Morgunblaðið - 24.05.1978, Qupperneq 15

ingum, sem þeir hafa þegar
samþykkt." Ekki var sá ljóti
maður Jón Sólnes kominn í málið
þegar þessi orð féllu, sagði JGS.
Þá vitnaði JGS til orða Stein-
gríms Hermannssonar (F) í þess-
um umræðum (1974). „Eg efast
persónulega um, að það geti orðið
1976 (að Krafla komist í gagnið) og
met það fyrst og fremst af þeim
langa afgreiðslufresti, sem er á
vélum. Ég held að 1977 sé það
fyrsta og það væri ágætt, ef hún
yrði tilbúin þá.“ Ennfremur:
„... Ég veit að þeir sérfræðingar,
orkumálastjóri og hans menn,
vinna að þessu máli með
forgangshraði, ef ég má orða það
svo og með þeirri þekkingu og
þeim krafti sem þeir geta ...“ Og
enn: „Sem sagt, ég vildi fyrst og
fremst leiðrétta að í þessu tilfelli
felist nokkur tilraun til að fresta
Kröfluvirkjun, alls ekki... Það er
hins vegar vilji stjórnvalda að
gera þetta á þann hátt til þess að
þarna þyrfti engin töf á að verða
og panta mætti vélar þegar á
næsta hausti, jafnvel áður en
þing kemur saman að nýju.“
Þannig voru allir á einu máli
1974 og það eina, sem menn höfðu
áhyggjur af, var, að ekki væri
hægt að flýta framkvæmdum
nægilega. Þingmenn Alþýðu-
flokks höfðu hér um enga sér-
stöðu. Ég kom inn stutta stund
sem varaþingmaður á þessu
þingi, sagði JGS. Ég lagði þá m.a.
til að Laxárvirkjunarstjórn yrði
falið að vera framkvæmdaaðili í
sambandi við þetta mál.
Þá vitnaði JGS enn til ummæla
M.Kj. orkuráðherra: „Um hitt er
ég alveg sammála JGS, að fram-
kvæmdatöf á þessu skipulagi má
ekki verða til að draga úr þeim
undirbúningshraða, sem hafa þarf
til þess að þessi virkjun geti sem
allra fyrst komið að gagni. Ég skal
vissulega huga að leiðum til þess
að hægt sé að flýta framkvæmd-
um, þannig að þær tefjist ekki...“
Eitt af síðustu verkum M.Kj. sem
ráðherra var síöan að skipa
svokallaða Kröflunefnd, sem hafði
þann verkþátt með höndum, að sjá
um byggingaframkvæmdir og
vélakaup, að ábendingu ráðgjafar-
fyrirtækja, er búa að sérþekkingu
í þessum efnum. JGS sagði að
Kröflunefnd hefði talið það skyldu
sína, og í samræmi við það
erindisbréf, er henni var sett, að
haga störfum á þann veg, að
virkjunin gæti sem fyrst og bezt
komizt í gagnið. Ákvarðanir um
allar framkvæmdir og vélakaup
hefðu verið teknar að ábendingum
ráðgefandi aðila, sem nefndin
hefði leitað til um sérfræðilegar
leiðbeiningar.
JGS fjallaði nokkuð um verkþátt
Kröflunefndar en vék þó nokkrum
orðum að verksviði Orkustofnun-
ar. Sagði hann íslendinga standa
vel að vígi varðandi vísindamenn
og sérfræðiþekkingu á sviði jarð-
vísinda, hvort heldur sem litið
væri til Háskóla eða annarra
stofnana. Þetta hafi komið fram í
störfum ýmissa sérfræðinga, sem
starfað hafi að Kröflumálum, en
því miður gæti hann ekki sagt það
um þá alla.
JGS sagði það trú sína, þrátt
fyrir ófyrirséðar náttúruhamfarir,
og þrátt fyrir æsikennda gagnrýni,
að gufuaflsvirkjun við Kröflu yrði
merk nýjung í orkumálum okkar.
• Langtíma
áætlun í
orkumálum
Steingrímur Hermannsson (F)
sagðist ekki hafa tekið þátt í
umræðum um Kröfluvirkjun á
þessu þingi. Mér hafa þótt þær á
heldur lágu plani. Þær hafa
einkennst af því að „finna ein-
hvern sökudólg, einhvern til að
hengja, ef ekki háttvirtan þing-
mann Jón G. Sólnes, þá hæstvirtan
iðnaðarráðherra, eða ríkisstjó'rn-
ina alla, eins og fram kom hjá
háttvirtum 2. þingmanni Austfirð-
inga.“
Það er rétt sem fram kom hjá
JGS, að 1974 voru allir þingmenn
á einu málí um Kröfluvirkjun. Ég
fagnaði því 1974 að ákveðið var að
ráðast í gufuaflsvirkjun og ég
fagna því enn. Ég er enn þeirrar
skoðunar að í jarðgufu landsins sé
ein okkar dýrmætasta orkulind,
sem við hefðum fyrr átt að ráðast
í nýtingu á. Hins vegar hefi ég
orðið fyrir vonbrigðum með fram-
komna skýrslu um Kröflumál.
Hún er ekki þann veg úr garði gerð
að auðvelt sé að byggja á henni
ákveðnar niðurstöður eða að hún
dragi saman marktækan lærdóm
af þessari meginframkvæmd okk-
ar á sviði orkuöflunar úr jafðgufu.
Mér finnst heldur tilgangslítið
að rifja upp margendurtekna
atburði úr sögu Kröfluvirkjunar.
Spurningin, sem leitar svars í dag,
er einfaldlega sú, hvað getum við
lært af reynslunni, einnig þeim
mistökum, sem þarna hafa orðið.
Það er að vísu fásinna að kenna
Kröflunefnd um gos eða jarðhrær-
ingar á virkjunarsvæðinu. Ég á
hins vegar við mistök miðað við
eðlilegar virkjunaraðstæður. Ég
áfellist hvorki Kröflunefnd né
Orkustofnun, viðkomandi ráðgjaf-
arfyrirtæki eða aðra. Það liggur
ljóst fyrir að Alþingi samþykkti
lög um þessa virkjun og að
Kröflunefnd var skipuð af fyrrver-
andi ríkisstjórn og fengið í hendur
skýrt afmarkað erindisbréf, þar
sem m.a. var lögð áherzla á að
hraða virkjuninni sem kostur
væri, Orkustofnun að vinna að
gufuöflun og RARIK að sjá um
línulögn.
Það sem við getum fyrst og
fremst lært að mínum dómi er, að
Alþingi á ekki að samþykkja
heimildarlög til virkjana fyrr en
ítarlegar grundvallarrannsóknir
liggja fyrir. í annan stað þarf að
liggja ljóst fyrir, hver á að annast
rekstur og orkudreifingu frá
hverri virkjun. Virkjunarfram-
kvæmdir þurfa að haldast í
hendur við orkueftirspurn. Að
minni hyggju fer og bezt á því að
einn aðili sjái um alla orkuöflun í
landinu, þó að fleiri annist dreif-
ingu hennar. StH sagði að lokum
sitt mat að Kröflunefnd hefði
unnið að mikilli samvizkusemi að
þessari virkjun og gert það, sem
hún vissi bezt, en samræming
heildarþátta í orkumálum okkar
hefði þurft að vera meiri.
Ég legg áherzlu á, að gerð verði
langtíma áætlun i orkumálum.
Bæði um orkuöflun og nýtingu
orkunnar, þannig að þjóðarbúinu
nýtist fjárfestingin sem bezt.
• Þáttur Orku-
stofnunar
Ingvar Gíslason (F) sagði
Kröflumál hafa verið móðursýkis-
mál í fjölmiðlum um missera
skeið. Fyrsta stig Kröflusýkinnar
hafi gert vart við sig í „blaðsnepli"
Alþýðuflokksins á Akureyri 1975.
Hann sjái fáir. En ritstjórinn hafi
komið boðskapnum á framfæri við
alþjóð í útvarpi í þætti um dag og
veg. Boðskapurinn væri sá, þegar
grannt væri gáð, að Kröflunefnd
ynni hlutdrægt að útboðum og/eða
vali verktaka og hunzaði þá, sem
stæðu nefndarmönnum fjær.
Kröfluvirkjun væri „prívat" fyrir-
tæki nefndarmanna. Leirhnúksgos
hafi síðan ýtt undir áróðurinn og
gefið honum fætur, sem hlaupið
hafi um land allt.
IG sagði Kröfluskýrslu iðnaðar-
ráðuneytisins greinargóða lýsingu
á því, sem gerzt hafi í þessu máli
• öllu. Hún færði heim sannin um
það, að Kröflumóðursýkin sé
bábiljan ein.
IG vék síðan að fundi um
orkumál sem haldinn var á Norð-
urlandi í nóvember 1973 og Fjórð-
ungssamband Norðlendinga stóð
að. Þar fluttu erindi um orkumál:
Magnús Kjartansson, orkuráð-
herra, Jakob Björnsson orkumála-
stjóri og Sveinbjörn Björnsson, þá
forstöðumaður jarðhitadeildar
Orkustofnunar. Þar er fyrst kunn-
gjörð hugsanleg jarðgufuvirkjun
við Kröflu á þann hátt að náði til
almennings.
Orkuráðherra sagði þar í ræðu
(30. nóv., 1973)“.... þessar virkjan-
ir verða þeim mun hagkvæmari,
sem þær eru stærri, og nú nýlega
hefur verið skilað áætlun um 55
mw. virkjun... og skv. þessari
athugun á orkuverð þarna aðeins
að vera 39 aurar á kwst. Mér
finnst þetta að vísu ótrúlega lág
tala.“ Ennfremur: „Ég held að
öruggara sé að hafa vélasamstæð-
urnar tvær, m.a. af
öryggisástæðum... Eftir er að
framkvæma vissar rannsóknir, en
ef hámarkshraði verður hafður á
þessum, þá ætti slík stöð að geta
tekið til starfa 1978 eða ári fyrr.
Unnið er að því í iðnaðarráðuneyt-
inu í samvinnu við Orkustofnun að
ganga frá frumvarpi um heimild
til slíkrar virkjunar og ég held að
það sé skynsamlegt að fá slíka
heimild nú þegar vegna þess, að '
hún gerir okkur kleift að ráðast í
þann undirbúning, sem þarna þarf
að ráðast í. Ef Alþ. lýsir yfir
jákvæðum vilja, þá höfum við
möguleika á að hraða öllum
undirbúningsframkvæmdum eins
og unnt er... Ég er þeirrar
skoðunar, að þessar stöðvar eigi að
vera í eign Orkuöflunarstofnunar
Norðlendinga...“
Þá vitnaði IG einnig til ræðu
Jakobs Björnssonar, sem sagði
m.a.. „Það athyglisverðasta við
niðurstöður af þessari áætlun um
jarðgufuvirkjun er eins og bent
hefur verið á, að þarna virðist
mega fá svipað orkuverð á 55 mw.
stöð eins og hægt er að fá frá
vatnsaflstöð, sem er stærri."
Ennfremur: „Svipuð sjónarmið
gætu þá farið að koma inn þannig,
að frá varfærnissjónarmiði má
Framhald á bls. 62.