Morgunblaðið - 15.05.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MAÍ 1977
15
tveggja bandarískra sálfræðinga,
Getzels og Jackson, og gagnrýnir
þær um leið. Getzel og Jackson
völdu til rannsóknar nemenda-
hópa í menntaskóla nokkrum og
skyggndust eftir mismunínum á
hinum greindu annars vegar og
hinum frumlegu hins vegar.
Niðurstaðan var meðal annars
þessi: Annar hlutinn »heillast af
hinu örugga, hinn af þvi áhættu-
Bókmenntir
eftir ERLEND
JÓNSSON
sama.« I samræmi við það töldu
þeir fara mat kennaranna á nem-
endunum og voru þá-»hágreindar-
krakkar í miklum metum, en
hinir frumlegu þykja örðugir,
hysknir og litt mannvænlegir.«
Þá vil ég geta kaflanna Efling
frumlegrar sköpunargáfu og
Þroskaskilyrði frumlegrar
sköpunargáfu í skólanámi en þar
er fjallað um þátt skólanna i vits-
munaþroska einstklingsins.
Ætla ég ekki að öðru leyti að
rekja efni þessarar bókar, það er
fjölbreytilegra og viðameira en
svo að unnt sé að gefa um það þó
ekki sé nema lítilfjörlega hug-
mynd í stuttri umsögn.
Ég tel þessa bók skemmtilestur
fyrir hvern þann sem gaman
Sérverslun með listræna húsmuni, Borgartúni 29.
Nýkomið
mikið úrval af húsgögnum frá Artek í Finnlandi teiknuð af Alvarr Aalto.
Ennfremur húsgögn frá Cassina á Ítalíu teiknuð af Magistretti, Tobia Scarpa, Vadel og fl.
Einnig vekjum við athygli á að keramik eftir Hauk Dór verður til sölu í versluninni.
Verzlunin er opin 9—6 og á laugardögum 10—12
betra kosið. Hann er maður mál-
hagur og vandar stíl sinn í hví-
vetna, Víst koma þarna fyrir orð
sem bera fræðilegt svipmót og
heyrast ekki á vörum fólks í dag-
legu tali. En þau eru hvorki fleiri
né torskildari en efni standa til.
»Skemmtilestur«, sagði ég — að
vísu. En það mat er auðvitað per-
sónulegt — sá sem hefur ekki
áhuga á fræðum af þessu tagi
kynni að verða gagnstæðrar skoð-
unar. Ef til vill væri réttara að
segja vekjandi. Vist er þessari
bók ætlað annað og meira hlut-
verk en lesast til dægrastyttingar.
Þetta er fræðirit og kann meira
að segja að hafa hagnýtt gildi sem
slíkt. Á ég þá við beint hagnýtt
gildi, t.d. í skólastarfi, því óbeint
hagnýtt gildi fræða sem þessara
verður aldrei með vissu reiknað.
Það er íþrótt að segja í einföldu
máli frá þvi sem er í sjálfu sér
flókið en það tekst höfundi þess-
Framhald á bls. 25
Matthfas Jðnasson.
hefur af að hugsa, velta fyrir sér
hlutunum. Matthias Jónasson er i
þeim skilningi mikill rithöfundur
að hann setur efni sitt svo skipu-
lega fram að tæpast verður á
Matthfas Jónasson:
FRUMLEG SKÖPUNARGÁFA.
330 bls. Heimskringla. Rvík, 1976.
Til skamms tíma voru sálfræð-
ingar og uppeldisfræðingar ekki
fleiri en svo hérlendis aó telja
mátti á fingrum sér. Þeir voru ný
menntastétt, höfðu allir numið er-
lendis og fluttu með sér ný vísindi
sem alþýða manna fékk undir
eins áhuga á. Þá var ekki komið í
tísku að búa til vandamál, allra
síst vandamál sem menn síðan
réðu ekki við að leysa. Hinir
fyrstu íslensku sálfræðingar voru
fyrst og fremst akademískir
fræðimenn sem höfðu safnað að
sér þeirri þekkingu sem til þess
tíma hafði komið fram i heim-
inum og miðluðu henni fólki sem
enn var opið fyrir fróðleik og
hafði gaman af að íhuga, ígrunda,
rökræða. Ötulastur og þar með
fremstur i þessum fámenna hópi
var dr. Matthias Jónasson, ágætur
kennari, lærður vel í sinni grein,
þar að auki heimspekilega sinn-
aður og — miðað við íslenska ein-
angrun fræðigreinar sinnar og
erfiðleikana við að koma fræði-
ritum á prent hérlendis —
afkastamikill rithöfundur.
wFrumleg sköpunargáfa« er
erfið bók en skemmtileg ef maður
gefur sér tíma til að lesa hægt og
brjóta til mergjar. Matthias
Jónasson er kröfuharður fræði-
maður en jafnframt varkár og
tekur krók fyrir keldu í þekk-
ingarleit sinni, það er að segja
fullyrðir ekkert nema sannprófa
um leið. Kjörefni hans hefur
verið og er mannshugurinn og
starf hans — hugsunin. Viðfangs-
efnið er bæði vísindalegt og heim-
spekilegt, byggir á tölulegum
rannsóknum annars vegar en hins
vegar á kenningum sem gáfaðir
menn hafa kastað fram af hyggju-
viti sínu. í slikri grein verður að
byrja á að vega, meta og skil-
greina sérhvert hugtak; því —
eins og höfundur segir — »frum-
leg sköpunargáfa er margbrotin
og jafnvel óræð — irrational — i
einhverjum þáttum sinum.«
Matthías Jónasson bendir á að
margbreytileiki frumlegrar
sköpunargáfu endurspeglist í
menningunni. En hvað er þá
menning? Og hvað er maður? Um
það segir hann:
wLifveran »maður« á sér langa
þróunarsögu og trúlega enn þá
lengri forsögu sameiginlega með
spendýraættinni. Skynviðbrögð
og óskeikul eðlisvisun stjórnuðu
þá atferlinu. Þessi ómeðvituðu
stjórnunarkerfi eru enn þá virk í
lífeðlislega þýðingarmiklum at-
höfnum, þó að þeirra virðist litt
gæta í meðvituðu, ásetnings-
bundnu atferli hins menntaða nú-
tímamanns.«
Maðurinn er sem sagt ekki allur
þar sem hann er séður, lífsþráður
hans rekur sig aftur í myrkviði
forSögunnar. Þar á móti er sá
timi, sem hann er búinn að lifa
nútimalífi, eins og hvert annað
leiftursnöggt andartak, viðbrögð
hans innst inni geta verið frum-
mannsins þó svo að látæðið sýnist
hámenntað,
Greind hans og gáfa er því
hvorki uppfinning sálfræðinga á
tuttugustu öld né eitthvað sem
sprottið hefur upp með menning-
unni heldur eiginleikar sem verið
hafa að þróast jafnlengi og
hendur til að grípa með og eyru
til að heyra. Eða hver kannast
ekki við að hafa heyrt einn úr-
skurðaðan »gáfaðan« en annan
»heimskan« og það bæði raka-
laust og óvísindalega og án nokk-
urrar sálfræði, vægast sagt! Á
orðunum greind, gáfa og skyn-
semi er talsverður blæbrigða-
munur þó þau séu líka stundum
notuð hvert í annars stað.
»Gáfaður« maður þarf ekki að
vera »skynsamur«, það er að segja
hygginn. Atferli hans kunna
meira að segja að þykja i fyllsta
máta óskynsamleg.
Skemmtilegastur þykir mér sá
kaflinn f þessari bók sem höf-
undur nefnir Skilsmun greindar
og sköpunargáfu. Þar skýrir hann
meðal annars frá athugunum
I hugans leynum