Morgunblaðið - 23.01.1979, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JANUAR 1979
39
fyrst þessum öðlingshjónum. Tæp-
ast grunaði mig þá, að ég ætti eftir
að eiga þarna heima í Bolungavík í
nær 10 ár, en svo fór þó skömmu
síðar. Og má þá nærri geta, að við
endurnýjuðum kunningsskapinn
rækilega, — og Ósk og Halldór
voru einhverjir dýrmætustu fjöl-
skylduvinir okkar allan tímann,
sem við áttum þar heima.
Þar fór allt saman, áhuginn á
félagsmálum og stjórnmálum, en
bæði voru Ósk og Halldór einlægir
Sjálfstæðismenn alla tíð. Þá áttum
við ekki síður samleið í menning-
armálum byggðarlagsins, og einna
helzt í leiklist, því að Ósk og
Halldór voru bæði ötui við að stíga
á hinar „skökku fjalir". Einna
helzt minnist ég Halldórs á því
sviði í hlutverki kalífans í Bagdad,
Harún A1 Rashids í leikritinu
Arabiskar nætur.
Milli heimila okkar lágu alla tíð
gagnvegir, og margs er að minnast
frá ljúfum samverustundum á
Skólastíg 13 og Miðstræti 1.
★
Svo var það eitthvert sinn á
Þorra, að við ákváðum að gera
víðreist um Evrópu. Það var árið
1955. Þá um sumarið ferðuðumst
við hjónin, Ósk og Halldór, Dóra
og ég, um 6 Evrópulönd á eigin
vegum og á eigin bíl, alls um 7000
kílómetra leið og með guðs góðu
handleiðslu komúmst við án
skakkafalla alla þessa löngu leið
frá Edinborg í Skotlandi, suður
allt England, yfir Ermarsund,
suður allt Frakkland, suður alla
Ítalíu og aftur í norður yfir
Alpana og Sviss og Þýskaland til
Danmerkur, þaðan sem við fórum
heim með m/s Gullfossi.
Er ekki að undra, þótt þessi ferð
hafi bundið okkur traustum vin-
áttuböndum, enda varð ferðin
okkur lærdómsrík á marga vegu.
Ég ók oftast bílnum sjálfur, en
aftur í sat Halldór með vegakortin
góðu frá AA í London á hnjánum,
og gaf mér leiðbeiningar eins og
bezti „navigatör", — svo að við
villtumst aðeins einu sinni á
þessari löngu leið.
Og á dimmum vetrarkvöldum
heima í Bolungavík, gátum við
fjögur rifjað upp skemmtileg atvik
úr þessari ferð, svo sem eins og
sólbrunans á Cote d'Azur, þegar
við gættum okkar ekki á veldi
sólar, — og þegar svissnesku
varðmennirnir hans Píusar páfa
leyfðu Ósk ekki inngöngu í Péturs-
kirkjuna vegna of flegins kjóls, —
og ég varð að hlaupa yfir þvert
Péturstorgið til að sækja henni
lopapeysu úr bílnum, eða þá
kvöldið góða með gestgjöfunum á
Pósléttunni, — eða þá næturgist-
ingin á bóndabænum í Kússnacht í
Sviss, þegar ég hrasaði í stiganum,
og vertinn kom hlaupandi með
koníaksglas handa hinum „slas-
aða“, og Halldór hafði við orð að
láta sig líka hrasa, — og síðast en
ekki sízt dvölin í sumarbústaðnum
á Sjálandi, Esju, hjá systur minni,
þar sem Halldór varð Danmerkur-
meistari í hringspili.
Já, svona hrannast minningarn-
ar upp, þegar vinur minn kveður
þetta mannlíf, þær hópast að, eins
og þær vilji kalla fram hverja
einustu mynd af þeim aragrúa,
sem við áttum saman um þennan
langa tíma.
Stundum var sagt um Halldór,
að hann fyrtist af litlu tilefni, —
og oft var það svo að okkur fannst
honum sárna eitt eða annað, meir
en öðrum, verða eilítið „tilfund-
inn“, eins og það var kallað.
Eftir á að hyggja held ég, að
þarna hafi vérið að verki rík
réttlætistilfinning hans, — að
hann hafi aldrei mátt aumt sjá, án
þess að taka upp hanzkann fyrir
þann, sem aumur var og minni-
máttar, og sýndi okkur meðbræðr-
um hans, að inni fyrir sló heitt
hjarta, sem hvers manns vanda
vildi leysa, mátti engum heyra
hallmælt, án þess að mótmæla, —
og þegar honum fannst við hinir
ekki taka þar nóg undir, lá við að
hann móðgaðist við okkur.
Mér finnst endilega, að ég hafi
tæpast kynnst tilfinningaríkari
manni. Það var eins og honum
þætti vænt um allt og alla.
Halldór var vel meðalmaður á
hæð og bar sig vel. Sléttgreitt
hárið féll aftur um fagurt höfuð-
lag. Eðlisgreind Halldórs var slík,
að honum lágu flestir hlutir ljósir
á borði, — og þeir, sem til hans
leituðu um ráð, fóru ríkari af hans
fundi. Einlægnin og trúmennskan
voru þeir eðlisþættir, sem máski
hvað stærstir voru í fari hans.
Ég vildi helzt, ef ég gæti, mæra
hann með ljóði til þakkar fyrir
órofa vináttu við mig og mína, ei.
óbundið mál verður að nægja.
Ég veit, að Ósk og börnin hafa
mikið misst, en ég veit þó, að guð
mun gefa þeim styrk til að bera
sorgina, því að þau vissu, að
„þreyttum anda er þægt að
blunda".
Kveðjuathöfn var haldin í Foss-
vogskirkju s.l. fimmtudag, en í dag
uns hann hætti störfum lögum
samkvæmt vegna aldurs.
Það féll því í hlut Jóns að byggja
frá grunni og móta tvo stóra
barnaskóla í Reykjavík. Mikil
þolraun fylgir slíku starfi í ört
vaxandi byggðum. Kennslu verður
að hefja áður en aðstæður leyfa.
Barnafjöldi er meiri en húsrúm
leyfir. Er þá gripið til þess
óyndisúrræðis að tví- jafnvel
margsetja í kennslustofur. Dag-
legur starfstími skólastjóra verður
þvi æðilangur í slíkum skóla og
var ekki talið launavert. Jón
stjórnaði skóla sínum með sóma,
svo að orð fór af, enda gaf hann sig
heilshugar að starfinu og sótti sér
akki auknar tekjur á önnur mið.
Árið 1949 hófust kynni okkar
nafnanna og vinátta. Sóknir okkar
lágu saman. Ýmsir unglingar í
mínum skóla höfðu verið nemend-
ur áður í Laugarnesi. Þá voru oft
kærkomnar upplýsingar hjá Jóni,
upplýsingar sem prófskírteini eru
næsta þögul um. Ekki leyndi sér
föðurleg umhyggja Jóns fyrir
velferð þessara ungmenna, þótt úr
umsjá hans væru komin. Hin
sjálfumglaða sveit sálfræðinga var
þá næsta þunnskipuð, svo að
skólamenn yrðu að leysa sjálfir
sinn vanda.
Á sviði félagsmála urðu kynni
okkar Jóns enn nánari. Á sjötta
áratug stofnuðu skólastjórar
barna- og gagnfræðaskóla í
Reykjavík félag. Jón var áhuga-
samur félagi og lagði gott til mála.
Félag þetta varð til heilla skóla-
starfi og eyddi þumbaraskap sem
gætt hafði milli þessara skóla-
stiga.
Árið 1937 kvæntist Jón Katrínu
Viðar. Frú Katrín átti fyrir
tveimur ungum dætrum að sjá.
Jón gekk stjúpdætrum sínum í
föðurstað eins og best verður á
kosið. Þegar þær giftust tengdust
menn þeirra Jóni nánum vináttu-
böndum og virtu hann vel í
hvívetna. Jórunn er gift Lárusi
Fjeldsted. Hafa þau hjón alla tíð
átt heimili undir sama þaki og Jón
og Katrín. Drífa og maður hennar,
Skúli Thoroddsen, eru bæði látin,
en tengsl við afkomendur þeirra
voru órofin. Það myndaðist aldrei
kynslóðabil á Laufásvegi 35. Að
lokum var svo komið að fjórar
kynslóðir áttu athvarf á heimili
Jóns og Katrínar og blönduðu geði
saman.
Jón og Katrín voru sinnar gæfu
smiöir. Með miklu starfi beggja
var heimili þeirra vel borgið. Þau
nutu ferðalaga hér á landi og
erlendis og fóru ekki troðnar
slóðir. Þau urðu ekki þrælar
bílsins, heldur herrar, enda margir
staðir sóttir sem aðeins verður
komist til á tveimur jafnskjótum.
Þau ferðuðust með opin augu. Safn
blómplantna íslands ber þess ljós
vitni, en safn sitt gáfu þau
Reykjavíkurborg og er nú í Laug-
ardal. Sumarhús þeirra við Þing-
vallavatn var unaðsreitur. Þau
sóttu menningarsamkomur í
Reykjavík, svo sem leikhús og
hljómleika.
Elli kerling sótti fast að Jóni
hans efstu ár. Frú Katrín annaðist
um mann sinn svo lengi sem verða
mátti, en á sjúkrahúsi andaðist
hann að morgni 16. janúar 1979.
Gott er þreyttum að sofa. Góðar
hugsanir fylgja honum látnum
yfir landamæri lífs og dauða.
Jón Á. Gissurarson.
í dag verður jarðsunginn Jón
Sigurðsson, fyrrverandi skóla-
stjóri Laugarnesskólans. Hann var
fæddur að Hjartarstöðum, Eiða-
þinghá, þ. 15. maí 1895, og var því
83 ára að aldri.
Mín kynni af Jóni hófust þegar í
barnæsku, því að ég er uppalin í
sama húsi og undir hans verndar-
væng, ef svo má að orði komast.
Hann var seinni maður ömmu
minnar, Katrínar Viðar, og því
stjúpafi minn. Sjálfur var hann
barnlaus en einlægari barnavinur
vandfundinn. Hann var athafna-
og éljumaður, hamhleypa til allra
verka og hreif aðra með sér í
athafnagleði sinni.
Hann áleit sjálfan sig gæfu-
mann í sínu lífi en var hógvær og
lét lítið yfir eigin verkum. „Hver
er sinnar gæfu smiður“, segir
máltækið, og segja má, að það hafi
sannazt á honum, en að auki lagði
hann sitt af mörkum til að smíða
öðrum gæfu og auðga líf þeirra,
sem hann umgekkst á lífsleiðinni.
Hann lét svo á, að ekkert væri of
gott fyrir æsku þessa lands, og frá
upphafi starfsferils síns sem
skólastjóri Laugarnesskólans lagði
hann mikla rækt við andlega og
líkamlega heilbrigði sinna
nemenda.
Skólinn einkenndist af ýmsu,
sem mátti rekja til hugsjóna
stjórnandans. Þar var strangur
agi, en vinsamleg samskipti
nemenda og kennara. Það var
gengið óvenjuvel um bygginguna,
enda innviðir augnayndi. Á veggj-
um voru undurfögur málverk
Jóhanns Briem, sem kenndi við
skólann í 12 ár; í glerskápum safn
íslenzkra dýra og listasmíð
Ásmundar Sveinssonar innan húss
og utan. Það var morgunsöngur á
hverjum morgni við undirleik
söngkennarans og þar sungu
saman nemendur og starfslið. Öll
þessi atriði verða minnisstæð
þeim, sem lagt hafa leið sína í
Laugarnesskólann, en þeir skipta
þúsundum.
Frá því ég var lítil telpa hefur
Jón Sigurðsson ávallt verið afar
stór þáttur í lífi mínu og það svo,
að væri hann ekki heima, fannst
mér enginn vera heima. Hjá
honum eyddi ég hverri stund sem
laus var, lærði fyrir skólann eða
vann að verkefnum sem hann lagði
fyrir mig.
Jón var um margt á undan sinni
samtíð, mat mikils heilbrigt líf-
erni og holla fæðu, sem í dag þykir
sjálfsagt, en margir álitu sérvizku
áður fyrr. Alltaf átti ég í æsku
erfitt með að skilja dálæti hans á
brúnleitri hræru, sem hann kallaði
krúska og bjó til úr hveitiklíði,
síðar á ævinni hef ég i starfi minu
kynnzt mörgum, sem hefðu gott af
daglegum krúskaskammti.
Jón Sigurðsson var einn af
vormönnum Islands, trúði á æsku
þess og hvatti hana óspart til
dáða. Þau fræ, sem hann þannig
sáði, skutu rótum og lifa enn í
hjörtum þéirra, sem nutu hand-
leiðslu hans, jafnt í starfi sem
heima fyrir. Blessuð sé minning
hans.
Katrín Fjeldsted.
í dag er til moldar borinn mjög
sterkur skólamaður, Jón Sigurðs-
son skólastjóri. Öll hans störf
einkenndust af áhuga bjartsýni og
stórhug og hann gekk jafnan heill
og óskiptur að hverju sem hann
tók sér fyrir hendur.
Jón Sigurðsson fæddist 15. maí
1895 að Hjartarstöðum í Eiðaþing-
há Suður-Múlasýslu. Foreldrar
hans voru hjónin Ragnhildur
Einarsdóttir og Sigurður Magnús-
son. Jón var yngstur sinna systk-
ina. Ungur að árum eða 8 ára
gamall missti hann föður sinn.
Snemma mun hugur Jóns Sig-
urðssonar hafa staðið til lærdóms
og mennta, en féleysi og fleiri
erfiðleikar seinkuðu nokkuð þeirri
för. 26 ára gamall tók Jón
kennarapróf. En hann lét ekki þar
við sitja. Hann vildi afla sér meiri
þekkingar og menntunar. Oft
sigldi hann til framhaldsnáms,
lengst dvaldi hann í Englandi og
Þýskalandi.
Fram til 1930 kenndi Jón
Sigurðsson á ýmsum stöðum á
landinu. Haustið 1930 verður hann
kennari við Austurbæjarskólann
og yfirkennari þar ári síðar.
Árið 1935 verða þáttaskil í ævi
Jóns Sigurðssonar er hann tekur
að sér stjórn Laugarnessskóla sem
var stofnaður sama ár. Skóla-
hverfið var í fyrstu afar víðlent og
strjálbýlt, en byggðin þéttist fljótt
og nemendum fjölgaði ört. Þegar
flest var mun tala nemenda
Laugarnessskóla hafa nálgast
2000.
Það segir sig sjálft að á
frumbýlisárunum hefur verið við
marga erfiðleika að glíma. Jón
Sigurðsson var gæddur miklum
lífsþrótti og gekk ótrauður fram í
því að sigra alla erfiðleika og móta
starf og stefnu skólans.
Það skiptir ósegjanlega miklu
máli fyrir viðkomandi íbúa hvern-
ig til tekst í skólamálum. Ég tel að
Laugarnesbúar og þeir sem áttu
skólasókn í Laugarnesskóla hafi
verið heppnir að Jón Sigurðsson
skyldi veljast til forystu við að
móta nýjan skóla í bæjarhluta sem
var að byggjast upp.
Verulegur hluti af lífsstarfi Jóns
Sigurðssonar var helgaður Laug-
arnesskóla. Hér var hann skóla-
stjóri um þrjátíu ára skeið
(1935—1965). Á þessum árum tók
skólinn miklum breytingum og
verður sú þróun ekki rakin hér. En
segja má að saga Laugarnesskóla
og saga Jóns Sigurðssonar fléttist
mjög saman.
Jón Sigurðsson var ákaflega
hugmyndaríkur og vildi koma
miklu í verk. Sumar hugsjónir
hans voru e.t.v. ekki alltaf raun-
hæfar eða framkvæmanlegar. En
mörgu kom Jón í framkvæmd af
hugðarefnum sínum. Verkin hans
tala sínu máli hér í Laugarnes-
skóla. Ég vil nefna sem dæmi
náttúrugripasafnið og hið veglega
bókasafn í kennarastofu skólans.
Fleira mætti nefna sem Jón
Sigurðsson átti mestan þátt í að
koma á fót og lýsir manninum
betur en orð fá gert.
Alla tíð fylgdist Jón af áhuga
með hvers konar nýjungum í
verður Halldór jarðsettur innan
um frændafjöld í kirkjugarðinum í
Bolungavík. Þar á Grundarhólnum
ber hann beinin, þar sem sér til
sjávar ofan til víkurinnar. Hvítur
sandurinn ofan við blátt hafið,
sem ærið oft er krýnt hvítfextum
öldum, stundum er brimið þungt,
og Brimbrjóturinn má hafa sig
allan við að standast öldurótið. Á
þessum stað veit ég, að Halldór
vildi hvíla að leiðarlokum, því að
engum stað unni hann heitar á
Islandi en þessari vík. Og viss er
ég um það, að Halldór hefur getað
tekið undir síðari hluta ljóðs
sveitunga síns, Ágústs Vigfússon-
ar, sem svo kvað um Bolungavík:
„Friðarreitur. fagra Vík,
fóstran gjöful börnum sínum.
af sor« ok gleði sagnarík.
sífellt geymist minning slík.
l>eKar ég er liðið lík
lÍKKÍa vil í faðmi þínum.
Friðarreitur, fagra Vík.
fóstran gjöful börnum sínum.“
Ég flyt svo Ósk og börnunum
innilegustu samúðarkveðjur frá
mér og fjölskyldu minni vegna
fráfalls Halldórs, — en gott eiga
þau samt að eiga minninguna um
vammlausan mann.
Og ég kveð svo að leiðarlokum
Halldór minn kæran og hafi hann
beztu þakkir fyrir vináttuna, sem
aldrei bar á skugga. Við hittumst
fyrir hinu megin, einhvern tím-
ann, og tökum þá upp þráðinn, sem
frá var horfið. Blessuð sé minning
vinar og bróður.
Friðrik Sigurbjörnsson.
skólamálum. Unga kennara, sem
störfuðu við skólann, hvatti hann
til dáða og að afla sér meiri
menntunar og leita nýrra leiða í
kennsluháttum.
Ég kom að Laugarnesskóla
haustið 1949. Það og næstu árin
var skólinn fjölmennastur og
þrengslin mest. Margs hef ég að
minnast frá þessum árum og
margt að þakka húsbónda mínum
Jóni Sigurðssyni. Hann var góður
húsbóndi og til hans var gott að
leita. Hann var einbeittur og gat
verið ráðríkur en umfram allt
hjartahlýr. Hann bar mikla um-
hyggju fyrir velferð starfsmanna
sinna og nemenda og örvaði okkur
með lífsgleði sinni og starfsþrótti.
Ég veit að kennarar skólans, þeir
sem kynntust Jóni Sigurðssyni,
hugsa til hans með hlýhug og
þakklæti. Það er trúa mín að hið
sama megi segja um nemendur.
Árið 1937 kvæntist Jón Sigurðs-
son frú Katrínu Viðar, mikilhæfri
mannkostakonu. Þau hjón voru
mjög samtaka og samhent. Eitt af
mörgum áhugamálum þeirra var
skógrækt og söfnun jurta. Þau
komu sér upp mjög merkilegu
plöntusafni við sumarhús sitt við
Þingvallavatn. Flestar íslenskar
jurtir, aðrar en vatnajurtir, var
þar að finna. Sumar eftir sumar
ferðuðust þau um landið í leit að
sjáldgæfum plöntum til að gróður-
setja við bústað sinn.
Á 175 ára afmæli Reykjavíkur
18. ágúst 1961 gáfu þau hjón
Grasagarði Reykjavíkur í Laugar-
dal mikið plöntusafn, og síðan
munu þau jafnan hafa tekið eintak
handa Laugardalsgarðinum í
hvert sinn er þau fundu nýja jurt.
Ég hygg að hiklaust megi segja
að Jón Sigurðsson hafi verið
gæfumaður. Hann var jafnan
lifsglaður og bjartsýnn, unnandi
fagurra lista og naut hins fagra og
góða í tilverunni.
Ég kveð Jón Sigurðsson skóla-
stjóra með einlægu þakklæti og
virðingu. Eiginkonu hans frú
Katrínu Viðar og öðru venslafólki
sendi ég samúðarkveðjur.
Þorsteinn ólafsson.
ATIIYGLI skal vákin á því. að
afmadis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig verð-
ur grein. sem birtast á í
miðvikudagsblaði. að berast í
síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðsta'tt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfs-
formi eða bundnu máli. Þær
þurfa að vera vélritaðar og
með góðu línuhili.