Morgunblaðið - 15.05.1977, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. MAÍ 1977
fllttgtl Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavfk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarf ulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingasjóri Árni Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgreiðsla ASalstræti 6. simi 10100.
Auglýsingar ASalstræti 6, sfmi 22480
Áskrtftargjald 1300.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakið.
Vorið 1952 — fyrir rétt-
um aldarfjórðungi —
þegar Ólafur Thors fór með
sjávarútvegsmál, gengu í gildi
bráðabirgðalög, sem fólu í sér
fjögurra mílna landhelgi ís-
lands miðað við grunnlínur
dregnar frá yztu skerjum og
annesjum. Bannaðar voru
botnvörpu- og dragnótaveiðar
innan markanna, bæði innlend-
um og erlendum veiðiskipum,
og útlendum jafnframt allar
aðrar veiðar. Þetta var fyrsta
alhliða útfærsla fiskveiðiland-
helgi okkar, byggð á land-
grunnslögunum frá 1 948, eins
og allar síðari útfærslur okkar.
Þessi útfærsla átti sér
nokkurn aðdraganda. Árið
1 946 ræður Ólafur Thors, þá-
verandi forsætis- og utanríkis-
ráðherra, Harjs G. Andersen,
þjóðréttarfræðing, í þjónustu
ríkisstjórnar sinnar Skyldi
hann fyrst og fremst vinna að
undirbúningi aðgerða af ís-
lands hálfu til útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar. Hefur hann
allar götur slðan verið helztur
ráðunautur íslenzkra stjórn-
valda í þessum þýðingarmikla
málaflokki. Tveimur árum
síðar, er Jóhann Þ. Jósepsson
fór með embætti sjávarútvegs-
ráðherra, er stigið afdrifaríkasta
skrefið varðandi allar útfærslur
fiskveiðilögsögu okkar, með
setmngu laga frá 5. apríl 1 948
um vísindalega verndun fiski-
miða landgrunnsins (svonefnd
landgrunnslög), en á þeirri lög-
gjöf hafa allar síðari aðgerðir
okkar I þessum efnum verið
byggðar. Löngu áður, meðan
Danir önnuðust enn vörzlu
landhelginnar, hafði þessi sami
stjórnmálamaður beitt sér fyrir
því að Vestmanneyingar
keyptu björgunar- og gæzlu-
skipið Þór, sem var fyrsta
strandgæzluskip íslendinga og
upphafið að landhelgisgæzlu-
flota okkar. — í kjölfar land-
grunnslaganna, eða 22. apríl
1950, gaf Ólafur Thors, sem
þá fór með sjávarútvegsmál, út
reglugerð, byggða á land-
grunnslögunum, um verndun
fiskimiða fyrir Norðurlandi, þar
sem afmarkað var svæði eftir
skandinavísku reglunni, þ.e.
dregin grunnlína um yztu sker
og útnes, fyrir mynni flóa og
fjarða en markalínan sjálf sett
fjórum mílum utar. Á þessu
svæði voru íslendingum jafnt
sem útlendingum bannaðar
veiðar með botnvörpu og drag-
nót og erlendum skipum jafn-
framt aðrar veiðar, einnig síld-
/eiðar. Þessari takmörkuðu út-
færslu var siðan fylgt eftir með
alhliða útfærslu I 4 mílur árið
1 952, sem fyrr segir, en nú er
aldarfjórðungur síðan það
gæfuspor var stigið.
Óþarfi er að rekja þróun
þessara mála síðan: útfærsluna
í 12 mílur 1958, I 50 mílur
1972 og loks stærsta stökkið,
útfærsluna í 200 mílur 15.
október 1975. Allar þessar út-
færslur voru grundvallaðar á
landgrunnslögunum frá 1948,
sem byggð voru á sögulegum
rétti, vísindalegum, fiskifræði-
legum niðurstöðum og sjálfs-
vörn smáþjóðar til að tryggja
efnahagslegt sjálfstæði sitt og
afkomuöryggi,
Morgunblaðið vitnar I leiðara
20 marz 1 952 til orða Ólafs
Thors, er hann undirritaði
reglugerðina um fjögurra mílna
útfærsluna: ,,Engin íslenzk
ríkisstjórn er í samræmi við
íslenzkan þjóðarvilja né þjóðar-
hagsmuni nema að hún geri
ráðstafanir til að vernda íslenzk
sem eru aöilar að OECD. Við þurf-
um að koma verðbólgustiginu nið-
ur á sambærilegan grundvöll og
er í viðskiptaríkjum okkar, ef við
viljum vera samkeppnisfærir í út-
flutningí afurða okkar og halda
stöðugu gengi.“
í stjórnmálayfirlýsingu lands-
fundarins gætir uggs um að verð-
bólgan fari vaxandi á ný. Þar seg-
ir: „Reynsla undanfarinna ára
hefur leitt það í ljós, að mikil
verðb.ólga ógnar sjálfum grunni
efnahagslífsins og þar með því
frjálsa samfélagi, sem dafnað hef-
ur hér á landi. Taki verðbólga að
aukast á nýjan leik er hættan
orðin enn uggvæniegri en áður.
Ef takast á að forðast hana verður
tvennt að koma til: í fyrsta lagi
vilji launþega og vinnuveitenda
til þess að stefna að kjarabótum,
sem eru innan marka þess efna-
hagsbata, sem orðið hefur, enda
gangi kjarabætur fyrir til þeirra,
sem mest þurfa á þeim að halda. í
öðru lagi vilji stjórnvalda til þess
að láta það sitja i fyrirrúmi, að
efnahagsbatinn komi almenningi
sjálfum til góða í lækkun skatta
ásamt hækkun ellilífeyris og ann-
arra tryggingabóta."
Landsfundurinn fjallar siðan
um verkefnin, sem framundan
eru, ef nú tekst að bægja frá
yfirvofandi hættu á aukinni verð-
bólgu og segir: „Takist að bægja
frá þeirri hættu, sem nú steðjar
að er næsta verkefni að fylgja
eftir framtíðarstefnu, sem i senn
leiðir til minnkandi verðbólgu,
trausts efnahags þjóðarinnar og
vaxandi hagsældar og velferðar
alls almennings. Varanlegt sam-
ráð á milli launþega, vinnuveit-
enda og stjórnvalda um þróun
efnahags og lífskjara er ein af
forsendum þess, að unnt sé að
vinna gegn verðbólgu og halla í
viðskiptum við önnur lönd. Með
slíku samráði er unnt að leiða í
ljós hvert svigrúmið er á hverjum
tima til að bæta lifskjör og auka
framkvæmdir og þjónustu og
Frá Landsfun
móta í megindráttum sameigin-
lega stefnu um það, hverja
áherzlu skuli leggja á hvert þess-
ara verkefna. Þetta samráð verð-
ur jafnframt að byggjast á fullum
skilningi og viðurkenningu þess,
að samningar á vinnumarkaði séu
frjálsir og á ábyrgð þeirra aðila,
sem þá gera og að atvinnustarf-
fiskimið. — Og þesserenginn
kostur að íslendmgar fái að lifa
menmngarlífi I landi sínu nema
því aðeins að þær verndarráð-
stafanir komi að tilætluðum
notum. Aðgerðir íslenzku ríkis-
stjórnarinnar I þessu máli eru
sjálfsvörn smáþjóðar, sem á líf
sitt og frelsi að verja." Hversu
brýnt erindi eiga ekki þessi orð,
sögð fyrir 25 árum, til þjóðar-
innar enn í dag, eftir að loka-
sigur hefur unnizt I landhelgis-
málum okkar með útfærslu í
200 mílur?
Eftir útfærslu fiskveiðiland-
helgi okkar í 200 sjómílur, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hafði alla
forystu um, eins og setningu
sjálfra landgrunnslaganna, hef-
ur hafsvæði það, sem íslenzk
lögsaga nær til stækkað I 758
Að lif a menningarlífi við
efnahagslegt sjálfstæði
þúsund ferkílómetra en 50
mílna lögsagan náði til 216
þúsund ferkílómetra og 12
mílna lögsagan til 75 þúsund
ferkílómetra. Hin nýja lögsaga
er 3’/2 sinnum stærri en 50
mílna lögsagan. Sé miðað við
láð og lög hefur Islenzkt yfir-
ráðasvæði rlflega tvöfaldazt við
slðustu útfærslu. Meginmálið
er þó, að þessar útfærslur og
þær ráðstafanir, sem gerðar
hafa verið I kjölfar þeirra, nái
tilætluðum árangri, þ e.
hámarksstofnstærð nytjafiska
okkar og hámarksafrakstri
þeirra I þjóðarbúið. Til þess að
svo megi verða þarf samátak
þjóðarinnar, hafið yfir lands-
hlutasjónarmið, byggt á fiski-
fræðilegum staðreyndum.
Núverandi sjávarútvegsráð-
herra, Matthías Bjarnason,
sagði I viðtali við Morgunblaðið
við undirritun reglugerðar um
útfærslu I 2Q0 sjómílur: ,,Það
þarf ekki að rifja upp nauðsyn
þess að stækka fiskveiðilög-
söguna. Það hefur verið gert
svo itarlega og sýnt fram á með
rökum, að flestir fiskstofnar
okkar eru annaðhvort ofnýttir
eða fullnýttir; og höfuðverkefni
okkar er að minnka ásóknma I
veiðar ofnýttra fiskstofna með
því að útlendingar veiði ekki
innan markanna, og með þvi
að setja skynsamlegar tak-
markanir og skipulag á veiðar
íslenzkra skipa jafnframt þvi að
auka friðun á tilteknum
svæðum um lengri eða
skemmri tima undir varanlegu
eftirliti." Fyrir hans frumkvæði
hefur verið sett margþættari
löggjöf og itarlegri reglugerðir
um nýtingu fiskveiðiland-
helginnar í kjölfar síðustu út-
færslu en dæmi eru til um
áður. Hin stóra landhelgi hefur
nær því verið hreinsuð af
erlendri veiðiásókn. Viður-
kenningar á einhliða íslenzkum
yfirráðum hafa unnizt. Það ætti
þvi að vera auðveldara en áður
að tryggja það að íslendingar
geti lifað menningarlífi við
efnahagslegt sjálfstæði i landi
sinu, en er sá atburður gerðist
fyrir 25 árum, sem hér er
minnzt, taldi Ólafur Thors, að
forsenda þess væri að verndar-
ráðstafanir á íslenzkum fiski-
miðum bæru tilætlaðan
árangur. En sá árangur næst
ekki nema með samstilltu átaki
einhuga þjóðar, sem er
staðráðin í því að tryggja efna-
hagslega framtið sína.
[ Reykjavíkurbréf
Laugardagur 14. maí<
Landsfundi
lokið
Orð var á því haft, þegar dró að
lokum síðasta landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins á mánudagskvöld,
hversu rólegur og málefnalegur
þessi fundur hefði verið. Það kom
skýrt fram í kosningu formanns
og varaformanns, er Geir Hall-
grímsson var endurkjörinn for-
maður Sjálfstæðisflokksins og
Gunnar Thoroddsen varaformað-
ur að forusta Sjálfstæðisflokksins
nýtur óskoraðs traust trúnaðar-
manna flokksins. Þessi lands-
fundur undirstrikaði, að sjálf-
stæöismenn hafa markað forystu-
málum sínum fastan og ákveðinn
farveg eftir skeið mikilla um-
breytinga vegna fráfalls og
heilsubrests hinna traustustu og
reyndustu foringja.
Miðstjórn Sjálfstæðisflokksins
er kosin með tvennum hætti. Átta
fulltrúar eru kjörnir af lands-
fundi og fimm af þingflokki Sjálf-
stæðismanna. Við miðstjórnar-
kjör að þessu sinni vekur mesta
athygli sú ákvörðun Ingólfs Jóns-
sonar, alþm. að gefa ekki kost á
sér til endurkjörs í miðstjórn, þar
sem hann hefur átt sæti um
þriggja áratuga skeið. Það eru
mikil þáttaskil í starfi Sjálfstæðis-
flokksins, þegar Ingólfur Jónsson
hverfur úr miðstjórn hans. Þeir,
sem komið hafa við sögu síðustu 7
ár í Sjálfstæðisflokknum munu
seint gleyma þvi, hver kjölfesta
Ingólfur Jónsson hefur reynzt
flokknum á miklum umbrotatím-
um. Hann hefur verið það bjarg,
sem ekkert fékk bifað, hvað sem á
gekk og fyrir það verður honum
aldrei fullþakkað. Þótt Ingólfur
Jónsson hafi nú ákveðið að draga
sig I hlé frá miðstjórnarstörfum á
hann enn sæti á Alþingi og munu
því sjálfstæðismenn enn um skeið
njóta traustrar og sterkrar Ieið-
sagnar hans og ráða, sem mótast
af langri reynslu og mikilli þekk-
ingu á högum lands og þjóðar.
Tveir ungir sjálfstæðismenn
voru kjörnir í miðstjórn og hlutu
mikið atkvæðamagn, þau Inga
Jóna Þórðardóttir frá Akranesi og
Kjartan Gunnarsson frá Reykja-
vík. Kjör þeirra beggja sýnir, hve
sterk tengsl Sjálfstæðisflokksins
eru við æskuna. Þetta er í fyrsta
sinn, sem ungir sjálfstæðismenn
eignast tvo fulltrúa í miðstjórn
með beinu kjöri á landsfundi og
eru þau bæði þess verð að njóta
þessa trausts. Kjartan Gunnars-
son hefur um árabil verið sterkur
forystumaður lýðræðissinnaðra
stúdenta í Háskóla íslands og
Inga Jóna Þórðardóttir hefur ver-
ið í forystusveit Sambands ungra
sjálfstæðismanna og látið að sér
kveða í flokksmálum Sjálfstæðis-
flokksins á Akranesi.
Þegar á heildina er litið, fóru
sjálfstæðismenn ánægðir frá þess-
um landsfundi. Þar ríkti bróður-
hugur og umræður málefnalegar.
Enda þótt núverandi ríkisstjórn,
sem Sjálfstæðisflokkurinn er i
forystu fyrir, hafi átt við margvis-
Ieg vandamál að etja og yfirleitt
siglt mótbyr er enginn vafi á því,
að frá þessum landsfundi koma
sjálfstæðismenn sameinaðir og
með þeim markvissa ásetningi að
berjast fyrir endurnýjuðu trausti
þjóðarinnar í þeim tveimur kosn-
ingum, sem væntanlega munu
fara fram á næsta ári.
Verðbólgan
Þegar litið er yfir farinn veg
núverandi ríkisstjórnar verður
ljóst, að hún hefur náð meirihátt-
ar árangri I störfum sínum I nær
öllum meginmálum. Þannig hefur
stjórnin tryggt áframhaldandi
varnarsamstarf við Bandaríkin,
fært fiskveiðilögsöguna út í 200
mílur og hreinsað hana af brezk-
um togurum i fyrsta skipti um
aldir, og hún hefur náð umtals-
verðum árangri á sviði efnahags-
mála. Viðskiptahallinn hefur ver-
ið lækkaður úr 11—12% af þjóð-
arframleiðslu í 1.7% á síðasta ári
og verulegar líkur eru á hagstæð-
um viðskiptajöfnuði á þessu ári.
Þjóðarframleiðsla og þjóðartekj-
ur aukast á ný, ríkissjóður er
greiðsluhallalaus. Útlán banka og
sparisjóða eru innan skynsam-
legra marka, regla hefur komizt á
fjármál fjárfestingarsjóða og svo
mætti lengi telja. En í einu
meginatriði hefur þó ekki tekizt
sem skyldi það er I viðureigninni
við verðbólguna og áhyggjur
manna vegna verðbólgunnar
settu mjög svip sinn á landsfund
Sjálfstæðisflokksins.
t setningaræðu sinni vék Geir
Hallgrímsson að þessum vanda og
sagði: „Þriðja markmiðíð, að
draga úr verðbólgunni, hefur
ekki náðst sem skyldi, þótt þar
hafi einnig nokkuð áunnizt. Árið
1974 var verðbólgan frá upphafi
til Ioka árs 53%, 1975 37% og á
síðasta ári um 30%. Hér er enn
um alltof mikla verðbólgu að
ræða og engan veginn viðunandi.
Verðbólgan er þrefalt meiri en að
meðaltali I þeim Evrópuríkjum,