kostað kapps
um að umbylta efnahagskerfi
landsins. Talið er, að slæmt
ástand efnahagsmála hafi verið
einn helzti hvatinn að því, að
herforingjarnir gerðu uppreisn
sina, sem náði hámarki i júni
1973, en hafði átt sér dágóðan
aðdragnanda áður. Efnahags-
kerfi landsins og atvinnuvegir
virtust sýkt af sömu meinsemd-
um og lýðræðið. I landbúnaði
jafnt sem haniðn bar á hvers
konar spillingu, hæfileika-
skorti, klíkuskap og úreltum
vinnubrögðum.
Hið slæma ástand efnahags-
málanna var að miklu leyti sök
ríkisvaldsins, sem þanizt hafði
út og var orðið að hálfgerðu
skrímsli sem kæfði niður allt
frumkvæði hjá landsmönnum.
Ótrúlega mikill fjöldi fólks
komst á rikisjötuna og fékk
réttindi til að láta af störfum á
fullum launum á fertugsaldri.
Herinn er staðráðinn i þvi að
skera þetta firnamikla bákn
niður, hvað sem það kostar, og
gerir sér enga rellu út af þvi
þótt hann baki sér óvinsældir
fyrir bragðið. Raunar var álitið
að hann myndi bregða við skjót-
ar en raunin hefur orðið á, en
eigi að siður hefur honum orðið
talsvert ágengt, og fjöldi
manns,sem áður starfaði hjá
rikinu, hefur nú fengið vinnu
við arðbærari atvinnugreinar.
Méndez forseti er einnig
ákveðinn í þvi, að áfram skuli
haldið á þessari braut. Skömmu
áður en hann tók við embætti
lýsti hann yfir þvi, að (útþensla
rikisbáknsins hafi leitt til
glundroða, fátæktar og sóunar
á almannafé".
Margt hefur að sönnu miður
farið í sfjórnmálum að undan-
förnu. Pyntingum hefur verið
beitt og fjöldahandtökur og
aðrar harkalegar aðgerðir hafa
dregið máttinn úr æskulýð
landsins, sem áður hafði sig
mjög i frammi. Hinu ber þó
ekki að neita, að miklar efna-
hagslegar framfarir hafa átt sér
stað í Uruguay eftir þriggja ára
setu herforingjastjórnarinnar.
Gróska er i iðnaði, útflutningur
hefur stóraukizt og verðbólgan
er að syngja sitt síðasta vers.
Nýjar atvinnugreinar blómg-
ast, svo og aðrar, sem ekki hef-
ur verið sinnt um lengi, t.d.
fiskveiðar og fiskiðnaður. Nýj-
um stoðum og fjölbreyttari en
áður hefur verið rennt undir
landbúnað og iðnað. Ný og
frjálsleg gjaldeyrislöggjöf hef-
ur gert það að verkum, að Uru-
guay er að verða eins konar
fjármálamiðstöð i Rómönsku-
Ameríku.
Lýðræðissinnar í Uruguay
fylgjast með breytingunum í
landinu og láta sér margir fátt
um finnast. Þó hafa aðrir viður-
kennt, að tómt mál sé að tala
um lýðræði i landi, þar sem
ekki verði séð fyrir efnahags-
legum þörfum íbúanna. Ef her-
foringjastjórnin mun halda
áfram markaðri stefnu, verði
þess ekki langt að biða, að hún
hafi gert meira til að endur-
reisa lýðræðið I landinu heldur
en nokkur stjórnarskrárbreyt-
ing gæti komið til leiðar,
hversu fagurlega sem hún væri
orðuð.