Morgunblaðið - 26.09.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER 1979
Nýi BÚR-togarinn:
800 miiljón kr. tap
fyrstu prjú árin
NÝLEGA var undirritaður smíða-
samningur milii Stálvíkur h.f. i
Garðabæ og Bæjarútgerðar Reykja-
vikur um smiði tæplega 500 rúm-
lesta skuttogara, sem afhenda á
haustið 1980. Mun kostnaðarverð
þessa togara þá verða á fjórða
milljarð króna. Þá mun Bæjarút-
gerð Reykjavikur einnig hafa und-
irritað samning um kaup á togara
frá Portúgal. Útgerðarfyrirtækið
ögurvik h.f. hafði einnig hug á að
láta Stálvik h.f. smíða fyrir sig
sams konar togara og BÚR, en
fyrirtækið varð að hverfa frá fyrir-
ætlunum sinum, þar sem útreikn-
ingar sýndu, miðað við núverandi
lánareglur Fiskveiðasjóðs og vaxta-
kjör, að enginn grundvöllur var
fyrir því að togarinn gæti staðið
undir sér.
Samkvæmt upplýsingum fulltrúa
Ögurvíkur fékk fyrirtækið í
febrúarmánuði leyfi frá Fiskveiða-
sjóði og viðskiptabanka sínum, Út-
vegsbanka íslands, til þess að ráðast
í smíði nýs togara hjá Stálvík. Var
unnið fram á mitt sumar í að ganga
frá smiðalýsingu o.fl. Kom þá í ljós,
að við útfærslu á þessu hafði skipið
stórhækkað í verði, en ennfremur
tóku gildi í millitíðinni nýjar reglur
um ávöxtun fjár og í gildi gengu
nýjar vaxtakjarareglur hjá Fisk-
veiðasjóði. „Þegar við sáum þessa
lokaniðurstöðu, skrifuðum við Út-
vegsbankanum nýtt bréf og lögðum
fyrir hann bráðabirgðasamning
þann, sem gerður hafði verið við
Stálvík og spurðum hann álits,"
sagði fulltrúi Ogurvíkur. „Álit bank-
ans var að miðað við meðalveiði
skipsins og miðað við ýmsa aðra
þætti, myndi hallinn á rekstri skips-
ins fyrstu 3 árin verða um 800
milljónir króna. Myndi slík upphæð
þá hafa komizt í vanskil. Eftir 10 til
11 ár sýndi dæmið að vanskilin væru
orðin stjarnfræðileg. Eftir þessa
niðurstöðu tilkynntum við því
Stálvík, að við yrðum að hætta við.
„Það semur enginn um slík viðskipti
nema sá, sem enga peninga á og
getur lagt álögur á aðra,“ sagði þessi
fulltrúi Ogurvíkur.
• Getum ekki haft
vit fyrir öðrum
Hinn 18. september, skömmu eftir
að Ögurvík hafði tilkynnt að hún
hætti við togarasmíðina, undirritaði
Bæjarútgerð Reykjavíkur smíða-
samning við Stálvík um sams konar
togara og Ögurvík hætti við. Fékk
BÚR leyfi Fiskveiðasjóðs og við-
skiptabanka síns, Landsbanka
íslands, til samningsgerðarinnar.
Morgunblaðið spurði Björgvin Vil-
mundarson bankastjóra Landsbank-
ans hvernig stæði á því að Lands-
bankinn gæfi grænt Ijós á smíði
slíks skips á sama tíma og Útvegs-
bankinn teldi ekki neinn grundvöll
fyrir rekstri skipsins. Björgvin
sagði, að hið eina sem Landsbankan-
um bæri að gera í slíku tilfelli sem
þessu væri að kanna, hvort kaupandi
togarans ætti fyrir eigin framlagi
sínu í togarann, en samkvæmt regl-
um ætti hann að eiga fyrir 15% af
andvirði skipsins. „Við eigum ekki að
segja til um það, hvort menn geti
rekið skipið eða ekki og við getum
ekki haft vit fyrir öðrum með
þessum hætti. Geti menn sýnt fram
á að þeir hafi það sem þarf til,
tilkynnum við Fiskveiðasjóði að
kaupandi hafi gert okkur fullnægj-
andi grein fyrir framlagi sínu. Því
getum við fallizt á að þeir fái þetta
lán í Fiskveiðasjóði og geri þennan
samning við Stálvík."
• 337,5 milljóna
tap á BÚR
í þessu sambandi má geta þess að
á síðastliðnu ári greiddi Ögurvík í
opinber gjöld 72 milljónir króna, en
á sama tíma tapaði Bæjarútgerð
Reykjavíkur á þeim fjórum togurum,
sem hún rekur, 337,5 milljónum
króna, sem skattborgarinn í
Reykjavík þarf síðan að standa skil
á.
„Það er verðbólgan og lánakjörin,
sem hafa valdið því að þessi samn-
ingur eins og fjöldamargir aðrir
hafa dottið út,“ sagði Jón Sveinsson,
forstjóri skipasmíðastöðvarinnar
Stálvíkur, í samtali við Morgunblað-
ið. „Ein afleiðing verðbólgunnar eru
vaxta- og lánakjör, sem ekki er hægt
að nota í sambandi við atvinnuveg-
ina. Verðbólgan og lánakjörin eru að
ríða þessu öllu að fullu — það eru
hreinar línur og þeir eru blindir
menn, sem ekki sjá það.“
Jón kvað Bæjarútgerð Reykja-
víkur hafa samþykkt smíðasamning-
inn 18. september síðastliðinn en
hann hefði verið gerður í apríl og
kvað hann þá stutt frá því að unnt
væri að halda upp á 5 ára afmæli frá
því er samningur um smíði nýs skips
hefði verið gerður af Stálvík. Togar-
inn, sem smíðaður verður, er 57
metra langur, rétt tæplega 500
rúmlestir. Umsamið verð togarans
er 1.929 milljónir króna, en er nú
komið í 2,35 milljarða króna og eru
þá ekki taldar með smábreytingar,
sem gerðar hafa verið á skipinu.
Miðað við sama verðbólguhraða kvað
Jón endanlegt verð togarans mundu
verða rúmlega 3 milljarða króna.
Um viðskipti Stálvíkur og Ög-
urvíkur kvað Jón Útvegsbankann
ekki hafa veitt leyfi til smíðinnar, en
hann kvað þessa togara hafa verið
mjög svipaða. Stálvík hafi síðan
borizt bréf frá Ögurvík, sem dagsett
hafi verið 7. september 1979, þar sem
sagði:
„í bréfi frá Útvegsbanka íslands,
dagsettu 6. þessa mánaðar, tilkynnir
bankinn, að forsendur séu að hans
mati gjörbreyttar frá því, er af-
greiðsla á leyfi okkur til handa til
nýsmíði átti sér stað fyrr á árinu.
Vegna verðbreytinga þurfi málið að
takast upp á nýjan leik, en bankinn
muni ekki mæla með leyfisveitingu.
Það er mat bankans, að við núver-
andi aðstæður sé enginn grundvöllur
fyrir rekstri togarans.
Það er ögurvík h.f. harmsefni að
verða að tilkynna Stálvík h.f. að af
samningsgerð getur ekki orðið af
okkar hálfu. Við þökkum ágæta
samvinnu og væntum þess að Stálvík
h.f. geti fært sér í nyt eitthvað af því
undirbúningsstarfi, sem unnið hefur
verið. Við óskum eftir að hafa náið
samband við Stálvík h.f. í fram-
tíðinni, ef kostir gefast á viðskiptum
okkar í milli.
Með virðingu og kveðju. Fyrir
hönd Ögurvíkur h.f., Gísli Jón Her-
mannsson."
Jón Sveinsson kvað ekkert vafa-
mál, að þarna væri um lanakjör að
ræða, sem komið hefðu í veg fyrir
þessa samningsgerð. Þau væru hins
vegar afleiðing verðbólgunnar, sem
væru að eyðileggja kjör alls almenn-
ings í landinu.
„Það væri ekkert, ef þetta væri
eini samningurinn. Þeir hafa hrunið
á fjöldamörgum öðrum stöðvum,
bæði smáir og stórir og við höfum
misst marga samninga vegna verð-
bólgunnar," sagði Jón Sveinsson að
lokum.
Landssamband íslenzkra útvegs-
manna sendi umburðarbréf til fé-
laga sinna í júlímánuði eftir að
lánakjörum Fiskveiðasjóðs hafði
verið breytt gegn mótmælum full-
trúa LÍÚ í sjóðsstjórn Fiskveiða-
sjóðs. Þar segir: „Nýsmíðar skipa á
þessum kjörum hljóta að hafa í för
með sér fjárhagslegt hrun þeirra
aðila, sem út í þær fara, nema
aflatekjur séu miklu hærri en unnt
er að gera ráð fyrir.“ Síðan er í
bréfinu sýnt dæmi um þróun Fisk-
veiðasjóðsláns að upphæð 1,5 mill-
jarðar króna eða sem samsvarar
75% af 2 milljarða króna nýsmíði
innanlands.
Af töflu má lesa, að á fyrsta ári
verði aflatekjur togarans um 579
milljónir króna, en með afborgunum
og vöxtum að upphæð 268 milljónir
og 20% greiðslu í stofnfjársjóð að
upphæð 115 milljónir króna verði
vanskil fyrsta árið án dráttarvaxta
153 milljónir króna. Samansöfnuð
vanskil á 3. rekstursári togarans
með 48% dráttarvöxtum verða síðan
929 milljónir króna og á 5. ári eru
þau orðin 3,3 milljarðar króna.
Dæmið er reiknað fram á 11. ár og
eru þá þessi samansöfnuð vanskil
orðin 65,5 milljarðar króna.
Síðan segir í þessu umburðarbréfi
LÍÚ: „Hér eru eingöngu sýnd 11
fyrstu ár lánsins, en lánin eru, svo
sem að framan segir, til 18 ára.
Séu tveir öftustu dálkarnir bornir
saman koma greinilega í ljós þau
áhrif, sem dráttarvextirnir hafa á
lánið. Það má heita útilokað miðað
við núverandi dráttarvexti að ná
láninu í skil, þegar vanskil hafa
myndazt. í Iok 18. árs eru saman-
söfnuð vanskil af þessu láni milli 700
og 800 milljarðar króna.“
„í lok bréfs LÍÚ segir síðan:
„Mönnun kann að finnast fram-
angreind spá ískyggileg, en það er
staðreynd, að sú gengis- og vísitölu-
þróun, sem verið hefur hér á landi
s.l. ár, leiðir til framangreindrar
niðurstöðu."
Eftir þessa lesningu er ekki
nema eðlilegt að menn spyrji, hvers
vegna Bæjarútgerð Reykjavíkur
kaupir nú tvo nýja togara, þegar
arðsemi þeirra er svo hrikalega
neikvæð og raun ber vitni. Einn
þeirra viðmælenda Morgunblaðsins,
sem þetta mál var borið undir, átti
ef til vill kollgátuna, en hann sagði:
„Svo náttúrulega ber að benda á það,
að Bæjarútgerðin hefur kannski
nokkuð stóran og breiðan bakgrunn,
sem er skattborgarinn í Reykjavík."
Þú byrjar daginn vel, ef þú drekkur
nijólkurglas að morgni. Því ísköld
mjólkin er ekki bara svalandi
drykkur, heldur fæða, sem inni-
heldur lífsnauðsynleg næringar-
efni í ríkum mæli, svo sem
kalk, prótín og vítamín.
Mjólkurglas að morgni gefur
þér forskot á góðan dag.
9 .Mjúlkog
nijolkiiraftmiir
orkttlind okkar oú
heiLsngjafi
Mjólk inniheldur kalk,
rrnítin .vítamín