Morgunblaðið - 08.06.1977, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. JUNÍ 1977.
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. JUNÍ 1977.
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sfmi 10100.
ASalstræti 6. sfmi 22480
ÁskrHtargjald 1300.00 kr. i mánuSi innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakiS.
Að allir búi
sáttir við sitt
r
IræSu. er Sverrir Hermanns-
son, alþingismaSur. flutti f um-
ræSum á Alþingi hinn 26. aprfl sl.
komst hann m.a. svo aS orSi: ,.Ég
legg áherzlu á þaS, aS byggSastefn-
an og framkvæmd hennar var aldrei
ætluS til þess aS halla á einn eSa
neinn heldur til þess aS rétta hlut
strjálbýlis miSaS viS þéttbýli og
dragi til þess aS framkvæmd hennar
verSi til þess aS mismuna eSa halla á
þéttbýliS þá erum viS ekki á réttri
leiS og þá þurfum viS aS gá vel aS
okkur." í sömu ræSu sagSi þingmaS-
urinn ennfremur: ,, Málsmetandi
menn hafa lengi veriS sammála um
nauSsyn þess. aS landiS héldist allt f
byggS, svo nýta mætti sem flest
gæSi þess. Ennfremur hafa miklir
vaxtarverkir fylgt hinum gffuriegu
fólksflutningum til höfuSborgar-
svæSisins frá strfSsbyrjun aS kalla.
MeS framkvæmd byggSastefnunnar
hin sfSustu árin hefur vfSa tekizt aS
stöSva þessa þróun. Þó leifir ekki af
aS svo sé t.d. á VestfjörSum og
NorSurlandi vestra. Samkvæmt nýj-
ustu upplýsingum um fiskfram-
leiSslu og útflutningsverSmæti
hennar yrSi þaS áfall fyrir þjóSarbú-
iS tæplega f tölum taliS. ef VestfirSir
færu f eySi, en óSfluga hefur stefnt f
þá átt 3—4 sfSustu áratugina."
Um þau sjónarmiS, sem fram
koma f þessum tilvitnuSu orSum
Sverris Hermannssonar, er enginn
ágreiningur milli MorgunblaSsins og
þingmannsins. Þótt Sverrir Her-
mannsson leitaSi meS logandi Ijósi f
þeim forystugreinum, sem birzt hafa
f MorgunblaSinu slSustu mánuSi um
vanda f atvinnulffi Reykjavfkur, get-
ur hann ekkert fundiS, sem andstætt
er þeim viShorfum, sem fram koma f
tilvitnuSum orSum hans. Enda er
þaS svo. aS MorgunblaSiS hefur alla
tfS meS margvfslegum hætti veitt
byggSastefnu öflugan stuSning og
beitt þvf afli, sem þaS hefur yfir aS
ráSa til þess aS efla skilning milli
strjálbýlis og þéttbýlis og lagt
áherzlu á aS brýna ..fyrir landslýSn-
um nauSsyn sátta og samlyndis og
lagt áherzlu á þaS staSreynd aS hag-
ur landsbyggSar er hagur höfuSborg-
ar og gagnkvæmt", svo aS enn sé
vitnaS til orSa Sverris Hermannsson-
ar f grein eftir hann hér f Morgun-
blaSinu sl. föstudag. Raunar hefur
MorgunblaSiS veriS málsvari þessar-
ar stefnu I áratugi og barSist fyrir
henni löngu áSur en Sverrir Her-
mannsson tók aS sér umboS kjós-
enda á Austurlandi.
í Ijósi þeirrar einingar andans. sem
rfkti meS MorgunblaSinu og Sverri
Hermannssyni f byggSamálum er
hann flutti ræSu sfna 26. aprfl og
komst aS þeirri niSurstöSu, aS menn
yrSu að gá aS sér, ef byggSastefna
leiddi til þess aS hallaSi á þéttbýliS
er undarleg sú niSurstaSa þing-
mannsins 3. júnf sl. aS MorgunblaS-
iS hafi „tekiS upp gamla Framsókn-
aráróSurinn. Nú heitir þaS á sfSum
þess, aS strjálbýlis sé hyglaS á
kostnaS þéttbýlis suSvesturhorns
landsins" og aS MorgunblaSiS hafi
„fariS f smiSju til þröngsýnustu aft-
urhaldsafla flokksins. sem ekki sjá
inn fyrir ElliSaár eSa suSur fyrir
Kópavogslæk". Skýringin á þessum
kollhnfs Sverris Hermannssonar er
nærtæk. MorgunblaSiS hefur vakiS
athygli á þvf, aS svo öflug hafi veriS
starfsemi AtvinnujöfnunarsjóSs, sem
settur var á stofn í tfS ViSreisnar-
stjórnar og skírSur upp og nefndur
ByggSasjóSur f tfS vinstri stjórnar,
aS tfmabært sé orSiS aS leggja ekki
sfSur áherzlu á uppbyggingu undir-
stöSuatvinnuvega þjóSarinnar á höf-
uSborgarsvæSinu. í þessu felst auS-
vitaS ekkert annaS en hrós og viSur-
kenning á starfsemi Atvinnujöfnun-
arsjóSs og ByggSasjóSs. En Sverrir
Hermannsson virSist ekki geta skiliS
þaS á þann veg heldur Iftur hann svo
á. aS hér sé um aS ræSa gagnrýni á
ByggSasjóS. Þvf fer auSvitaS fjarri
og er óþarfi fyrir þingmanninn aS
sýna slfka viSkvæmni f sambandi viS
starfsemi ByggSasjóSs. enda þótt
hann sé annar af tveimur „kommis-
örum" Framkvæmdastofnunar og
„ýmsir malarstrákar" hafi haft ýmis-
legt viS þá ráSstöfun aSathuga.
ÞaS er auSvitaS ástæSulaust meS
öllu fyrir Sverri Hermannsson sem
og ýmsa aSra þingmenn og forystu-
menn hinna dreifSu byggSa landsins
aS stökkva upp á nef sér, þótt Morg-
unblaSiS leyfi sér aS draga athygli
manna aS þvf, aS útgerS og fisk-
vinnsla f Reykjavfk hefur dregizt svo
mjög saman aSáhyggjum veldur. Ein
af ástæSum þess er sú, aS þessar
atvinnugreinar f Reykjavfk hafa ekki
búiS viS sömu lánafyrirgreiSslu og
sjávarútvegur og fiskvinnsla utan
höfuSborgarsvæSisins um skeiS. Til
þessa liggja einnig aSrar ástæSur,
sem MorgunblaSiS hefur rækilega
bent á, þótt ýmsir hafi kosiS aS horfa
framhjá þvf. Önnur meginástæSan er
t.d. vafalaust sú, aS hefSbundnum
fiskimiSum Reykvfkinga hefur veriS
lokaS vegna friSunaraSgerSa. Þess
vegna hefur bátaútgerS dregizt mjög
saman. Hins vegar er auSvitaS frá-
leitt aS skýringin sé sú, aS Reykvfk-
ingar kjósi heldur aS stunda „þægi-
legri" störf eins og margvfslega
þjónustustarfsemi. verzlun og kaup-
sýslu, eins og haldiS hefur veriS fram
f sumum landsbyggSablöSum og er
ekki orSum eySandi aS slfkum mál-
flutningi.
ÞaS er ekki áhyggjuefni Reykvfk-
inga einna heldur hlýtur þaS aS vera
umhugsunarefni fyrir þjóSina alla, ef
fbúar höf uSborgarinnar missa tengsl-
in viS einn af undirstöSuatvinnuveg-
um þjóSarinnar. HvaS sem IfSur öll-
um umræSum um stóriSju og vonum
manna um, aS smátt og smátt megi
takast aS byggja upp öflugan iSnaS
um land allt mun sjávarútvegur og
fiskvinnsla til frambúSar verSa lykil-
þáttur f atvinnulffi okkar og þaS er
beinlfnis uppeldisatriSi fyrir þjóSina f
heild, aS sú atvinnustarfsemi fari
ekki sfSur fram á höfuSborgarsvæS-
inu en annars staSar á landinu, enda
á Reykjavfk sér langa sögu sem út-
gerSar- og fiskvinnslubær og höfuS-
máli skiptir aS svo verSi áfram.
Bersýnilegt er, aS ýmsir forsvars-
menn hinna dreifSu byggSa hafa
skiliS skrif MorgunblaSsins um at-
vinnumál Reykjavikur á þann veg,
aS blaSiS vilji draga úr hlut sjávar-
plássanna kringum landiS til þess aS
efla hlut Reykiavfkur. Þetta er mis-
skilningur. Eu:,'n ástæSa er til aS
ætla, aS aukin áherzla á eflingu at-
vinnulffs f Reykjavfk verSi til þess aS
draga úr atvinnustarfsemi annars
staSar, enda hefur áreiSanlega eng-
um landsbyggSarmanni komiS til
hugar aS vilja efla atvinnulff sinna
byggSalaga á kostnaS atvinnulffs f
höfuSborginni. Hér þarf eSlilegt jafn-
vægi aS rfkja svo aS allir geti búiS
sáttir viS sitt. ÞaS verSur hins vegar
ekki, ef menn neita aS horfast f augu
viS þá staSreynd, aS Reykjavfk getur
Ifka átt viS sfn vandamál aS etja og
um þau verSur aS fjalla eins og
vandamál, sem upp koma f öSrum
byggSalögum. ÞaS verSur aS ætlast
til þess af forstöSumanni Fram-
kvæmdastofnunar rfkisins, aS hann
„heyi aS sér nægjanlegri þekkingu"
um þau eins og önnur byggSavanda-
mál.
Prédikun í Dómkirkjunni
síðastl. sunnudag, 5. júní
Texti: Lúkas 8, 22—25.
Það er stuttorð sjómanna-
saga, sem ég las hér, hrakninga-
saga eins og algengt er um sjó-
mannasögur en engin hetju-
saga beinlinis, svo sem þær sög-
ur eiga helzt að vera sem þykja
þess virði að færa þær i letur.
Það er Lúkas, sem skrásetti
þetta sögubrot eftir frásögn
einhvers eða einhverra, sem
voru með í þessari hættuför.
Sami höf., Lúkas, átti siðar eftir
að rita sjóferðasögu, miklu ýt-
arlegri en þessi er, það er
reyndar merkilegasta frásögn
um svaðilför á sjó, sem til er í
bókmenntum fornaldar. Sú frá-
sögn er í Post. og i þeirri ferð,
sem þar er lýst, var Lúkas með,
hann var sjönar- og heyrnar-
vottur að því, sem gerðizt um
borð. Hann nefnir sig þó ekki,
enda var hann aðeins fangi á
því skipi eða fylgdarmaður
fanga og það var enginn smá-
bátur sem þar var á ferð heldur
hafskip í langferð um Mið-
jarðarhaf og þeir sem innan-
borðs voru skiptu hundruðum.
Jesús var ekki sýnilegur far-
þegi í það sinn, eins og hann
var í bátnum á Galíleuvatni.
Það var þá þegar þó nokkuð
siðan hann var krossfestur,
dæmdur til að hverfa að fullu
af sviði jarðar. En sá dómur
mannanna fékk ekki að standa.
Jeáus stóð skömmu siðar
frammi fyrir lærisveinum sín-
um upprisinn frá dauðum og
sagði: Ég er með yður alla daga.
Það reyndist svo.
Hann var með í þeirri háska-
för, sem Lúkas lýsir i Post., þó
að hann væri þar ekki sýnileg-
ur, hann bjargaði þar eins og
hér. Og honum til vitnisburðar
er sú saga skráð, eins og þetta
guðspjall og eins og Nt. allt,
línu f. línu, orði tii orðs. Guð-
spjöilin ségja frá algengum
hlutum. Þar er bátur á miði,
fiskimaður með net, sauðamað-
ur i haga, sáðmaður á akri, hús-
freyja í eldhúsi, kaupmaður við
búðarborð. Þar eru sjúkir
menn og soltnir, glaðir menn og
heilir, þar eru góðborgarar og
glæframenn, valdsmenn og
vesalingar, hnarrreistir oflátar
í kappsiglingu lifsins og þar eru
margir skipbrotsmenn. Og það
er ekkert sérlega sögulegt eða
merkilegt við neitt af þessu
fólki út af fyrir sig, það er hinn
grái almúgi eins og hann gerist
á öllum tímum. En allar þessar
augnabliksmyndir í guðspjöil-
unum eiga einn sameiginlegan
og einstæðan drátt og þunga-
miðju: Jesús er þar. Og hann
kemur ekki við sögurnar mörgu
eins og sá, sem svífur á glæst-
um fjöðrum fyrir mannlífinu
með þess matargargi og
vængjabaksi, hann blandar sér
í hinn gráa múg, hann er þar
hjá, sem púlsmaður erfiðar, þar
sem fiskimaður fer í róður, þar
sem sæóið grær og vex, þar sem
smiður reisir hús eða kaupmað-
ur skyggnir perlur. Hann er þar
hjá sem konan mæðist við
hversdagslega önn, hann er þar
hjá sem börn eru að leik. Og
hann sér bros föður sins, skap-
arans, yfir öllu heilbrigðu lífi.
Hann sér fegurð þar sem eng-
inn sér neitt nema gráma hvers-
dagsleikans. En hann heyrir og
sér annað líka. Hann hlustar
þegar holdsveikur, óhreinn, út-
skúfaður, hvíslar hásum,
brostnum rómi, hann sér og
skerst í leik, þegar hórsek kona,
staðin að misferli, sem dauða
varðar, er færð til grýtingar,
hann sér þegar ekkja lætur allt
sem hún á, sinn eina, litla pen-
ing í guðskistuna, hann sér og
skerst I leik þegar dauðinn
sviptir aðra ekkju aleigunni,
einkabarni hennar, hann heyr-
ir og svarar þegar dæmdur
brotamaður beinir hinztu stunu
til hans, hann heyrir og s.ér þau
orð og verk, sem skarta i augum
manna en storka Guði, hann sér
tár og dóm föður sins, skapar-
ans, yfir öllu afskræmdu lífi og
lífsmáta. Og hann skipar sér við
hlið mannsins í öllum sporum,
alls staðar er hann kominn með
höndina sína, með armana sina
undir þá byrði, sem maður ber,
hvarvetna sér hann manninn í
múgnum, einstaklinginn, og þó
sem hluta samábyrgrar heildar,
og alltaf er það ein og sama
spurning, sem lýsir úr augum
hans og brennur á vörum hans:
Hvað viltu að ég gjöri fyrir þig?
Hvað má ég gjöra fyrir þig?
Þannig ér Jesús með.
Skiptir það einhverju? Já,
það skiptir öllu, af því að Jesús
er mynd hins ósýnilega Guðs.
Hann er maður af holdi og blóði
vissulega. En jafnframt imynd
Guðs veru, hann er sá Guð, sem
er kominn, ekki til þess að svífa
yfir sorphaugum jarðnesks lífs,
heldur til þess að verða bróðir.
Bróðir allra, sem velkjast í
skarninu, ljá þeim fjaðrirnar
sinar, gefa þeim blóð úr æðum
sínum, gefa þeim byr anda síns
undir Iamaða vængi, lyfta þeim
á eigin baki upp i heiðið eilifa
þaðan sem hann kom.
Þetta er Jesús Kristur, Guðs
sonur, Drottinn vor.
Þeir voru margir bátarnir,
sem fóru um G : líleuvatnið
stóra og fiskisæla, þar sem
veðrabrigði geta verið snögg og
viðsjál. Þar voru margir bátar
fyrr og síðar, sem ýtt var úr vör
og brýnt í naust, margir sem
vögguðust á lognöldum og börð-
ust við krappan sjó, margir sem
misstu menn útbyrðis eða komu
ekki aftur að landi. Svo hefur
Dr. Sigurbjörn Einarsson biskup:
verið á öllum miðum og sjóleið-
um um allan hinn víða heim.
En svo bar við að Jesús steig
út í bát. Það kom alloft fyrir, að
hann steig I einhvern þessara
mörgu sögulausu báta, og þá
gerðist alltaf eitthvað, sem varð
minnisstætt, sem geymdist alla
tið í huga þeirra, sem með hon-
um voru. Og það get ég sagt og
það veit ég að margir geta borið
um, að stund sem gefur mér
það, að ég veit, að nú er Jesús
hjá mér, slik stund gleymist
ekki. Eitt augnablik fullrar
vissu um nánd hans endist sem
ævireynsla, eitt áþreifanlegt
bænasvar —og þau eru mörg
áþreifanleg — varir í vitund
manns, og hver slik blessuð
andrá er nóg til þess að maður
getur ekki efast um hann, þótt
stormar og öldur og myrkur
steðji að og manni finnist að nú
sé hann f jarri, nú vaki hann
ekki, heyri ekki, bjargi ekki.
Maður skynjar samt í djúpi
hugans gegnum veðurdyninn
og hríðarsortann enduróminn
af orðum hans: Vertu ekki
hræddur, ég er með þér, mér er
gefið allt vald á himni og jörðu,
min stund kemur, mitt sigurorð
skal sýna sig og sanna.
Litla siglingasagan varð stór.
Hún varð saga um það hvernig
Jesús sefar ótta og áhyggju og
bægir háska frá. Og það er
uppistaða hverrar sögu, sem af
honum fer. Siðan hann kom í
bátinn, þann bát, sem hvert
jarðarbarn er munstrað á, síðan
á það ekki að geta gleymzt, að
mennirnir eiga góðan, um-
huggjusaman, máttugan Guð
yfir sér, að almættið, sem til-
veran lýtur, er gæzka, elska, að
Guð alheimsins er vinur manns-
ins, bróðir hans í raun.
Til þess var Jesús sendur inn
Í þennan heim að hann skyldi
birta þetta með orðum sínum
og lífi. Og þess vegna eru frá-
Þetta segir Drottinn þinn og
sagan um bátinn, sem hafði
hann innanborðs og hans mátt-
arorð bjargaði, getur orðið saga
þin, á að verða saga þín. Það
gefi Jesús Kristur. Það megnar
Jesús Kristur.
Þessi staðhæfing er ekki
grunnfært bjartsýnisgeip.
Kristin trú er ekki svefnganga í
álfhólum. Ég er ekki ugglaus
farþegi á þeirri skriðmiklu
Titanic sem nú siglir sinn sjó
með mannkyn innanborðs. Mér
er minnisstæð skopteikning í
útlendu blaði um það bil, sem
heimsstyrjöldin siðari var að
skella á. Þar var bátur, fulltrú-
ar þjóðanna innanborðs, bátur-
inn er að sökkva að framan,
borðin gengin sundur, sjór
flæðir inn, og mennirnir í bark-
anum áusa i ofboði. En í skutn-
um sitja aðrir í makindum og
fyllast af olíuborpöllum og olíu-
leiðslum. „Neyzlan og hagvöxt-
urinn verða að halda áfram“,
stendur í merkri grein þýddri í
Mbl. í dag, ,,og til þess að svo
megi verða er gengið á náttúr-
una eftir því sem þurfa þykir.
Menn virðast ekki vilja skilja
það, að þetta ráðslag getur ekki
gengið endalaust. Það hlýtur að
enda með skelfingu".
Auðmagnið'er á blindandi
spretti við að leysa orkukrepp-
una svo nefndu, kreppu sem þö
er fyrst og fremst fólgin í þvi,
að boginn er þegar yfirspennt-
ur og kominn að því að bresta,
jörðin þolir ekki þann hagvöxt,
sem búið er að gera að allsráð-
andi hugsjón, skip mannkyns
þolir ekki þann íburð og orku-
sóun, sem fáir útvaldir á fyrsta
farrými leyfa sér. Mér finnst
því miður margt benda til þess,
A
s j ómannadegi
sagnir guðspjallanna annað og
meira en svipmyndir úr bar-
áttusögu mannsins. Þær eru
leiftursýnir sem gefa til kynna
hvernig háttar un baráttu Guðs
með manninum og fyrir mann-
inn. Þær afhjúpa þann hug,
sem heimunum stýrir, sem
hefur gætur á þér í öldugangi
lífsins, þær birta þá hönd, sem
þú getur treyst, hvaða holskefl-
ur, sem yfir kunna að ríða, þær
opinbera þann Drottin, sem vill
halda um stýrisvölinn á fleyinu
þínu og leiða það til hafnar
handan allra boða og bak við
dauðans Svörtuloft.
Þetta birtir Jesús, þess vegna
vann hann þau hjálpar- og likn-
arverk, sem vér nefnum krafta-
verk, þess vegna skipaði hann
vindum og vatni og lét það
sjást, hverjum öfl náttúrunnar
lúta, þess vegna gekk hann á
hólm við sjúkdóma, hungur og
dauða, þess vegna svipti hann
grímunni af sviknum lifsvið-
horfum og öllum meinvöldum í
samskiptum manna. Og skip-
brotið hans skelfilega, kross-
inn, var úrslitaorðið frá hjarta-
rótum föðurins, sem sendi hann
og i honum er og það úrslitaorð
segir: Með yður, skipreika börn
á jörð, með yður á sökkvandi
fleyi, sökkvapdi undan þunga
blóðskuldar bræðraviga, lifs-
svika, með yður niður í djúpið,
þvi ég sleppi ekki fyrr en sigur
er unninn og þér er borgið,
ekki fyrr en börnin mín, jörðin
min, sköpunin mín, á páskana
með mér, upprisuna, friðinn,
lífið með mér.
segja sin i milli: Það var þó svei
mér heppni, að lekinn kom ekki
upp í okkar enda.
Skop, sem er fjarri öllum
veruleik, eða hvað? Ég efa það,
þvi miður. Fiskimiðin við ís-
land eru ekkert einkamál vorr-
ar þjóðar eða núlifandi kynslóð-
ar. Það matarbúr er meira en
séreign fámennrar þjóðar I
sveltandi heimi, og þó forsenda
fyrir því, að hún geti lifað.
Seint hafa menn vaknað hér,
vonandi ekki um seinan. Illa
gekk öðrum að skilja, að vernd-
un miðanna við ísland væri
allra nauðsyn. Það gagnar ekki
þótt ausið sé í barkanum, ef
blindni ræður i skut — eða
öfugt. Mér er ekki fögnuður í
hug við þá tilhugsun, að allur
sjór hér á Norðurhveli eigi að
að menn vilji ekki skilja þetta
né annað margt, sem ógnar af
mannavöldum, láti sér ekki
skiljast það, enda þótt þegar sé
komið í óefni.
Og lærisveinar Krists í bátn-
um, hvað um þá?
Reyndar hefur kirkjan verið
táknuð með bátnum i nauð, hún
er ferjan, sem berst um úfið^
aldahaf með Drottin innan-
borðs, björgunarbátur hans. Og
áhöfnin þar, hin sýnilega, virð-
ist oft allt annað en samhent, til
hennar heyrist fnæs og hnuss
úr nösum, sem minnir fremur á
annað en andblæ úr æðri heim-
um.
Jesús spurði: Hvar ér trú yð-
ar?
Já, hvar er hún i dag?
Framhald á bls. 19
Verðum að auka veiðar
á fisktegundum, sem
ekki hafa verið fullnýttar
Matthfas Bjarnason flytur ræðu sfna á sjómannadaginn.
Góðir íslendingar.
Ég vil hefja mál mitt með því að árna
öllum sjómönnum, heima og við skyldu-
störf á hafi úti, heilla á sjómannadaginn
1977, sem er hinn fertugasti i röðinni.
Astæða er til að fagna í dag, því þetta
er fyrsti sjómannadagurinn sem haldinn
er hátiðlegur siðan við islendingar feng-
um viðurkennd í verki óskoruð yfirráð
yfir 200 mílna fiskveiðilögsögu okkar
eftir nálega þriggja áratuga baráttu.
Á grundvelli landgrunnslaganna um
vísindalega verndun fiskimiðanna frá
1948 höfum við byggt útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar, fyrst með 4 milna friðunar-
svæði út af Norðurlandi á árinu 1950,
síðan með útfærslunni í 4 milur árið
1952, í 12 mílur 1958, 50 mílur á árinu
1972 og lokaáfangann í 200 mílur hinn
15. október 1975. Þessar aðgerðir hafa
ekki verið átakalausar, því þeirra vegna
höfum við orðið að heyja þrjú þorska-
strið, við höfum verið beittir viðskipta-
þvingunum, löndunarbönnum á fiski og
fiskafurðum og kærðir fyrir Alþjóða-
dómstóli. Með samstilltu átaki höfum við
sigrað í öllum þessum deilum og er þess
skemmst að minnast þegar breskir tog-
arar sigldu út úr fiskveiðilögsögunni
hinn 1. desember á s.l. ári, en það tel ég
að hafi verið staðfesting á lokasigri okk-
ar, sem i raun vannst með samningnum
við breta í Osló fyrir réttu ári.
Forganga íslendinga
Ég get ekki rætt um landhelgismálið
án þess að nefna störf okkar á alþjóð-
legum vettvangi á sviði hafréttarmála og
á Hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna, og vil minna á, að það var að
tillögu íslensku fulltrúanna á ársfundi
Sameinuðu þjóðanna árið 1948, sama ár-
ið og landgrunnslögin voru sett, að
alþjóðlegu laganefndinni var falið að
rannsaka til hlítar hafréttarmál, en í
framhaldi af því hófust Hafréttarráð-
stefnur Sameinuðu þjóðanna, hin fyrsta
á árinu 1958, önnur árið 1960 og hin
þriðja árið 1974. Talið var að þeirri ráð-
stefnu myndi ljúka á s.l. ári með alþjóð-
legu samkomulagi um hafréttarmál, en í
dag er engin leið að segja fyrir hvenær
og hvernig verða lok hennar. íslensku
fulltrúarnir hafa unnið frábært starf á
þessari ráðstefnu og i frumvarpsdrögum
sem fyrir liggja er gert ráð fyrir 200
milna fiskveiðilögsögu og viðurkenndur
réttur strandríkja til að ákveða hámarks-
afla og getu þeirra til að nýta hann.
Við gátum ekki beðið eftir alþjóðlegri
viðurkenningu á 200 mílna fiskveiðilög-
sögu, ástand fiskstofnanna leyfði það
ekki, og þess vegna tókum við einhliða
ákvörðun um útfærsluna i 200 mílur. Nú
hafa flestar stórþjóðir heims fylgt for-
dæmi okkar og þannig hefur 200 mílna
reglan í reynd hlotið alþjóðlega viður-
kenningu. Hver væri staða okkar ef við
hefðum ekki ákveðið útfærsluna 15. júlí
1975? Enginn getur svarað þeirri spurn-
ingu með fullri vissu, en ég bið menn að
hugleiða hvaða áhrif útfærslan kann að
hafa haft á ákvarðanatöku ýmissa
nágrannaþjóða okkar í þessu efni. Meira
að segja bretar og vestur-þjóðverjar hafa
fært út fiskveiðilögsögu sina einhliða
eins og aðrar þjóðir Efnahagsbándalags-
ins. Þessar þjóðir hafa mikið lært frá þvi
að þær kærðu okkur fyrir Alþjóðadóm-
stóli fyrir að færa út fiskveiðilögsögu
okkar þar sem ekki lá fyrir alþjóðasam-
þykkt til þeirra aðgerða.
Engum dylst að tilgangur okkar með
útfærslu fiskveiðilögsögunnar hefur frá
upphafi verið sá að við nýttum hana
einir, og að aðeins með þeim hætti gæt-
um við beitt nauðsynlegri stjórnun í
fiskveiðunum og ákveðið óhjákvæmileg-
ar friðunaraðgerðir, en fiskveiðar hafa
verið, eru og munu verða í næstu fram-
tíð undirstaða efnahagslífs þjóðarinnar
og allra framfara í þessu landi. Fiski-
miðin eru mikilvægasta auðlind okkar
sem okkur ber að nýta með skynsamleg-
um hætti.
Viö einir ákveðum
hvað veiða megi.
Samstarf þjóða um fiskvernd hefur
lengi verið talið nauðsynlegt og óhjá-
kvæmilegt, enda hafa verið starfandi
ýmsar alþjóðlegar nefndir og stofnanir,
sem unnið hafa að fiskvernd og beitt
ýmsum þeim sömu aðgerðum og við beit-
um nú eins og ákvæðum um hámarks-
afla, möskvastærðir, lágmarksstærðir
fisks en í þessum efnum nægir að nefna
Norðaustur Atlantshafsnefndina, Norð-
vestur Atlantshafsnefndina og Alþjóða
hvalveiðiráðið, en auk þess hefur víð-
tækt samstarf visindamanna innan
Alþjóðahafrannsóknaráðsins haft mark-
verða þýðingu. Islendingar hafa um ára-
bil tekið þátt í þessu samstarfi, og hefur
enginn mér vitanlega talið það þarflaust.
Það hlýtur öllurn að vera ljóst að við
lifum ekki ein í þessum heimi og getum
það ekki, ef við viljum lifa menningar-
lífi. Vegna einhæfrar útflutningsfram-
leiðslu erum við háðari alþjóðlegum
samskiptum en flestar þjöðir aðrar. I
þessum skiptum verðum við að sýna
einurð og drengskap, og láta gerðir okk-
ar stjórnast af því sem við teljum að
þjóðarheildinni sé fyrir bestu. I því sam-
bandi megum við ekki láta háværa
þrýstihópa ráða gerðum okkar heldur
kaldar staðreyndir og skynsemi.
Ég hefi átt aðild að þeim samningum
við erlendar þjóðir, sem gerðir hafa ver-
ið síðan fiskveiðilögsagan var færð út í
200 mílur og tel engan vafa leika á því að
rétt hafi verið að þeim staðið eins og á
stóð — þeir hafi styrkt stöðu þess mál-
staðar sem við styðjum á Hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna, fært okkur
viðurkenningu á útfærslunni og fulla
stjórnun innan fiskveiðilögsögunnar til
hverskonar friðunaraðgerða og siðast en
ekki sist stórlega dregið úr þeim afla er
útlendingar áður tóku með ránshendi,
þrátt fyrir frábæra frammistöðu land-
helgisgæslunnar. Og eftir 1. nóvember
n.k. munu erlend veiðiskip ekki stunda
veiðar á Islandsmiðum nema um það
hafi verið samið.
Varðandi samninga eða hugsanlega
samninga við önnur ríki um gagnkvæm
fiskveiðiréttindi vil ég undirstrika þá
skoðun mína, að hér eftir beri okkur að
fylgja hinni mörkuðu stefnu á Hafréttar-
ráðstefnunni, þeirri að við einir ákveð-
um eftir vísindalegum niðurstöðum hve
mikið megi veiða af hinum einstöku
fiskistofnum, hve mikið við getum sjálf-
ir veitt, og gerum aðeins samninga um
það magn sem umfram kann að vera og
þá aðeins á gagnkvæmnisgrundvelli.
Samningar við færeyinga hafa sérstöðu.
I minum huga eru þeir ekki útlendingar
heldur vinir og frændur, sem eiga sterk
itök í hug og hjarta íslensku þjóðarinn-
ar.
Stjórnun á
fiskveiðunum
Stjórnun fiskveiðanna hefur verið
mjög á dagskrá allt þetta ár og eru
skoðanir manna í þessum efnum mjög
skiptar. Umræða um þessi mál hófst
fyrst og fremst eftir útkomu „svörtu
skýrslunnar“, frá 13. október 1975 en
hún var í raun svar Hafrannsóknastofn-
unarinnar við bréfi sjávarútvegsráðu-
neytisins nokkrum dögum áður, þar sem
ráðuneytið bað um tölulegar upplýsing-
ar um ástand fiskistofnanna og æskileg
aflamörk, en fyrsta aðvörunin barst á
árinu 1972.
Fyrsta skilyrði þess að geta haft fulla
stjórnun á fiskveiðum við Island var að
fá viðurkenningu á 200 milna fiskveiði-
lögsögunni, og verður þeirri fisk-
verndarviðleytni best lýst með tölum.
Fram til ársins 1969 tóku útlendingar
um og yfir 50% af öllum botnfiskafla á
íslandsmiðum. Árið 1973 varð hlutdeild
okkar um 59%, árið 1975 um 69%. Á s.l.
ári er hlutdeild okkar í heildar botnfisk-
aflanum talin 74% og 80,3% af þorskafl-
anum og það sem af er yfirstandandi ári
er tilsvarandi tölur 93% og 99,4% hvað
þorskinn einan varðar.
Ýmsir hafa kvatt sér hljóðs í fjölmiðl-
um og talið að ekkert hafi verið gert i
fiskverndarmálum og að stjórnun fisk-
veiðanna hafi hingað til verið algjört
kák. Ljóst er að þessir aðilar hafa ekki
orðið að þola neinar aðgerðir stjórnvalda
i þessum efnum, þeir eru hvorki sjó-
menn né útvegsmenn en flestir þeirra
bera „fræðingsins“-titil.
Sjómönnum og útvegsmönnum er ljóst
að ef mikið hefði verið gengið lengra
hefði orðið stór samdráttur í atvinnu
víðsvegar i sjávarútvegsbyggðarlögum.
Það hefði leitt af sér stórminnkandi
þjóðartekjur og gífurlegt atvinnuleysi,
þá væri nú ekki möguleiki á kauphækk-
unum heldur hefði blasað við kauprýrn-
un og þá hefði ekki staðið á mótmælum
þeirra spekinga sem hæst hafa talað
þegar röðin var komin að þeim að fórna
af sinu til samfélagsins.
Aukið aðhald og
eftirlit
Árlega hafa verið settar reglugerðir
um sild- og loðnuveiðar, lágmarksstærðir
fisks og nú síðustu árin aflakvóta á síld
og eru þær veiðar háðar leyfisveitingum
stjórnvalda. Margháttaðar takmarkanir
eru á öðrum veiðum. Þannig eru árlega
ákveðnir aflakvótar á skelfiski, rækju og
humar, en allar eru þessar veiðar háðar
takmörkunum og leyfum stjórnvalda.
Sama gildir um veiðar á loðnu, spærlingi
og kolmunna í flottroll auk hvalveiða,
grásleppuveiða og veiða i dragnót. Lág-
marksstærð fisktegunda hefur verið
aukin samfara aukinni möskvastærð,
þannig hefur lágmarksstærð á þorski
sem leyfilegt er að veiða verið hækkuð
úr 34 cm í 50 cm á tveimur og hálfu ári.
Á sama tíma hefur möskvastærð í pok-
um togveiðafæra verið aukin úr 120 mm
í 155 mm og í pokum dragnóta úr 135
mm i 170 mm. Ákveðin hafa verið stór
friðunarsvæði, sem eru lokuð öllum veið-
um og önnur fyrir veiðum með botn- og
flotvörpu og er nú svo komið að veru-
legur hluti af togslóðum fyrir Norður- og
Norðausturlandi eru lokaðar allt árið.
Auk þessa hafa verið teknar upp skyndi-
friðanir á tilteknum svæðum ef vart
verður mikils smáfisks, en slíkar friðan-
ir hafa staðið mánuðum saman.
Settar hafa verið reglugerðir og sam-
þykkt ný lög til aukins aðhalds og eftir-
lits og ráðnir 7 trúnaðarmenn til að
fylgjast með veiðum og búnaði skipa, err
þeir fara fyrirvaralaust í veiðiferðir með
skipum og bátum frá öllum landshlut-
um.
Sjómenn og útvegsmenn þekkja allar
þessar aðgerðir. enda bitna þær oft hart
á þeim í minni afla og auknum tilkostn-
aði en samt er nauðsyn á göðu samstarfi
í þessum efnum, þvi þær varða fram-
tíðarhagsmuni okkar allra.
Náið samstarf hefur verið við Haf-
rannsóknastofnunina og Fiskifélag
Islands um allar þessar friðunaraðgerðir
og tel ég að tekið hafi verið fullt tillit til
allra tillagna fiskifræðinga um friðunar-
aðgerðir, aðrar en að setja hámarkskvóta
á þorskaflann.
Ég treysti mér ekki til að setja slíkan
Framhald á bls. 19
Ræða Matthíasar Bjamasonar sjáv-
arútvegsráðherra á sjómannadaginn