Morgunblaðið - 25.11.1979, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. NÓVEMBER 1979
Tryggvi Pétursson
bankastjóri sjötugur
í dag, 25. nóvember, er
sjötugur Tryggvi Péturs-
son, bankastjóri Búnaðar-
bankans í Hveragerði.
Tryggvi er fæddur á Eyr-
arbakka, sonur hjónanna
Péturs Guðmundssonar,
skólastjóra á Eyrarbakka,
Guðmundssonar, bónda á
Votamýri á Skeiðum, Sig-
urðssonar, bónda og hrepp-
stjóra þar, og Elísabetar
Jónsdóttur, Þórðarsonar
bónda og alþingismanns er
fyrst bjó á Hlíðarenda í
Fljótshlíð, en síðar að Ey-
vindarmúla í sömu sveit, og
Guðrúnar Jónsdóttur.
í íslenskum æviskrám segir, að
Pétur Guðmundsson kennari hafi
útskrifast úr Möðruvallaskóla árið
1885, og „Hafði mikinn áhuga á
þjóðmálum og bindindisstarf-
semi“, en hann þótti einnig af-
bragðs kennari og var fjölmennt-
aður maður, að því er margir hafa
tjáð mér, er stunduðu skólanám á
Eyrarbakka undir hans forsjá.
Um Elísabetu Jónsdóttur segir
dr. Guðni Jónsson í hinu mikla riti
sínu Bergsætt, að hún hafi verið
„gáfukona og skáldmælt, hefir
ritað greinar í blöð um ýmis
áhugamál sín“.
Elisabet var fædd 4. desember
árið 1878, og hún lést í Reykjavík
23. nóv. árið 1969, eða fyrir 10
árum.
Pétur Guðmundsson, maður
hennar, var nokkru eldri en Elísa-
bet, fæddur 4. júní árið 1858 og
hann lést 8. maí árið 1922 eftir
langvinn veikindi frá stórum
barnahópi, en börn þeirra Elísa-
betar og Péturs urðu 11 talsins.
Tvö dóu í æsku, Steinunn (1901-
1911) og Bergsteinn (1920-1921).
Af þeim er náðu fullorðinsaldri
eru tvö nú dáin, þau Guðmundur
Pétursson loftskeytamaður (1904-
1972) og Ásta Pétursdóttir (1915-
1938).
Á lífi eru Jón Axel Pétursson,
fv. bankastjóri, f. 1898, Nelly
Pétursdóttir, húsfreyja á Miðhús-
um á Mýrum, f. 1903, Ásgeir
Pétursson, fv. verkamaður, f. 1906,
Auður Pétursdóttir, húsfreyja að
Hólabrekku í Garði, f. 1907,
Tryggvi Pétursson f. 1909, Stein-
unn Pétursdóttir, húsmóðir í
Reykjavík, f. 1912, og Pétur Pét-
ursson, útvarpsþulur, f. 1918, en
hann var yngstur þeirra er upp
komust.
Auk þess ólst upp með þeim
systkinum hálfbróðir þeirra, Har-
aldur Pétursson safnvörður, og
eina hálfsystur áttu þau, Petron-
ellu sem bjó í Grindavík. Merk
kona sem nú er látin.
Trýggvi Pétursson ólst upp með
foreldrum sínum á Eyrarbakka,
sem í þá daga var mikið pláss.
Stór verslunarstaður og menning-
arbær.
Móðir Tryggva, Elísabet Jóns-
dóttir, lýsir bæjarbrag á Eyrar-
bakka þegar hún kom þangað ung
stúlka á þessa leið í viðtalsbók
Vilhjálms S. Vilhjálmssonar
(1962).
„Ég held að það sé ekki ofmælt
að óvíða á landinu hafi verið eins
mikið menningar- og félagslíf um
þessar mundir og á Eyrarbakka.
Meginþáttinn í því átti Húsið. Þar
hafði um aldaraðir verið aðsetur
danskra kaupmanna og aðstoð-
armanna þeirra, en Lefolii-verzl-
un var þá allsráðandi í þorpinu, og
var hún einn síðasti anginn af
dönsku einokunarverzluninni. Vit-
anlega hafði kaupmannavaldið á
Eyrarbakka alltaf verið harð-
drægt í viðskiptum við bændur og
búalið eins og segir í hinni fornu
vísu um einn einokunarkaup-
manninn:
Á Eyrarbakka argir
eru þrælar margir.
Kauðar þessir kargir
kaups fyrir höndlan ranga
forsmánina fanga. —
Marcus Pahl, Pahl, Pahl,
Marcus Pahl, sem mörgu stal,
mun um síðir hanga.
En hvað sem því líður, þá fylgdi
þessu erlenda fólki nýir siðir,
menningarhugur, listir og víðsýni,
sem var kotungunum framandi
eins og vonlegt var. Þegar ég kom
þangað var þar starfandi stúka,
leikfélag, söngfélag og horna-
flokkur. Þá var þar mikið um að
vera, að minnsta kosti á vetrar-
vertíð, og eins á lestum um sumur.
Einnig setti það svip á athafnalíf í
þorpinu þegar skip komu frá
Danmörku með vörur til verzlun-
arinnar. Á vetrarvertíð gengu
þaðan um fjörtíu skip og var
líflegt að líta yfir lónin þegar
skipin voru að koma drekkhlaðin
og með seilar í eftirdragi, eða um
sandinn, eftir að skipin voru
komin á stokkana og aflinn lá svo
að segja í óslitinni kös, allt vestan
frá verzlunarhúsunum og austur
fyrir Mundakot. Þá var oft mjög
mikill afli. íbúar á Eyrarbakka
munu rétt fyrir aldamótin hafa
verið um eitt þúsund, en á vertíð-
um komu mörg hundruð ver-
manna hvaðanæva og voru á
heimilum eða í sjóbúðum, sem
margar stóðu upp af sjógarðin-
um.“
Elísabet lýsir kjörum fjölskyld-
unnar á Eyrarbakka, meðan
manns hennar naut við.
„Ég var mjög hamingjusöm og
leit lífið björtum augum við hlið
mannsins míns, sem mér fannst
flestum mönnum fremri." Og hún
heldur áfram:
„Það lætur að líkum, að þetta
stóra heimili okkar þurfti mikils
með, og þess vegna var oft þröngt
í búi. Ég held, að ég hafi reynt að
vera ráðdeildarsöm og gæta þess
að fara vel með það, sem aflað var.
Við tókum upp á því að hafa
nokkrar kindur. Pétur heyjaði svo
fyrir kúnni og kindunum, en
hestarnir sáu að mestu um sig
sjálfir, enda er fjörubeitin góð á
Eyrarbakka. Vitanlega voru þeir í
húsi á vetrum. Pétur reri oft á
vorvertíðum eftir að skóla lauk.
Hann fór og í vegavinnu og vann
yfirleitt alltaf. Ég held að Pétur
hafi verið úthaldsgóður til vinnu,
en ekki kraftamikill og það varð
ég vör við, að hann naut trausts að
hverju sem hann gekk. Hann lagði
oft hart að sér og þó að við höfum
ef til vill verið að ýmsu ólík, þá
áttum við það þó sameiginlegt, að
þykja vænt um heimilið okkar og
vaka allar stundir yfir þörfum og
velferð barnanna. Hreiðrið var
lítið, en fjöldi í því. Ég var
móðirin, og ungarnir heimtuðu
kornin. En hvar þau að finna?
Þetta voru erfið ár.“
Tryggvi Pétursson ólst þarna
upp undir sjóvarnargarði þar sem
opin skip gengu til veiða. Hann fór
snemma að hjálpa til, og var í
sveit á sumrum, en heima hjá
fjölskyldunni á öðrum árstímum
og sú reynsla er þar fékkst varð
síðar dýrmætari en flest annað.
Sem áður var frá greint, þá lést
Pétur Guðmundsson, faðir
Tryggva, árið 1922 og móðir hans
stóð uppi með barnahópinn, það
elsta, Jón Axel, 24 ára, og Pétur
var yngstur, á fjórða ári.
Pétur Guðmundsson hafði orðið
að láta af kennarastörfum vegna
veikinda þegar árið 1919. Örðug-
leikar voru ærnir fyrir og fram-
tíðin ekki björt, því um þessar
mundir voru úrræði fá, vinna
stopul og fæstir höfðu nokkuð
aflögu. Það varð því úr, að Elísa-
bet ákvað að flytjast suður til,
Reykjavíkur með barnahópinn, en
þrjú eldri barnanna höfðu þá
þegar flutt þangað.
Tryggvi Pétursson fylgdi móður
sinni og systkinum suður, þá
aðeins 14 ára að aldri. Þau fengu
inni í lítilli íbúð á Grandavegi 37.
Þetta var skapmikil fjölskylda,
samheldin og sundurleit í senn.
Bræðurnir fóru flestir til sjós,
báru kol, bræddu síld, en stúlk-
urnar fóru í fiskvinnu. Heima var
glatt á hjalla, spilað og sungið.
Orgel og fleiri hljóðfæri voru á
heimilinu, bækur og menning í
besta lagi og síðast en ekki síst var
stjórnmálaáhuginn mikill.
Þetta var róttækt fólk, sem
skildi að samstaða alþýðumanna
gat ein og varð að bæta lífskjörin,
annað dugði ekki.
Börn Elísabetar Jónsdóttur og
Péturs Guðmundssonar hlutu öll
staðgóða menntun, fyrst í heima-
húsum, svo í hörðum skóla lífsins
og í þeim framhaldsskólum er
tiltækir voru.
Tryggvi Pétursson fór í Mennta-
skólann á Akureyri og vann fyrir
námskostnaði sínum á sumrin.
Lauk hann stúdentsprófi árið
1931.
Næstu tvö árin var hann heimil-
iskennari að Reykjum í Mosfells-
sveit, en 9. apríl 1934 réðst hann
sem starfsmaður Búnaðarbanka
íslands og hefur hann því starfað
við bankann um 45 ára skeið.
Tryggvi varð ritari í Kreppulána-
sjóði og ritari stjórnar Kreppu-
lánasjóðs bæjar- og sveitarfélaga
til ársins 1938. Fulltrúi og síðar
deildarstjóri í víxladeild Búnaðar-
bankans 1938-1967, og jafnframt
deildarstjóri í afurðalánadeild
bankans frá stofnun hennar 1963-
1967. Og árið 1967 var hann ráðinn
til að stofna útibú Búnaðarbank-
ans í Hveragerði, og hefur verið
bankastjóri þeirra Árnesinga
síðan.
Búnaðarbankinn í Hveragerði
opnaði 11. ágúst árið 1967. Hann
hefur siðan vaxið með ævintýra-
legum hraða. Afgreiðslur eru nú
að Flúðum, á Laugarvatni og nú
seinast var opnuð myndarleg af-
greiðsla á Selfossi. Ennfremur er
búið að taka í notkun nýtt hús í
Hveragerði, en hús þetta er hið
glæsilegasta og aðalverk Tryggva
seinustu árin.
Auðvitað er viðgangur banka
ekki saga eins manns, en hann er
partur af samskiptum sveitunga
við stofnun. Samskipti bænda og
bankastjóra, útgerðarmanna,
iðnrekenda og allra þeirra er
starfsstöðvar reka. En síðast en
ekki síst er hann partur af fjár-
hagslegu öryggi heimilanna er í
harðbakkann slær.
Mér er til efs, að færari maður
hefði fundist til þess að leggja
grundvöllinn að bankamálum
Búnaðarbankans í Árnesþingi.
Tryggvi var maðurinn sem þekkti
fólkið, tryggur heimahögum
sínum við sjávarsíðuna og upp-
sveitum sem barn í sveit. Hann
þekkti örðugleika, kreppuna, og
hafði því trúnað beggja vegna
Hellisheiðar.
Og eftir að Tryggvi fluttist til
Hveragerðis tók hann virkan þátt
í félagslífi sveitunga sinna, sem
fólu honum ýmis trúnaðarstörf.
Var hann formaður skólanefndar
Hvergerðinga og Ölvesinga um
skeið og einnig safnaðarfulltrúi
Hveragerðissafnaðar, og mun þá
ekki allt talið.
En nú er þessi ágæti frændi
minn orðinn sjötugur og gerir upp
reikningana um áramótin í Bún-
aðarbankanum í seinasta sinn, en
hann mun láta af störfum á fyrstu
mánuðum næsta árs, og maður
kemur í manns stað.
Hér hefur verið stiklað á stóru í
ævi Tryggva Péturssonar það sem
af er.
Aðeins hefur þó verið rakinn
einn lífsþáttur af tveimur eða
fleirum. Vinnan og starfið. Til
einföldunar má segja, að hinn
þátturinn séu tvær konur í lífi
hans. Móðirin sem ól hann upp
með ofurást og fádæma kjarki. Ef
til vill var þó lítill tími til
ástarorða, en heilræði voru nóg
þótt úrræðin væru oft lítil. Hún
taldi kjark í vini og vandalausa
öllum stundum, sterk, máttug og
megnug.
Hin konan er eiginkonan, Guð-
rún Jónasdóttir, Helgasonar í
Brautarholti við Grandaveg og
konu hans, Sigríðar Oddsdóttur.
Þau Tryggvi og Guðrún giftu sig
4. nóvember árið 1933 og hafa
verið saman síðan. Ekki er hún
síðri þótt ólík sé um flest. Á
heimili þeirra ríkir sjaldgæfur
kærleikur, sem allir njóta, dæt-
urnar fjórar, Sigríður Elísabet,
Ólafía Kolbrún, Ásta og Guðrún
Steinunn, börn þeirra og makar og
við hin. Heimilið stendur opið,
glæsilegt, en rótfast í senn. Þetta
er fólk sem ann listum og kær-
leika jafnt, enda vinahópurinn
stór, sem fagnar merkum degi.
Það mætti segja margar sögur
úr lífsverki Tryggva Péturssonar
og Guðrúnar Jónasdóttur, en guð
borgar fyrir hrafninn.
Við hér óskum heilla á góðum
tímamótum og þökkum vináttu og
alla þessa miklu ástúð er við
höfum notið fyrr og síðar og
sendum góðar kveðjur austur yfir
Fjall.
Jónas Guðmundsson.
Þess má geta, að þau Tryggvi
og Guðrún taka á móti gestum i
Þingholti frá kl. 14.00—16.00 á
afmælisdaginn.
Japanskir einþáttung-
ar í Þióðleikhúsinu
Atriði úr „Heilagur Narukami". Leikendur eru þeir Árni Ibsen,
Anna Kristín Arngrímsdóttir og Jón Gunnarsson.
„KIRSIBLÓM á Norðurfjalli“
er samheiti tveggja japanskra
einþáttunga sem frumfluttir
verða I kjallara Þjóðleikhússins
I kvöld. Leikstjóri er Haukur J.
Gunnarsson en þýðinguna gerði
Helgi Hálfdanarson.
Einþáttungarnir tveir eru
fluttir samkvæmt hefðbundnu
japönsku leikhúsi. Annar
þeirra nefnist „Heilagur Naru-
kami“ og er frá því um 1700.
Hinn er enn eldri, eða frá því
um 1500, og nefnist „Hug-
leiðsla.“
„Heilagur Narukami" er
byggður á indverskri goðsögn
um helgan mann sem hafði
yfirnáttúruleg völd. Hann móðg-
ast við keisarann og kemur því
til leiðar að það hættir að rigna
á landið. Keisarinn sendir þá
unga og fallega stúlku til að
reyna að leika á dýrlinginn og
blíðka hann.
Leikstjórinn, Haukur J. Gunn-
arsson.
Fyrsta hefðbundna
japanska leikhúsverk
ið sem sýnt er
hér á landi
„Hugleiðsla" er í gamansöm-
um tón og segir frá hjónum og
einkaþjóni þeirra. Eitt sinn ætl-
ar maðurinn á fund ástmeyjar
sinnar en eiginkonan kemst á
snoðir um fyrirætlanir hans.
Einþáttungarnir tveir eru að
sögn Þjóðleikhússtjóra fyrstu
japönsku leikhúsverkin sem
flutt eru í Þjóðleikhúsinu. Munu
þeir einnig vera fyrstu hefð-
bundnu japönsku verkin sem
flutt eru hér á landi. Sem
kunnugt er hefur leikstjórinn,
Haukur J. Gunnarsson, lagt
stund á leiklist í Japan og er
þetta fyrsta verk hans við Þjóð-
leikhúsið.
Leikendur í „Kirsiblóm á
Norðurfjalli" eru fimm: Sigurð-
ur Sigurjónsson, Jón Gunnars-
son, Árni Ibsen, Anna Kristín
Arngrímsdóttir og Þórhallur
Sigurðsson. Haukur Gunnarsson
sá um gerð leikmynda og bún-
inga en Kristinn Daníelsson sér
um lýsingu. Tónlistin við verkið
er eftir Egil Ólafsson sem sér að
mestu um flutning hennar
ásamt Áskeli Mássyni og Þórði
Árnasyni en Tómas Tómasson
hljóðritaði. Sagði Egill að tón-
listin væri að miklu leyti byggð
upp á japanskri tónlist en þar
sem söngtextar kæmu inn í væri
um aiíslenska tónlist að ræða
þótt þeir reyndu að líkja nokkuð
eftir þeirri japönsku.