Morgunblaðið - 25.11.1979, Síða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1979
7
Umsjónarmaður Gí&li Jónsson 26. þáttur
Örn Snorrason hringdi
frá Reykjavík og minnti enn
á misnotkun orösins er-
lendis, þegar sagt er, svo
sem nú má oft heyra, aö
fara erlendis í merkingunni
aö fara til útlanda, eöa fara
utan eins og sagt var aö
fornu. Erlendis merkir í
ööru landi, táknar dvölina á
staö, ekki hreyfinguna til
staöar, nema í algerum
undantekningardæmum í
úreltu máli. Þegar menn eru
komnir til annarra landa,
geta þeir aö sjálfsögöu
feröast um erlendis, en aö
fara erlendis er óeðlilegt
mál um feröalagiö landa á
milli. Hér er víst um ensk
áhrif aö ræöa (to go
abroad).
Margt skemmtilegt rifjast
upp, þegar rætt er viö Örn
Snorrason, en hann var
prófdómari hjá mér árum
saman á landsprófi. Til
marks um þaö, hvernig
vísur geta afbakast, sagöi
hann mér sögu frá sínum
kennaraferli, en þá var hann
aö láta nemendur í barna-
skóla endursegja Heilræöa-
vísur Hallgríms Pétursson-
ar. Ein endursögnin var
þannig:
Haföu hvorki hár né sport,
hugsa um ræöu mína.
Elskaöu guð og haföu þaö
gott,
viljiröu gott barn heita.
Fremur þótti Erni þetta
bera keim af lífsgæöa-
græögi 20. aldar en píslar-
hugsjón hinnar sextándu.
Bréfritari á Akureyri
spuröi hvort betra væri aö
segja auösætt eöa auöséö.
Hér er nú kannski bita
munur en ekki fjár. En mér
þykir auðsær fallegra lýs-
ingarorö en auöséöur.
Af mörgum sterkum
sögnum eru mynduö góö
lýsingarorö af þriöju kenni-
mynd meö svonefndu hljóö-
varpi. Dæmi: slægur af
slógum, drægur af drógum
sbr. hlédrægur, lægur af
lágum, sbr. nálægur, bær af
bárum, svo sem léttbær,
sætur af sátum, sbr. aftur-
sætur (um stól sem hallast
afturábak) og þannig áfram.
Ekki voru Fróöárdraugar í
Eyrbyggju málhaltir. Veriö
er nú meöan vært er, sagöi
einn. Setiö er nú meðan
sætt er, sagöi annar. Lýs-
ingarorðið auösær fellur í
þennan flokk og mér þókn-
ast þaö betur en auöséöur.
Sami bréfritari spyr
hvernig oröiö þulur beygist í
eintölu og fleirtölu meö
greini. Ég beygi þaö svo:
þulurinn, um þulinn, frá
þulnum, til þularins; þulirnir,
um þulina, frá þulunum, til
þulanna. Til greina kæmi aö
segja frá þulinum í þágu-
falli eintölu, en þaö brýtur
þó gegn einni meginreglu
málsins. En frá henni eru
veigamiklar undantekningar
eins og flestum öörum regl-
um.
Enn segir sami bréfritari:
„Varðandi oröiö örverpi,
sem þú geröir aö umræöu-
efni eitt sinn, þá rann þaö
upp fyrir mér að fyrir löngu,
eöa mörgum árum, benti
Snæbjörn á Grund ein-
hverju sinni á sjálfan sig og
mælti á þessa leið: Hérna
sjáiö þiö, piltar, þriggja álna
örverpiö hennar móöur
minnar. Snæbjörn var
síöasta barn hennar af
mörgum og fremur vel úr
grasi vaxinn. Þannig leit
hann nú á málið. Snæbjörn
er fróöur maöur.“
Siguröur Magnússon á
Seyðisfiröi (frá Þórarins-
stööum) skrifar mér einkar
uppörvandi bréf og segir
m.a.:
„Or því aö ég er nú á
annaö borö búinn aö hripa
þessar línur, langar mig til
aö bæta nokkrum viö, og
eru þær tengdar 22. þætti
þínum, eöa bréfinu góöa frá
Kristrúnu Hreiöarsdóttur.
Hún minnist þar á „hina
fáránlegu merkingartil-
færslu og notkun á orðinu
aö dingla." Viö þær hug-
leiðingar get ég bætt þessu:
Þaö eru nú liðin nær 60 ár,
síöan ég heyröi sögnina
notaöa í sömu merkingu og
Kristrún minntist á, og þá af
fullorðnum manni, greind-
um og gegnum bónda. Ég
varö því dálítiö hissa á aö
heyra þaö, eöa lesa í bréfi
Kristrúnar, aö þessi sögn sé
nú á tímum notuö af börn-
um í sömu merkingu og
bóndinn lagöi í hana forö-
um. Læt ég því fljóta hér
meö tildrögin aö orðum
bóndans. Hann bjó á næsta
bæ viö bæ þann, sem ég
átti heima á, á suðurbyggð
Seyðisfjaröar.
Enginn sími var á bæ
bóndans, og fékk hann því
stundum afnot símans
heima, sem var sveitasími
af gamalli gerö, í trékassa,
sem hékk uppi á vegg.
Bóndinn var vanur aö biöja
einhvern um aö hringja fyrir
sig og ná sambandi viö
viðkomandi aöila, sem oft
var kaupfélagiö hans. Hann
var óvanur símanum.
Þaö eru nú liöin 57 ár,
síðan hann baö mig um aö
hringja fyrir sig inn í Kaup-
félag — meö þessum orö-
um: „Dinglaöu fyrir mig inn í
Kaupfélag." Ég hélt fyrst aö
bónda heföi oröið á mis-
mæli en svo var ekki. Aö
loknu símtalinu sagöi hann,
þegar hann hengdi upp
heyrnartóliö: „Dinglaöu af,
dinglaöu af!“ Þá var af-
hringing talin sjálfsögö aö
loknu símtali. En þetta var
engin tilviljun eöa mismæli
hjá þessum vini mínum, því
aö nokkru síðar endurtók
sig sama „dingliö", þegar
hann fékk afnot af síman-
um.“
Ekki meira úr bréfum í
bili og mál aö ríöa enda-
hnútinn á þáttinn eöa reka
á hann smiðshöggið, ekki
aö ríöa á hann smiöshöggið
eða reka á hann endahnút-
inn, eins og stundum heyr-
ist sagt.
PÍERRE RobERT
Beauty Care — Skin Care
NÝJU SNYRTIVÖRURNAR FRÁ
PIERRE ROBERT.
Andlitssnyrtivörur og fullkomlega ofnæmisprófuö húð-
krem í hæsta gæðaflokki.
Komið og kynnist þessum frábæru snyrtivörum mánu-
daginn 26. og þriðjudaginn 27. nóvember kl. 1—6 í
Snyrtivöruverzluninni
Andreu, Laugavegi 82.
KOMIO, KYNNIST
OG SANNFÆRIST.
Ragnhildur Björnsson veröur stödd
þar, og leiðbeinir um val og notkun
Pierre Robert snyrtivara.
Tunguhélsi 11, R. Sími 82700
mm
STJORNUNARFRÆ
Viltu auka útflutningstekjurnar?
Hefuröu í hyggju aö hefja
útflutning?
Útflutnings-
verslun
Dagana 3., 4. og 5. desember nk. efnir Stjórnunar-
félag íslands til námskeiðs í Útflutningsverslun.
Námskeiöið veröur haldiö aö Síöumúla 23 og stendur
frá kl. 15—19 alla dagana.
Námskeiö þetta er einkum ætlað starfsfól
útflutningsfyrirtækja og fyrirtækja er hyggja
útflutning, og megintilgangurinn er aö ge
starfsfólk hæfara til aó leysa hin ýmsu vandarrv
! útflutningsstarfinu.
Meðal efni* er.
frégangur og garö útflutningaakýralna
— val markaöa
— val dreifiaöila
— söluörvandi útflutningsaðgerðir
— hönnun og vöruþróun
— veröákvaröanir
Auk þass varöa fleiri atriöi ar snarta útflutnlng
kynnt.
Laiöbainendur varða Úlfur Sigmundsson og
starfsfólk útflutningsmiðstöövar iönaöarins.
Nánarl upplýsingar og þátttaka tilkynnist til Stjórnun-
arfélagsins í síma 82930.
Ultur Slgurmundsson
hagtraaöingur.
Sfmi 82930
Húsgagnasölusýning
Glæsilegt úrval
húsgagna
ídag
HUSGAGNAMIÐSTOÐINy
SKAFTAHLÍÐ 24, REYKJAVÍK.