Morgunblaðið - 23.04.1978, Qupperneq 15

15
Brátt þykir of tímafrekt... að yfirheyra menn... Er þá
farið að beita hörðu... og loks hvers kyns hkamsmeiðingum
(Sjá pyndingar)
fetta gerðist líke ....
ALHEIMUR
Nýlega lýsti Bandaríkjastjórn
yfirþví, aö á sjö næstu árum yrðu 14
milljónir dollara (rúml. 3.5 milljarð-
ar kr.) veittar til þess að leita að
vitsmunalífi úti í himingeymnum.
En þegar farið að skipu'leggja
leitina, og nefnist sú áætlun SETI,
Search for Extra-Terrestrial
Intelligence, eða Leitin að vints-
munalífi utanjarðar.
Forsendur leitarinnar eru þær, í
stuttu máli, að þar eð líf byggt á
kolefni kviknaði á jörðinni og
þróaðist svo sem orðið er sé
tölfræðilegur möguleiki til þess, að
það hafi gerzt annars staðar. Halda
sumir því jafnvel fram, að háþróuð
siðmenning kunni að þrífast á
milljón stöðum ( okkar stjarnkerfi
einu saman.
Stjörnufræðingar hyggjast hefja
leitina á því, að svipast um eftir
meginhnöttum áþekkum sólinni að
gerð. Ekki er enn víst hvort aðrir
meginhnettir hafa um sig reiki-
stjörnur. Og þótt svo sé geta menn
ekki haft uppi á þeim; tækninni er
ekki svo langt komið.
Reistur mun verða tröllaukinn
radíó-„kíkir“; eiga að vera á honum
1500 loftnet, hvert þeirra 100 metrar
að þvermáli og fara 65 ferkílómetrar
lands undir fjarskiptatæki þetta.
Ekki eru menn á einu máli um það,
hvaða tunga muni líklegust til
skilnings ef samband næst við
utanjarðarbúa. Vísindamenn gera
því margir ráð fyrir því, að flestar
háþróaðar vitsmunaverur, ef til eru,
muni skilja stærðfræði. Og má þá
minna á það, að sá mikli þýzki
stærðfræðingur Johann Gauss, sem
uppi var á öndverðri síðustu öld,
Austur af
sól og suð-
ur af mána
lagði eitt sinn á ráð um það, að grafa
í Sahara gríðarmikla skurði í mynd
Pýþargórasarreglunnar, fylla þá af
ljósolíu og kvekja bál í þeirri von, að
geimverur fengju eygt það og skilið!
Nú er tiltölulega skammt liðið frá
því, að menn urðu þess umkomnir að
senda boð og farartæki út í geiminn.
Þess vegna halda margir vísinda-
menn, að allar þær vitibornar
geimverur sem samband kann að
nást við hljóti að standa okkur
framar. Carl Sagan, prófessor í
Cornell-háskóla í Bandaríkjunum
komst svo að orði, að „af öllum þeim
verum sem geta gert sig skiljanlegar
hljótum við mennirnir að vera
frumstæðastir... verur sem væru
aðeins örlitlu skemur á veg komnar
en við gætu alls ekki gert sig
skiljanlegar. Allar þær verur, ef
einhverjar eru, sem hugsanlegt er að
ná sambandi við, eru lengra komnar
en við. Það eitt er víst.“
Reyndar hafa útvarpsboð borizt
stöðugt frá jörðu í hálfa öld, og
heldur lengur. En svo sterk móttöku-
tæki þyrfti til þess að nema þau úti
í geimnum, að mörgum þykir ósenni-
legt fyrir fram, að utanjarðarbúar
séu búnir að uppgötva okkur. Fyrir
fjórum árum reyndu menn í fyrsta
sinn að koma boðum út í geiminn;
voru þau send frá rannsóknarstöð á
Puerto Rico og þeim beint í átt til
stjörnuþyrpingar sem kennd er við
Herkúles. I henni eru einar 300
þúsund stjörnur og þangað eru 24
þúsund ljósár. Taldar eru helmings-
líkur til þess, að þar búi vitsmuna-
verur einhvers staðar.
Síðan hafa margvísleg boð verið
send með mannlausum geimförum,
t.d. Pioneer 10 og 11, sem fóru annað
til Satúrnusar en hitt til Júpíters og
munu bæði halda áfram út úr
sólkerfinu. Með þeim voru m.a. send
myndspjöld, u.þ.b. 15x22 sm að
stærð, á þeim gerð grein fyrir
afstöðu jarðar í himingeimnum, og
jarðarbúum lýst í stórum dráttum.
Því miður er ekki við svari að búast
á næstunni, því að næsti megin-
hnöttur er svo langt í burtu, að
skilaboðin verða ekki komin þangað
fyrr en eftir 80 þúsund ár. . . í fyrra
haust voru sendar nokkrar hljóm-
plötur úr kopar (nálar fylgdu og
leiðbeiningar) og á þeim tónlist eftir
Mozart og Louis Armstrong ásamt
orðsendingum frá Carter Banda-
ríkjaforseta og Waldheim aðalritara
Sameinuðu þjóðanna. Það var
upphaflega ætlunin að senda með
þessu myndir af nöktum karli og
konu og texta með til útskýringar
því hversu menn færu að fjölga sér.
Sem betur fór hafði yfirstjórn
Geimferðastofnunarinnar vit fyrir
vísindamönnum og bannaði alveg, að
sendar yrðu klámmyndir út í
geiminn...
- LAURENCE MARKS.
hafa komist að raun um, að það
er auðveldara fyrir karlmenn,
áður konur, sem gengizt hafa
undir þennan uppskurð, hcldur
en fyrir konur, sem áður voru
karlar. Þeim hættir til að klæða
sig of áberandi, farða sig of
mikið og hegða sér áberandi
daðurslega á almannafæri eins
og til að sanna hið kvenlega eðli
sitt.
En flest af því fólki, sem hefur
látið breyta kyni sínu, segir
yfirleitt, að það sé mun sælla með
sig nú, heldur en það var áður.
Og það er enginn vafi með fyrstu
konuna, sem varð til við kyn-
skipti, en það er Christine
Jörgensen, sem varð fyrst til að
gangast undir þannig uppskurð
árið 1952, og hneykslaði Banda-
ríkjamenn óskaplega með þessu.
Þegar hún hélt hátfðlegt 25 ára
„konu-afmæli“ sitt á heimili sfnu
f Suður-Kalifornfu núna á þessu
ári, sagðist hún hafa það „alveg
dásamlcgt!“ Hún er nú 51 árs að
aldri, lifir kyrrlátu lffi, fæst lítils
háttar við fasteignabra.sk og
heldur einstaka sinnum fyrir-
lestra fyrir háskólastúdenta.
„Þessir unglingar eru alveg
ágætir,“ segir hún. „Ég er alltaf
jafnhissa á hve mikið þeir vita
um mig. Ég hef f mörg ár haldið
mig alveg utan við sviðsljósið, en
þeir virðast samt hafa verið að
lesa um mig f þjóðfélagsfræði.“
Christine Jörgensen, sem er
Ijóshærð, grannvaxin og afar
kvenleg, trúði blaðamanninum
fyrir þessui „Það er svo miklu
huggulegra að vera orðin þrosk-
uð. Uppskurðurinn hefur ekki
valdið mér neinum lfkamlegum
erfiðleikum, og hann hafði
undursamlegar verkanir á sálar-
Iff mitt. Já, ég mundi gera það
affur, ef með þyrfti.“ WILLIAM
SCOBIE
ASTRALIA
Stríðið um
frumbyggja
í ÁSTRALÍU er risið mikið mál af því, að stjórn fylkisins Queensland
vill sölsa undir sig tvær byggðir frumbyggja, þar sem eru báxítnámur
miklar. Þetta eru afskekktar byggðir í norðurjaðri fylkisins, búa þar
einir 1500 frumbyggjar og hefur kirkjan farið með stjórn þar fram að
þessu.
En nú vill Queenslandstjórn fara að komast í báxítið. Til þess verður
hún að ná undir sig landi frumbyggjanna, én þeir vilja ekki láta laust
og stendur kirkjan með þeim. Þegar Queenslandstjórn sá, að hún fengi
landið ekki með góðu lýsti hún yfir því, að hún mundi slá eign sinni
á það og hefja þar framkvæmdir hvort sem kirkjunni og frumbyggjum
líkaði betur eða verr. Þá var sambandsstjórninni í Canberra nóg boðið
og tilkynnti hún, að hún mundi veita frumbyggjunum á svæðum þessum
heimastjórn ef þeir vildu. Þeir hafa fyrir sitt leyti marglýst yfir því,
að þeir muni aldrei lúta forræði Queenslandstjórnar nema tilneyddir,
og hafa þeir varað hana við því að senda erindreka sína norður því að
hæglega geti komið til blóðsúthellinga. Yfirmenn kirkjunnar segjast
muni standa með frumbyggjum á hverju sem gengur.
Það er skiljanlegt, að frumbyggjum hugnar ekki tilhugsunin um það
að fá Queenslandstjórn yfir sig.
Þeir segjast varla vera taldir til manna í Queensland, og víst er um
það, að þeir hafa sætt þar margs kyns ofsóknum og illri meðferð. Það
er til smá dæmis um þetta, að fyrir fám vikum voru tveir lögregluþjónar
ákærðir fyrir það að hafa troðið frumbyggjum niður í farangursgeymslu
lögreglubíls, læst þá inni og látið þá dúsa þar alllengi. Stuttu síðar var
bóndi nokkur ákærður fyrir það að hann hafði fyrir sið að hlekkja
frumbyggja, vinnumenn sína, við rúmstæði þeirra. Og um svipað leyti
var hvít stúlka dregin fyrir rétt og hún borin þeirri ófyrirgefanlegu sök
að hafa búið með frumbyggja. Henni var reyndar sleppt þegar kom á
daginn, að lögunum um þetta hafði verið breytt fyrir sjö árum! En
hugurinn til frumbyggja leynir sér ekki...
- PETER DEELEY.
Öllu má
nafn gefa
Breska blaðið The Guardian gerir góðlátlegt grín að tilburðum
sovéskra stjórnvalda til þess að láta líta svo út sem þau séu að fara
að þeirri grein Helsingforssáttmálans þar sem austantjaldsmenn
skuldbinda sig til þess að leyfa
borgurum sínum að kaupa og lesa
það sem þá fýsir af blaðakosti
lýðræðisríkjanna. Tass-fréttastof-
an skýrði svo frá um mánaðamótin
með talsverðum bægslagangi að
listinn yfir þau vestræn blöð og
tímarit sem væru á boðstólum í
Sovét lengdist óðum. Fréttastofan
tíundaði alls sextán rit sem þá
nýverið hefðu komist á sölulist-
ann, og var hið bandaríska News-
week þar í flokki og hið breska The
Economist. Guardian finnst á hinn
bóginn að heldur sé upplagið rýrt
sem þeir í Moskvu hleypi yfir
landamærin. Ríkiseinkasalan sem annast dreifingu þessa erlenda
lesefnis upplýsir semsagt að samtals fimmtíu eintökum af Newsweek
verði dreift í Sovétríkjunum og jafnmörgum af The Economist! Og
prísinn! Nær þúsund krónur eintakið, eða fjórum sinnum betur en hjá
nágrönnunum Finnum og vel þrefalt það verð sem við íslendingar
megum borga.
Mannúðarverk
— fyrir
þóknun
Dennis Payot, svissneski lög-
fræðingurinn sem í fyrra var
milligöngumaður í samningatil-
raunum vestur-þýskra yfirvalda
við ræningja dr. Hanns-Martin
Schleyers (mynd), hefur sagt af
sér formennskunni í mannrétt-
indasamtökunum sem hann stýrði,
vegna óánægju meðlima með
þóknunina sem hann tók fyrir
afskipti sín af fyrrgreindu máli.
Payot hefur verið ófáanlegur til að
gera grein fyrir viðskiptum
þessum, en í október síðastliðnum
hrökk hinsvegar uppúr honum í
viðtali við svissneskt tímarit að
Bonnstjórnin hefði greitt honum
sem svarar um þrettán milljónum
króna fyrir aðstoðina.
Forneskjan þá
Annað óhugnanlegt mál kemur á hæla særingamálsins vestur-þýska,
þar sem klerkar tveir hömuðust við að „reka djöflana" úr líkama ungrar
stúlku sem gaf upp andann í miðjum klíðum. Nú hefur þrjátíu og eins
árs gömul húsmóðir í Flint í Michigan verið sökuð um það voðaverk
að hafa banað fimm ára gömlum syni sínum með eldhúshníf, af því hún
var sannfærð um að hann væri haldinn djöflum, að hún sagði
lögreglumönnum eftir handtökuna. ún gaf drengnum svefnlyf áður en
hún framdi verknaðinn og hafði raunar líka komið svefntöflum í tíu
ára gamla dóttur sína í því augnamiði að deyða hana líka. En ættingja,
sem rakst heim til þeirra, auðn'aðist að koma í veg fyrir það.
Blessaður
húsbóndinn
Starfsfólkið tók á móti þeim með blómum og flugeldum þegar
fyrrverandi eigendur Torralta-fyrirtækisins í Portúgal tóku aftur við
stjórn þess fyrr í þessum mánuðum eftir fjögurra ára fjarveru. Jose
og Agostinho da Silva eru raunar bræður og voru í hópi þeirra Portúgala
sem hraktir voru frá fyrirtækjum sínum eftir byltinguna ‘74 og þá tíðast
á þeim grundvelli að verið væri að klekkja á „fasistum". Nú var
endurkomu þeirra jafn innilega fagnað að best varð séð og
brottrekstrinum fyrrum. Fyrirtækinu, sem annast fyrirgreiðslu
margskonar fyrir ferðamenn, hefur nefnilega stórum hrakað síðan
stjórnvöld tóku við
rekstri þess og það
svo að það rambar á
barmi gjaldþrots.
Það skuldaði til
dæmis nær fimm
hundruð milljónir í
vinnulaun þegar
bræðurnir fengu
lyklavöldin á nýjan
leik. — Þetta er held-
ur ekkert einsdæmi
eftir fréttum þarna
að sunnan að dæma.
Þjóðnýting portú-
galskra fyrirtækja
virðist í flestum til-
vikum hafa tekist hrapallega. Nefnd eru um fjögur hundruð fyrirtæki,
sem starfsfólkið átti ýmist að heita að taka við eða svokölluð
„byltingarráð" gerðu upptæk, og sem stjórnvöld hafa nú ýmist þótzt góð
að fá að skila aftur til eigendanna eða leyft í kyrrþey að sofna svefninum
langa þegar allt var komið á kúpuna.