Morgunblaðið - 02.12.1979, Qupperneq 1

Morgunblaðið - 02.12.1979, Qupperneq 1
Sunnudagur 2. desember 1979 Bls. 33—64 Af hverju skrifar fólk ævisögu sína, breiðir úr lífi sínu eins og slitinni mottu, handa öðrum til að ganga á? Sagt hefur verið að allir leikarar búi yfir efni í heila bók. Allar konur búa yfir því, sem sorgir, gleði, vonbrigði og önnur lífsreynsla skilja eftir sig, án þess að bera þetta á torg. Ég er bæði leikari og kona. Mér finnst líf mitt ekki hafa verið dans á rósum. Það hefur verið miklum tilviijunum háð, og það hefur fært mér mikil vonbrigði og mikla viðurkenningu. Ég segi ævisögu mína af ýmsum ástæðum, en ekki sízt þeirri að ég vona að einhverjir geti dregið af henni iærdóm. Þegar móðir mín lézt árið 1975 var mér ekki boðið að vera við kveðjuathöfnina. Það var ekki fyrr en simalínurnar milli austur- og vesturstrandarinnar voru orðnar hvítglóandi að okkur dóttur minni var leyft að vera viðstaddar. Þá fór ég að hugsa um að ég þyrfti við tækifæri að leiðrétta misskiining, hleypidóma og rangar ályktanir varðandi samband mitt við fjölskyldu mína. Þegar ég las nokkur æviágrip, sem birzt höfðu í sambandi við kvikmyndir mínar, og kom auga á ósamræmið í þeim, rangar upplýsingar og bollaleggingar, ekki sízt um það, sem átti að verða mér til framdráttar, fannst mér óhjákvæmilegt, að einhver leiðrétti þessar rangfærslur. Það stæði þá kannski næst mér að gera það. Með því að skrifa þessa bók er ekki ætiunin að ýfa upp gömul sár, ljóstra upp f jölskylduleyndarmálum, vekja upp gamia drauga úr kvikmyndaverum eða misheppnuðum hjóna- böndum. Það er ekki ætlum mín að ófrægja einn eða neinn, sakfella eða litillækka. Ég byrja einfaldlega á byrjuninni og rek sögu mina fram til þessa dags. Ég segi frá því, sem fyrir mig hefur borið á lífsleiðinni, eins og það leit út af mínum sjónarhóli. í lífi mínu er eflaust margt sem kann að vekja öfund fjöldans, — frægð, ríkidæmi, rómantík, sjálfstæði mitt og þau tækifæri, sem ég hef haft til að tjá mig. Samt hefur engin rómantik orðið langvinn. Engu hjónabanda minna hefur mér tekizt að bjarga án þess að ég hlyti að leggja í sölurnar frelsi mitt og það að vera sjálfri mér samkvæm, en þetta tvennt hefur verið það, sem ég hef metið mest sjálfri mér til handa. Velgengni mín á framabrautinni hefur fyrst og fremst verið afleiðing heppni svo og þess að ég hef fengið tækifæri. Ég tei að líf mitt hafi orðið erfiðara af þvi að ég er kona en orðið hefði ef ég hefði verið karlmaður. Hlutskipti kvenna er að bregðast öðru vísi við vandamálum lifsins en karlmenn gera, því að til okkar eru gerðar aðrar siðferðiskröfur, við höfum annars konar viðhorf til lífsins og einstaklinga en þeir. Ég hef kosið að láta lönd og leið það sem venjulega er nefnt „kvenlegir klækir“, sem sé að fá vilja mínum framgengt með því að daðra, gráta og höfða til viðkvæmra tilfinninga þeirra, sem ég hef átt við. Ég er hreinskilin, iðulega um of. Mér hefur tekizt að verða raunsæ, þrátt fyrir það að ég er í eðli mínu rómantísk og tilfinninganæm. Ég blekki sjálfa mig ekki með þvi að aldurinn, vinnuálagið, vonbrigðin og draumarnir, sem ekki rættust, hafi ekki skilið eftir sig spor. Ég er hreykin af því að hafa rutt mina leið í gegnum iífið ein og óstudd að heita má. Ég er hreykin af því að hafa í starfi mínu ekki sætzt á málamiðlunarlausnir, nema þegar ég átti engra kosta völ, til dæmis þegar fjárhagslegar skuldbind- ingar eða gerðir samningar ráku mig til þess. Ég er líka stolt af því að hafa aldrei staðið í ástasambandi án þess að vera ástfangin eða mjög hrifin. Líka af því að það, sem ég kann að eiga af jarðneskum verðmætum, er afraksturinn af þvi, sem ég hef sjálf unnið fyrir. Eftirsjá mín er bundin því sem hefði getað orðið. Mannleg tengsl, sem fóru út um þúfur, viðskipti, sem runnu út i sandinn, kulnuð ást og vinátta, sem hætti að dafna. Sóun á því, sem nú gæti verið að bera ávöxt og veita mér gleði, fullnægju, hamingju og frið. Á hinn bóginn á ég því láni að fagna að eiga enn marga góða vini og hlýjar endurminningar um horfna ástvini. Þessa bók hef ég tileinkað móður minni... einu manneskjunni, sem þekkti alla mina veikleika, en virðist þrátt fyrir allt hafa fyrirgefið mér þá. Þetta eru formálsorð leikkon- unnar Joan Fontaine að ævisögu hennar, „No Bed of Roses", sem út er komin nýlega. Hún mun nú vera um sextugt, en frægðarfer- ill hennar stóð með hvað mest- um blóma þegar gullöldin sæla var í Hollywood. Joan Fontaine minnist á fjöldan allan af kvik- myndastjörnum og öðrum glitr- andi táknum um hinn „amríska draum", en eins og gefið er í skyn í formála er þar fátt bitastætt fyrir þá, sem telja sér trú um að grasið sé ævinlega grænna hinum megin við girð- inguna og finna ekki annað betra til að bæta sér upp tóm- leika og tilgangsleysi en að reyna að lifa sig inn í hina áferðarfallegu en yfirborðs- kenndu mynd, sem hvarvatna blasir við af „opinberum persón- um“. Gagnkvæm afbrýðisemi systr- anna Joan Fontaine og Olivia de Havilland hefur vafalítið haft mikil áhrif á líf beggja. Olivia var einu eða tveimur árum eldri en Joan, og varð fyrri til að komast í kvikmyndir. Til að skyggja ekki á eldri systurina varð Joan að láta eftir sitt rétta eftirnafn, de Havilland, en taka í staðinn upp nafn stjúpföður síns, sem hún hafði vægast sagt litlar mætur á. í bókinni kemur fram að móðir þeirra systra hafi ávallt dregið taum eldri systur- innar og lýsing Joan af tog- streitu þeirra systra, ekki sízt hylli móðurinnar, er ógeðfelld í meira lagi. Hún minnist lítillega á það að bæði stjúpi hennar og faðir hafi gerzt nærgöngulir við hana á barnsaldri. Hún tæpir á því að hinir ýmsu karlmenn, bæði eig- inmenn hennar og aðrir, hafi haft hana að féþúfu. Hún segir lítillega frá misjafnlega nánum kynnum sínum af mönnum eins og Howard Hughes og Ali Khan, en þegar á heildina er litið hlýtur það að teljast megingalli á þessari frásögn, að Joan Font- aine talar í hálfkveðnum vísum. Hún gefur í skyn, kemur með óbeinar ásakanir á Pétur og Pál, en sleppir lokauppgjörinu, nema helzt þar sem móðir hennar á í hlut. Það sem eftir stendur þegar lestri frásagnarinnar lýkur og nær hámarki sínu í eftirfarandi lokaorðum bókarinnar er sárs- aukinn og beizkjan, sem alls staðar skína í gegn. En þrátt fyrir allt, sem Joan Fontaine telur að hafi verið á hluta hennar gert eða vangert, þá er hún sáttfús, og þótt engan veg- inn geti talizt að hún hafi sætt sig við það sem miður fór þá vill hún trúa því, sem mestu skiptir, — að móður hennar hafi þrátt fyrir allt þótt vænt um hana. ★ ★ ★ Jæja þá, elsku mamma (aldrei hefði ég dirfzt að kalla þig Lilian, hvorki þegar ég talaði til þín eða um þig)... hér kemur þá upprifjun á því lífi, sem óvart kviknaði á hvílubekk í Tókýó síðdegis á laugardegi. Frá því að ég man fyrst eftir dýrkaði ég þig. Eg óttaðist þig og mér fannst ég sjálf alltaf lítil- mótleg við hliðina á þér. í frumbernsku var ég miður mín, ef þú varst ekki nálæg. Ég var hjálparvana, — eins og yfirgefin brúða, sem ekki megnaði að hreyfa sig nema þú værir þar til að toga í strengina. Um leið og þú komst aftur varð ég örugg á ný, en beið eftir fyrirmælum þínum, beið eftir því að þú segðir hvað þér fyndist. Þú — sem með gjallandi hlátri gazt eyðilagt blómstrandi vin- áttu með einni eða tveimur setningum. Með einu augnatilliti gerðir þú nagrannafjölskyldu að auvirðilegum skrípum og alla skólafélaga mína að fáráðling- um. Aldrei datt mér í hug að efast um að þú hefðir á réttu að standa. Siðavendni, manngrein- arálit, mætur á listum, manna- siði, skarpskyggni — allt þetta innrættir þú mér í bernsku. A þeim timmtíu og sjö árum, sem við áttum saman, varð ég þess aldrei vör að þú slakaðir á þínum eigin kröfum í þessum efnum. Nú ertu horfin og þegar ég lít til baka finnst mér hugrekkið hafa verið helzti kostur þinn. Það hlýtur að hafa verið þung- bær reynsla að láta japanska vinnukonu ýta sér til hliðar á sínu eigin heimili, ráðast þá í að flytja til framandi lands, í óvissu um fjárhagsstuðning eigin- mannsins, til að byggja þar upp ein og óstudd nýtt heimili til að ala upp þessi tvö börn. Hefðir þú ekki verið svo vikt- oríönsk í hugsun, hefðir þú ekki verið svo áköf, ætli þú hefðir þá kannski hrakið þessa óvelkomnu konu á brott? Hefði þér þá kannski tekizt að bægja henni frá, sigra hana og halda fjöl- skyldunni saman? Var það sært stolt, áhyggjur af því hvað aðrir kynnu að halda, eða ósveigjan- legar siðferðiskröfur, sem ráku þig til að yfirgefa heimili þitt í Tókýó fyrir fullt og allt? Var það kannski brostið hjarta, sem rak þig úr borg, þar sem þú nauzt álits meðal tónlistar- og leik- hússfólks, í land þar sem þú þekktir engan, — sem rak þig til að svipta börnin þín lífi í töluverðum munaði, því að ganga í „rétta“ skóla og eiga „rétta" félaga, — sem neyddi þig sjálfa á miðjum fertugsaldri til að hefja nýtt líf, án fjölskyldu- SJÁ EINNIG BLS. 37.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.