Morgunblaðið - 17.06.1979, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ1979
*
Eg var bara í
háloftunum
f byrjun
Þegar Vigdís tók við starfi
leikhússtjóra í Iðnó, átti Morg-
unblaðið tal við hana um hug-
myndir hennar og fyrirætlanir í
nýja starfinu. „Leikhúsið er ekki
hægt að reka áfram á jafn breið-
um grundvelli og verið hefur,"
sagði hún þá um tilverugrundvöll
L.R. við hlið Þjóðleikhússins. Hún
kvaðst líta svo á, að leikfélagið
ætti að geta boðið upp á línu í’
verkefnavali sem stangaðist ekki á
við Þjóðleikhúsið, og í því skyni
væri nauðsynlegt að samband
væri gott á milli leikhúsanna
tveggja. „Það sem við verðum fyrr
eða síðar að taka ákvörðun um, er
að hverju við eigum að einbeita
okkur," sagði hún þá. „Það sem
mér virðist einkum koma til
greina eru stíliseraðir, klassískir
þótt þau séu beinskeytt. Við höf-
um ekki ráð á því, í húsi sem hefur
aðeins 5 frumsýningar á ári, að
taka mikið verk sem við vitum
fyrirfram að ekki koma margir
áhorfendur að sjá, hversu góða
leiksýningu sem um er að ræða."
„Hráefnið í
máltíð
vetrarins
var gott“
Þetta átti að verða bezta leikár-
ið mitt,„ segir Vigdís. „En þetta er
eins og að reiða fram góða máltíð.
Hráefnið í máltíðina var gott, þótt
eitt leikritanna, fra Chile, félli út,
en einhvern veginn gekk hún ekki
nógu vel í gestina. 011 þessi verk
eru ákaflega vel skrifuð og vits-
munalega og varpa fram hvert
sínum spurningum. Lífsháski
Rœttvið
VigdísiFiimbogadéltur
leikhtísstjóra ílðnó um
afstaðið leikár, stöðuLR
og leiklistar og það
að hœtta
kannski meira afstrakt í hugsun
en fólk er flest í mati á leikritum.
Spurningin er bara alltaf sú,
hversu stóran skammt af þessu og
hinu eigi að flytja inn til að koma
tíl skila ákveðnum hugmyndum
manns um heimsmenninguna í
heild sinni.“
En leikritalistinn í vetur lýsir
sem sagt hugmyndum þínum um
æskilegt verkefnaval Leikfélags
Reykjavíkur?
„Já, að því slepptu, að ég hefði
viljað frumsýna fleiri íslenzk verk.
Ég vil hafa þau í meirihluta, enda
erum við fyrst og fremst að fjalla
um eigið umhverfi, þótt við lærum
af erlendum verkum. En það er
ekkert verk í vetur, nema þá
kannski Lífsháski og Rúmrusk,
sem mér finnst ekki eiga fullt
erindi í leikhúsið. Rúmrusk var
reyndar tilraun til að færa sýning-
ar okkar í Austurbæjarbíói upp á
svolítið hærra plan. Það er mis-
skilningur að þetta leikrit sé farsi,
það er kómedía og ber öll einkenni
hennar, enda fjallar það af meiri
„Öll leikstarfsemi okkar er
niörvuð niður í samninga”
„Þreytt“ Já, ég er orðin þreytt, en ekki leið.“
Vigdís Finnbogadóttir er nú að ljúka 7. starfsári
sínu sem leikhússtjóri hjá Iðnó, en við því starfi
tók hún af Sveini Einarssyni í september 1972.
Það gustar um Iðnó þessa dagana, sumir
gagnrýnendur eru ekki sáttir við verkefnaval
leikhússins og telja sýningar missa marks, aðrir
hvísla í opin eyru að Leikfélagið sé klofið vegna
ólíkra viðhorfa til listrænnar stefnu. Enn aðrir
tala um pólitíska flokkadrætti, Morgunblaðið
innti leikhússtjórann frétta.
gamanleikir, þjóðfélagsfræðileg
ádeiluverk og leikrit fyrir ungt
fólk.“
En hvað segir Vigdís um slíkar
hugmyndir nú, eftir 7 ára starf?
„Ég var fallhlífarhermaður
fyrsta árið mitt. Ég var bara í
háloftunum í byrjun, en svo hrap-
aði ég niður í raunveruleikann,
sem er sá, að leiklist í stofnana-
leikhúsi á íslandi, sem býr ekki að
100% styrk, verður ekki rekin
nema með mikilli breidd."
„Tökum dæmi. Ég er menntuð í
Frakklandi, og það hefur reyndar
stundum háð mér á Islandi, hvað
ég var tengd menningu og hugsun-
arhætti Frakka. Ég er við nám á
tímum absúrdistanna í Frakk-
landi og hreifst þá mjög af þessum
framúrstefnuverkum. Ég hefði
viljað sjá mörg þeirra á sviðinu í
Iðnó, en nú veit ég að slík verk
höfða aðeins til hluta áhorfenda,
„Öll okkar bók-
menntasaga vitnar
um það hvernig
erlendir straumar
hvöttu íslenzka
menn til mikilla
verka.“
stendur þar að vísu utan við, og að
baki sýningu þess lá fremur for-
vitni um það, hvort svona glæpa-
verk, sem íslendingar horfa mikið
á, fengi góðan hljómgrunn á
leiksviði."
Nú bar mikið á þeirri skoðun
hjá gagnrýnendum, að hvorki
„Geggjaða konan" né „Þú stelur
bara milljarði" ættu mikið erindi
til okkar.
„Það sjónarmið skil ég ekki.
Bæði þessi verk höfða mjög til
umræðu samtímans og eru í
sviðsljósinu nú. Giraudoux fjallar
um mengun og eyðingu verðmæta,
en Arrabal beinir skeytum í allar
áttir og brýzt um. Þar er t.d. rætt
um sinnuleysi gagnvart vísindum
og misnotkun stjórnmálamanna á
þeim, í stað heillavænlegrar virkj-
unar þeirra fyrir allt mannkyn.
Leikritið sprettur upp úr suðrænu
umhverfi, þar sem kaþólska kirkj-
an er valdamikil, en ég sé ekki að
það þurfi að hefta skilning okkar á
verkinu. Þá má kannski segja, að
Arrabal ofhlaði verk sitt af skeyt-
um.“
En má ekki segja að flest
skrifuð leikverk í heiminum fjalli
að nokkru um sammannleg efni?
Beinist ekki fyrrnefnd gagnrýni
fremur að því, að þessi framsetn-
ing spurninganna höfði lítt til
okkar?
„Ég hef nú einhvern grun um að
óánægju gagnrýnenda með
„Geggjuðu konuna" hafi stafað af
því, að þeir hafi ekki þekkt verkið.
Og varðandi Arrabal er ég ekki
sammála Vésteini Lúðvíkssyni um
að þetta verk hans sé illa samið
*
„Eg hef stundum
óskað þess að ég
hefði eldd tekið þá
stefnu sem ég valdi
mér sjálf: að gera
enga tilraun til að
ráðskast með leik-
húsið.“
afturhaldsverk. En tónninn í því
kann að fara framhjá íslendingum
vegna þess að við lifum við allt
aðrar menningarlegar aðstæður
en þar er lýst.
Mér finnst full ástæða til að
gefa gaum öllum straumum al-
þjóðlegrar leiklistar, þó ekki væri
nema kynnu að kveikja nýjar
hugmyndir hjá íslenzkum höfund-
um um notkun þessa alþjóðlegs
tungumáls. Öll okkar bókmennta-
saga vitnar um það, hvernig er-
lendir straumar hvöttu íslenzka
menn til mikilla verka. Þannig er
t.d. um Passíusálma Hallgríms
Péturssonar, ég efast um að hon-
um hefði tekizt að yrkja þá í
þessum stíl ef hann hefði bara
setið á sinni þúfu alla tíð. Ég er
„alvöru" um ýmis mannleg vanda-
mál en hreinir farsar. Annars eru
viðbrögð við nýja leikritinu („Er
þetta ekki mitt líf?) dæmigerð.
Það fjallar fyrst og fremst um
valfrelsið. Ef það fjallaði um
mann í fangelsi, en væri að öðru
leyti eins skrifað, þá gripi það
örugglega ekki áhorfendur eins og
það gerir. Það getur hver sem er
lent í aðstöðu mannsins í leikrit-
inu, en fangeisanir eru hins vegar
sjaldgæfar. Þetta er spurningin
um samsemd."
Leikfélagið hefur lagt mikla
áherslu á íslenzk verk á undan-
förnum árum. En þegar þú tókst
við, var verkefnaskráin líka
þakin íslenzkum vefkum eftir
Laxness, Jökul Jakobsson, Birgi
Sigurðsson og fleiri? Hafa gæðin
aukizt?
„Það er enginn vafi á því að
þessi aukning frumsýninga á ís-
„Það er furðulegt
að þjóð, sem hefur
upplifað jafn mikla
þjóðlífsumbyltingu á
skömmum tíma,
skuli vera svona
vanaföst.“