Morgunblaðið - 16.08.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. ÁGÚST 1978

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjórí
Auglýsingastjóri
Rítstjórn og afgreiósla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aóalstræti 6, aími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 2000.00 kr. 6 mánuöi innanlands.
i lausasölu 100 kr. eintakiö.
Á tófugreni
Þaö hefur ekki fariö framhjá nokkrum manni, að Alþýðuflokkur og
Alþýöubandalag eyddu u.þ.b. fjórum vikum eftir kosningar til aö ræða um
þaö, hvort flokkarnir gætu náö samkomulagi um stjórnarmyndun eða ekki.
Alþýöubandalagiö mun að vísu hafa veriö reiðubúið aö kyngja ýmsum
baráttumálum sínum, s.s. kröfunni um brottflutning varnarliösins, en aftur á móti
fór allt í hnút, þegar flokkarnir tveir reyndu aö sameinast um úrlausn í
efnahagsmálum. Þeir þóttust samt hafa ráð undir rifi hverju fyrir kosningar.
Sigurvegararnir eyddu löngum tíma í bollaleggingar um stjórnarmyndun, en í Ijós
kom, aö þeir höföu einungis gefiö kjósendum falskar vonir. Og þegar slitnaöi upp
úr viöræöunum, sauö upp úr milli krata og komma og hófust þá einhverjar illvígustu
pólitísku deilur og hatursskrif, sem hér hafa oröiö lengi, milli sigurvegaranna.
Kommarnir lýstu því raunar strax yfir, aö þaö væri hlægilegt að fela Benedikt
Gröndal stjórnarmyndun, enda elur Lúövík Jósepsson þá von í brjósti, aö hann
verði forsætisráöherra landsins og má marka þaö af ýmsum viðbrögðum hans,
ekki sízt meðan á viöræöunum við Alþýöuflokkinn og Framsóknarflokkinn stóö.
En hvaö sem því líöur, þá hafa íslendingar enga löngun til þess, aö fyrrverandi
formaöur kommúnistadeildarinnar á Noröfiröi taki vió forsætisráöherraembætti
landsins, þó aö einn helzti baráttumaður Alþýöubandalagsins í borgarstjórn
Reykjavíkur hafi gengið á kommissaraskóla í Moskvu og láti nú Ijós sitt skína,
ásamt ýmsum öörum kommum, í endurkasti af sovézkri Gulag-sól. Þaö er ekki
sízt munaö, að Lúövík Jósepsson kvaöst nýlega ekki hafa fylgzt með réttarhöldum
yfir andófsmönnum í Sovét(!) Treystir forseti íslands sér til aö láta stjórnmálamann
meö slíka afstööu móta stjórn landsins? Treysta kratar sér til þess? Því veröur
ekki trúaö aö óreyndu. En þaö væri svo sem eftir öðru að minnast 10 ára afmælis
innrásarinnar í Tékkóslóvakíu meö því aö afhenda kommúnistadeildinni á Noröfiröi
stjórn íslands.
Alþýöubandalagiö ætlaði sér aldrei annaö í upphafi en rayna aö koma
„kaupráns“-orði á Alþýöuflokkinn og undir lokin sáu kratar, að hverju kommarnir
stefndu og áttuöu sig á því, að nauösynlegt var aö taka fast á móti þeim. Þaö
geröu þeir og má nú ekki á milli sjá, hvor hefur betri stööu, kratar eða kommar,
en búast má frekar viö því, aö til uppgjörs komi milli þeirra, ekki sízt í
verkalýðshreyfingunni, en aö þeir nái saman um nauðsynlegar aögerðir í
efnahagsmálum og þjóöarsátt, sem mjög hefur veriö til umræöu.
Alþýðuflokkurinn hefur oröiö ber aö einstökum hringlandahætti í þessum
stjórnarmyndunarviðræðum og hefur það ekki sízt komið fram í þessari viku. Þeir
eru ekki fyrr gengnir til viðræöufunda viö Sjálfstæðisflokkinn og Framsóknarflokk-
inn um myndun þriggja flokka stjórnar en þeir berast eins og lauf fyrir goluþyt,
þegar Verkamannasambandið gerir óvenjulega og heldur vafasama ályktun, svo
aö ekki sé meira sagt, um þaö, aö Alþýöuflokkur og Alþýöubandalag, sem notaö
hafa nær fjórar vikur til árangurslausra viöræðna, hefji nú aftur samskraf um
stjórnarmyndun, á sama tíma og allt stefnir í strand vegna þess, aö enn hefur
ekki tekizt aö mynda ríkisstjórn aö kosningnum loknum, sem leggja á línur um
lausn þess mikla efnahagsvanda, sem viö blasir.
Nú hefur þaö jafnvel komið í Ijós. aö Magnús Kjartansson skilur ekki
efnahagstillögur samherja sinna í Alþýöubandalaginu, og enda þótt enginn frýi
honum vits, segir hann í Þjóöviljagrein nýlega, aö sig skorti „greind til þess aö
skilja þaö, hvernig 4.500 milljóna króna rýrnun sparifjár og 5% almenn verðbólga
geti tryggt, aö spariféö haldi „raungildi" sínu, og væri fróðlegt aö fá skiljanlegar
skýringar á því.“ Þessum oröum beinir hann til Svavars Gestssonar, ritstjóra
Þjóðviljans, en auövitaö er þetta harkaleg gagnrýni á efnahagsmálastefnu
Alþýðubandalagsins í heild — og þá ekki sízt niðurlægjandi andsvar viö yfirlýsingu
Lúövt'ks Jósepssonar, formanns Alþýöubandalagsins, um efnahagsmál. Það má
segja um Svavar Gestsson, að þaö, sem belzt hann varast vann, varö þó aö koma
yfir hann — því aö sízt af öllu kysi hann aö vera í hlutverki Albaníu í átökum
stórveldanna í Alþýöubandalaginu!
En Magnús Kjartansson hefur ekkert svar fengiö. Aö öllum líkindum mun hann
ekkert svar fá, því aö Lúövík Jósepsson gerir bara grín aö Magnúsi í samtali við
Morgunblaðiö í gær og segir, aö vextir hafi aldrei verið eins neikvæöir og nú og
sjónarmiö Magnúsar séu gamlar lummur. Lúövík lýsir því yfir, að þaö sé ekki verið
að vernda sparifjáreigendur með því að æöa upp með vextina, eins og hann kemst
að orði, og segir aö hávaxtasinnar eins og Magnús Kjartansson „fari mjög villir
vegar, þegar þeir halda, að sú stefna bjargi sparifjáreigendum“. Hann bætir því
viö, aö menn geti svo sem haft ýmsar skoöanir á þessu, en „ættu þó að líta á
þessar staöreyndir" — og gefur Lúðvík þannig í skyn, aö Magnúsi sé einkar lagið
að horfa framhjá staðreyndum! í grein Magnúsar Kjartanssonar haföi hann einmitt
talað um neikvæða vexti og sagöi m.a.: „Síðan samfelld verðbólga hófst á íslandi
fyrír rúmum aldarþriöjungi hafa vextir veriö neikvæðir hérlendis og eru þaö enn,
þótt þeir séu hrikalega háir samkvæmt prósentureikningi." Magnús bendir réttilega
á, að þeir fjármunir „sem þannig hafa runniö til skuldara hafa að sjálfsögöu verið
teknir frá þeim sem hafa reynt aö spara, frá því fólki sem hefur ætlað að „ávaxta"
fé sitt í lánastofnunum eöa frá sjóöum eins og Atvinnuleysistryggingarsjóöi,
lífeyrissjóðum, byggingarsjóðum, o.s.frv." Magnús bendir einnig réttilega á, aö háir
vextir séu eina leiðin til þess aö fjármunir sparifjáreigenda brenni ekki upp í
óðaveröbólgu, en Lúövík Jósepsson siglir aftur á móti undir merki
stórútgeröarmanns, sem kýs helzt „aö gera út“ á lága vexti af sparifé landsmanna.
En naprasta háöiö í grein Magnúsar Kjartanssonar eru lok greinar hans, þegar
hann segir að sér þyki vænt um, eins og hann kemst að orði, „aö forystumenn
Alþýöubandalagsins og Þjóöviljinn hafi ekki enn lagt til þaö „bjargráð" aö lækka
vísitölubætur á kaup, þótt hægt sé að styöja slíka tillögu nákvæmlega sömu rökum
og hugmyndina um vaxtalækkun". En þá ber þess að gæta, að Magnús gleymir
því, aö kommarnir í borgarstjórn Reykjavíkur hafa ekki treyst sér til aö greiða
fullar vísitölubætur á laun bæjarstarfsmanna, eins og margoft hefur komiö fram.
Forystumenn Alþýðubandalagsins og Þjóðviljinn hafa ekki einungis „lagt til“ þetta
„bjargráö", heldur framkvæmt þaö í höfuöborginni.
En þrátt fyrir hringlandaháttinn, var krötunum vorkunn, þegar þeir fengu
efnahagsmálatillögur Alþýðubandalagsins um millifærsluna og höftin í
könnunarviðræðum um vinstri stjórn fyrst Magnús Kjartansson hefur ekki gréind
til aö skilja þær. Lúövík Jósepsson kallar stefnu Magnúsar Kjartanssonar
„vaxta-okursleiöina" en talar annars eins og véfréttin í Delfíu, fullyrðir aö
Framsóknarflokkur, Alþýöuflokkur og Sjálfstæðisflokkur hljóti aö geta komið sér
saman um efnahagsmálatillögur, svo líka afstööu sem þeir hafi í þessum málum.
En Alþýöuflokkurinn hættir í miöju kafi viðræöum um myndun ríkisstjórnar þessara
þriggja flokka og rennur á hljóðiö frá Verkamannasambandinu. Nú reyna
sigurvegararnir væntanlega aftur aö gagga sig saman og líklega veröur mikið um
aö vera í „vinstri flokka“-greninu á næstu dögum. En veganestiö í umræöurnar
er þetta: Alþýöubandalagiö er óskiljanlegt, Alþýöuflokkurinn er strá í vindi,
Guömundur J. Guömundsson reynir aö stjórna landinu — en flest bendir þó til,
að allt muni sitja viö þaö sama og áöur: nú er eins og hundur hund/ hitti á tófugreni.
Eöa hvernig eiga Benedikt Gröndal og Lúövík Jósepsson aö ná saman fyrst
Magnús Kjartansson treystir sér ekki einu sinni til aö skilja Lúövík?
Stjómarmyndun
eda
skemmtifarsi
eftir Ellert B. Schram alþingismann
Á hverju götuhorni, þar’ sem
tveir menn hittast eiga þeir
orðaskipti um þann skemmti-
farsa, sem nefnist stjórnar-
myndunarviðræður í daglegu
tali. Gallinn er aðeins sá, að
þessi farsi kallar fram hlátur
háðs og hneykslunar. Stjórn-
málamenn eru orðnir að at-
hlægi. Frystihúsin stöðvast,
kaupæði geisar, bankarnir eru
nánast lokaðir, gengið er fallið
og verðbólgan dansar dátt. Á
meðan Róm brennur sitja kjark-
lausir sigurvegarar síðustu
kosninga og tefla refskák af
litlu hyggjuviti og ennþá minni
manndómi, allri þjóðinni til
undrunar og hneykslunar.
- O -
Þeir menn, sem öðluðust
skjótfenginn frama með háværu
tali um siðleysi í pólitíkinni,
baktjaldamakk og laumuspil
„gömlu flokkanna", stunda nú
þá iðju af meira kappi en áður
hefur þekkst hér á landi.
Allir þeir, sem til stjórnar-
myndunarviðræðnanna þekkja,
vita að allt frá upphafi, einnig
í þeim viðræðum, sem Geir
Hallgrímsson hefur staðið fyrir,
hefur ráðið ferðinni afstaða
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags til hvors annars. Hvorugur
vill gefa hinum höggstað á sér,
en koma höggi á hinn.
Strax eftir kosningar gaf
Forseti íslands þessum tveim
flokkum tækifæri til að ræða sín
mál í rúmar tvær vikur. Því
næst var efnt til formlegra
viðræðna í aðrar tvær vikur.
Þegar upp úr slitnaði fór
viðureign þessara flokka og
hugarfar þeirra hvors til annars
ekki fram hjá neinum Islend-
ingi. Og nú síðast hefur Alþýðu-
flokkurinn tekið þátt 1 stjórnar-
myndunarviðræðum Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar
með hangandi hendi og notar
fyrsta tækifæri til að draga sig
út úr þeim viðræðum, enn á ný,
með hliðsjón af stöðunni gagn-
vart Alþýðubandalaginu.
- O -
Og hvert er tilefnið? Jú,
Verkamannasamband íslands
sendir frá sér yfirlýsingu, þar
sem sett er fram sú fróma ósk,
að „verkalýðsflokkarnir", Al-
þýðuflokkur og Alþýðubandalag
eigi að starfa saman.
Öll þjóðin veit, að Verka-
mannasambandið er pólitískt
fjarstýrt, sem hefur virt lög
landsins að vettugi, haldið uppi
útfiutningsbanni að geðþótta
formanns þess, og tekið þátt í
þeirri fáránlegu kröfugerð, að
staðið yrði við samninga um að
fullar verðbætur komi á öll laun.
Og hvaðan kemur forystu
þessara samtaka vald til þess,
að gefa út yfirlýsingar um að
tveir stjórnmálaflokkar í þessu
landi geti betur unnið að hags-
munum verkamanna heldur en
aðrir flokkar? Það hefur aldrei
verið í verkahring hagsmuna-
samtaka, né heldur opinber
stefna þeirra, að lýsa yfir
stuðningi við einstaka stjórn-
málaflokka. Launþegasamtök
eru stofnuð til að þjóna fagleg-
um og félagslegum hagsmunum
umbjóðenda sinna, en ekki að
taka þátt í flokkslegri stjórn-
málabaráttu.
Það er rétt að vekja athygli á
því, að yfirlýsing Verkamanna-
sambandsins getur valdið þátta-
skilum. Við því verður að
bregðast hart og ákveðið.
- O -
Völd verkalýðsforystunnar
eru mikil hér á landi. Sumum
hefur þótt nóg um. En ef það á
að beita verkalýðshreyfingunni
grímulaust fyrir vagn útvalinna
flokka, þá er stutt í það, að
óvandaðir verkalýðsforingjar
beiti sér leynt og ljóst með eða
móti rétt kjörnum ríkisstjórn-
um hér á landi. Yfirlýsing
verkamannasambandsins er
reyndar staðfesting á því, sem
margir hafa haldið fram, að
aðgerðir Verkamannasam-
bandsins nú í vetur og vor,
höfðu það að aðalmarkmiði, að
koma fráfarandi ríkisstjórn frá.
Ekki af faglegum ástæðum,
heldur flokkspólitískum. Á
þessu er mikill munur.
— O -
Hámark þessa skrípaleiks,
sem þjóðin hefur orðið vitni að
undanfarnar vikur, er að Al-
þýðuflokkurinn lætur stjórnast
af óskhyggju Verkamannasam-
bandsins og leikbrögðum AU
þýðubandalagsins. Eftir margra
vikna þóf og síðan hatursskrif í
garð Alþýðubandalagsins,
hyggst Alþýðuflokkurinn taka
heljarstökkið aftur á bak, og
láta teyma sig enn á ný út í
vafasamar viðræður við Alþýðu-
bandalagið.
Það er mál Alþýðuflokksins ef
hann vill halda þannig á spilun-
um, að hann glati því trausti,
sem honum hefur verið sýnt í
síðustu kosningum. Það er mál
Alþýðubandalagsins hvort það
vill snúa upp á hendina á þeim
Alþýðuflokksmönnum, þannig
að alþjóð sjái hver sé sterkastur
í slagnum milli þessara tveggja
flokka.
En það er ekki prívatmál
þessara flokka, hvort þjóðin
stefni stjórnlaust fram af hengi-
brúnni. Fólk ætlast til þess, að
stjórnmálamenn sýni manndóm
en standi ekki í maraþonumræð-
um um ekki neitt.
Alþýðubandalag og Alþýðu-
flokkur eiga báðir sínu hlutverki
að gegna. Báðir geta átt erindi
í ríkisstjórn. En það er þá til að
stjórna og bera ábyrgð gagnvart
öllum kjósendum, en ekki til að
stunda flokkadrætti á kostnað
alþjóðar. Þeir eiga að hætta
atkvæðaveiðum og hefja það
starf, sem þeir hafa boðið sig
fram til að taka að sér.
Almenningur er orðinn
þreyttur á pólitískri refskák
kokhraustra loddara. Ef stjórn-
málaflokkarnir vilja ekki stuðla
að endanlegri upplausn og leiða
Glistrupa til valda á Islandi, þá
eiga reyndari og ábyrgari menn
í öllum flokkum, að taka hönd-
um saman og binda endi á þann
farsa, sem hefur nú staðið alltof
lengi yfir.
IX-hópurinn
Það hlýtur að teljast hinn
merkasti viðburður, er velkunn-
ur hópur myndlista- og grafík-
listamanna frá Svíþjóð heim-
sækir Island og efnir til sýning-
ar á sýnishorni verka sinna í
sölum Norræna hússins. Mín
skoðun er þó sú, að sýning
þeirra sé tímaskekkja í sjálfu
sér, þótt þeir á hinn bóginn geti
auðvitað ekki óskað sér betri
tíma til að ferðast um og skoða
landið! Grafíksýningar eru
fjarri því að vera sú nýlunda hér
í borg sem áður var og þegar
þess er og gætt, að þær njóta
yfirleitt ekki mjög mikillar
aðsóknar á bestu sýningartíma-
bilum ársins þ.e. að vori eða
hausti, er það óneitanlega bjart-
sýni að setja þessa sýningu upp
á jafn óhentugum tíma, á
agúrkutíma sýningarhalds hvar
sem er í Evrópu.
Sýningin sjálf er fyllilega
frambærileg svo sem ætla mátti
þó að óneitanlega komi til
nokkurra vonbrigða, sennilega
vegna þess, að fyrirfram hefði
mátt vænta jafnvel enn meira.
Myndirnar hefðu að ósekju mátt
vera fleiri, því að hálf tómlegt
yfirbragð er yfir sýningunni,
hér spila hinar grófu ómáluðu
plötur — sem myndirnar hanga
á, mikið inn í heildarsvipinn,
einkum þegar um fíngerðari
myndirnar er að ræða.
Hinir níu grafíklistamenn
vinna í flest efni listgreinarinn-
ar, dúk, tré, málm og stein og
Karl Erik Ilággblad hefur
meira að segja að sögn fundið
upp nýja tækni, „logsuðuþrykk“,
er gefur ýmsa möguleika á
óvæntri og skemmtilegri áferð
ásamt karlmannlegum tjáning-
armáta. Andstæðu hans mætti
nefna Gösta Gierow, er vinnur
á fínlegan hátt í steinþrykk,
myndir hans virka líkast teikn-
ingum á pappír, eins konar
margföldun teikningar, fremur
en að eiginleikar þessarar sér-
stöku tækni séu virkjaðir. Ein
mynda hans nefnist „Feimnis-
lega stigið í vænginn“ og ef til
vill er það réttnefni um vinnu-
brögð hans, svo sem þau eru
kynnt á þessari sýningu. Myndir
Bengt Landin búa yfir miklum
og sérstæðum þokka, litografíur
hans, sem e.t.v. eru zinkplötu-