Morgunblaðið - 19.10.1978, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 1978
Norræna húsið að sprengja utan
af sér starfsemina eftir 10 ár
Viðtal við Erik Sönderholm
UM þessar mundir eru 10 ár liðin síðan Norræna húsið hóf
starfsemi sína í Reykjavík og er afmælisins minnst um
þessar mundir. Húsið hefur á þessum 10 árum mótast og
unnið sér fastan sess í borgarlífinu. Framkvæmdastjórar
þess, sem starfa hér að jafnaði í fjögur ár í senn, hafa
allfrjálsar hendur um mótun starfseminnar, þó að það hafi
annars 7 manna stjórn. ívar Eskeland var hér fyrstu
fjögur árin, þá tók við Maj Britt Imnander og nú hefur
Erik Sönderholm verið þar húsbóndi í tvö ár. Ástæða þótti
til að spjalla við hann á þessum tímamótum. Og var fyrst
lögð fyrir hann sú spurning, hvort hann væri ánægður með
þá stefnu, sem starfsemin í Norræna húsinu hefði tekið.
Forstöðumaður Norræna hússins, Erik Sönderholm, þýðir bækur Halldórs Laxness á dönsku og heíur
skriíað stóra bók um skáldið, sem er að koma út hjá Gyldendal.
— Já, éfi er vissulega ánægður
með það, svaraði hann um hæl.
Þegar ég hugsa til þessa tfma, er
Norræna húsið var að byrja, man
ég að margir töldu að slík
starfsemi mundi ekki geta bless-
ast. Hingað mundi fólk ekki fara
að sækja fyrirlestra og tónleika.
Þegar húsið stóð tilbúið 1968,
höfðu ráðamenn þess áhyggjur af
að svo kynni að fara. En ég er viss
um að Ivar Eskeland, sem fyrstur
lagði línurnar, tók alveg rétta
stefnu. Að reyna að taka í senn
tillit til háskólans og almennings í
borginni.
— Við skulum minnast þess, að
í upphafi var Norræna húsið
hugsað eins og háskólastofnun.
Þess sjást merki í tilhögun húss-
ins. Hér er bókasafn og gert ráð
fyrir aðstöðu til fyrirlestrahalds.
Og sendikennarar Norðurland-
anna hafa hér skrifstofur sínar.
En ef svo hefði fram haldið, þá
hefði starfsemin ekki getað lifað,
þetta hefði orðið dauð stofnun.
Ivar Eskeland breytti til, og reyndi
að gefa Norræna húsinu þýðingu
fyrir Reykvíkinga. Hann mótaði
þar stefnuna, sem við sem síðar
komum, höfum fylgt. Við höfum
haft hér eitthvað fyrir vísinda-
menn og menntamenn og einnig
ýmislegt til gagns fyrir almenning
í borginni, sem hingað vill sækja.
Sönderholm tekur dæmi af
vikunni á undan, þegar í húsinu
fluttu fyrirlestra hálærður pró-
fessor, frægur vísindamaður og
samtímis sænskur trúður. Auk
þess sem Nils Mayer flutti stjórn-
málafyrirlestur og var húsið þá
svo þéttskipað, að varla var hægt
að komast að. Þar hefur verið
boðið upp á jassista jafnt sem
klassíska hljómlistarmenn o.s.frv.
— Við reynum að sjálfsögðu að
hjálpa íslenzkum stofnunum og
félögum, sem vilja fá hingað fólk
frá Norðurlöndum. Óski háskólinn
eftir því að fá vísindamann, getum
við oft greitt fyrir því, alveg eins
og eðlilegt er að styrkja það ef
náttúruverndarsamtök eða æsku-
lýðsfélög, svo eitthvað sé nefnt,
leita til okkar.
Talið berst að gagnrýni, sem
fram hefur komið um val á
gestum, þeir taldir of rauðir, og
Erik Söderholm svarar því: — Það
er alger vitleysa að hér fari fram
trúboð af einhverju tagi. Allir geta
komið hér og fengið fyrirgreiðslu.
Ef ég ætlaði mér að boða einhverja
trúarstefnu og messa yfir fólki, þá
væri starfsemin steindauð. Islend-
ingar eru svo miklir trúboðar
sjálfir, að óþarfi væri að flytja
hingað slíkt fólk, hvort sem það
væru kommúnistar, Glistrupistar
eða eitthvað annað. Sandinavíutrú
er enda engin til, sem hægt væri
að boða, því að annars stað ar á
Norðurlöndum er allt til, alveg
eins og hér. Þau Ivar Eskeland og
Maj Britt Imnander lögðu einmitt
áherzlu á fjölbreytnina. Ef íhalds-
menn vilja fá íhaldsmenn hingað í
Norræna húsið, þá er bara spurt
hvort hann sé nógu góður fyrirles-
ari. Hverjir koma fer eftir því einu
hverjir koma og biðja um fyrir-
greiðslu.
Bók um Halldór
Laxness
bíöur útkomu
Erik Sönderholm er búinn að
vera hér síðan 1976. Við víkjum
talinu að honum sjálfum. En hann
var ekki ókunnugur á íslandi áður,
svo sem heyra má á hans hreinu
íslenzku.
— Það er rétt. Ég var hér
sendikennari á árunum
1955—1962. Þegar Norræna húsið
var stofnað hafði ég engan hug á
því að starfa þar. Var enda
kominn í vísindastörf í Danmörku.
En þegar starf forstöðumanns
losnaði 1976, var ég búinn að
kenna við Hafnarháskóla í 14 ár,
og tími til kominn að breyta til. Ég
hafði líka í nokkur ár verið að
reyna að skrifa stóra bók um
Halldór Laxness og fannst heppi-
Iegt að dvelja hér áður en ég lyki
henni. Þarna voru tvær ástæður og
báðar góðar.
Erik Sönderholm segir okkur að
bókin sú sé tilbúin, liggi hjá
Gyldendal og komi vonandi út
áður en langt um líður.
— Þessi bók fjallar um verk
Halldórs Laxness fram að bókinni
„í túninu heirna", segir Erik
Sönderholm til skýringar. Og nú
verður hún að fara að koma út,
áður en hann skrifar margar
bækur í viðbót.
Á undanförnum árum hefur
Erik Sönderholm þýtt níu bækur
Halldórs Laxness, hóf verkið með
Vefaranum mikla frá Kasmír. —
Ómögulegt var að skrifa bók um
hann, án þess að Vefarinn væri
fyrir hendi á dönsku, segir hann.
Síðan hann kom hingað hefur
hann verið að þýða „Ungur ég
var“, en bíður með útgáfu eftir
Sjömeistarasögunni, svo að ævi-
sagan komi út á dönsku í réttri
röð. Kvaðst hann reikna með að
þýða Sjömeistarasöguna í vetur,
eftir að afmælið er búið og það
sem því fylgir.
— Jú, það reyndist gaman og
gagnlegt að vera hér, og í nánu
sambandi við Halldór, svaraði
Erik Sönderholm, þegar hann var
spurður um gagnsemi þess að geta
rætt við Halldór Laxness meðan
hann lauk bók sinni um hann, svo
og þegar hann er að þýða bækur
hans.
— Það varð m.a. til þess að
Halldór fór að hugsa til baka,
bætti hann við. Og ég held að það
hafi að nokkru leyti vakið með
honum löngun til að skrifa endur-
minningar sínar. Það væri a.m.k.
eðlilegt.
— Hvað þýðingarnar snertir er
þarna líka mikill munur. Halldór
er svo góður í dönsku ritmáli, að
hann finnur undir eins ef merk-
ingin er ekki rétt. Hann fer jafnan
yfir það sem ég hefi þýtt. Ég skrifa
alltaf tvö eintök og sendi honum
annað. Þegar ég fæ það til baka
hefur hann margar uppástungur
um lagfæringu, og það er mikið
verk að fara yfir þetta aftur.
Sjálfsagt er að taka tillit til
ábendinga hans þar sem hann veit
svo vel hvað hann er að segja. Það
væri ekki hægt nema af því að
hann hefur danskt mál svo óvenju-
lega vel á valdi sínu. Málið hans er
e.t.v. svolítið gamalt, eða líkt því
sem Georg Brandes og fleiri
skrifuðu um 1920, en það er
ákaflega fallegt mál.
Áður en aftur var vikið að
starfseminni í Norræna húsinu
spurðum við Erik Sönderholm um
framtíðaráformin eftir að starfs-
tíma hans lyki í Norræna húsinu
eftir tvö ár. — Þá fer ég til baka til
minna starfa við kennslu og
rannsóknir í bókmenntafræðum
við Hafnarháskóla. Ég er bara í
fjögurra ára leyfi þaðan. Það
viðfangsefni er allt annað en það
sem ég er við hér, því að ég er þar
að kryfja og kenna miðaldabók-
menntir fram til 1800. Þær eru
ekki í tízku núna, þegar allt snýst
um nútímabókmenntir, félagsleg-
ar bókmenntir og stjórnmálabók-
menntir, sem ég hefi lítinn áhuga
á. Þetta gengur í bylgjum. Áður
var varla nokkur áherzla lögð á
samtímabókmenntir. Þetta á sjálf-
sagt enn eftir að breytast. Þá verð
ég til reiðu, þegar önnur áhuga-
bylgja sígildra bókmennta rís
aftur.
Allt frumsamið fyrir
Norræna húsið
En Erik Sönderholm hefur ekki
síður áhuga á tónlist en bók-
menntum. — Það er rétt, segir
hann. Ég var meira að segja að
hugsa um að gera tónlist að
ævistarfinu, en þar sem ég var
ekki nógu góður á því sviði, þá
fannst mér betra að hafa tónlist-
ina sem tómstundagaman. Og nú
kemur þessi áhugi að góðum
notum. Norræna húsið er mjög
gott fyrir smátónleika og einnig til
flutnings á töluðu máli.
Tónlistaráhugi forstöðumanns-
ins kemur greinilega fram á
afmælishátíðinni, sem efnt verður
til á laugardaginn. En þar verða
hátíðartónleikar, þar sem frum-
flutt verða sex verk eftir norræn
tónskáld, sérstaklega samin fyrir
Norræna húsið. Þetta hefur að
sjálfsögðu verið undirbúið af Erik
Sönderholm með löngum fyrir-
vara. Flestir gestirnir eða Daninn
Vagn Holmboe, Svíinn Ake Her-
manson, og Norðmaðurinn Ketil
Sæverud hafa allir verið gestir
Norræna hússins og dvalið hér í
boði hússins í 4 vikur. En um leið
bað Erik Sönderholm þá um að
semja verk sérsteklaga fyrir af-
mælið. Einnig leitaði hann til
Bókasafn Norræna hússins byrjaði sem hreint bókasafn, þá bættist við listlánadeild og nú er verið að koma þar upp tónlistardeild.
Bókavörðurinn, Þórdís Þorvaldsdóttir, ræður þar rikjum. Ljósm. Emilia.