Morgunblaðið - 05.01.1980, Qupperneq 1

36 SÍÐUR
4. tbl. 67. árg.
JANUAR 1980
Prentsmiðja Morgunblaðsins.
NOKKUR hundruð félagar í sam-
tökum afghanskra námsmanna
erlendis efndu til aðgerða í Bonn i
gær þar sem mótmælt var innrás
og byltingu Sovétríkjanna í
Afghanistan. Báru námsmennirn-
ir áletruð spjöld þar sem krafist
var fordæmingar á aðgerðum
Sovétmanna i landinu og að þeir
hypjuðu sig á brott þaðan. Harðir
bardagar eru enn i Afghanistan
og búist er við aukinni andspyrnu
múhamcðskra skæruliða.
Símamynd — AP
Víða barist gegn Rússum í Afghanistan:
Rússneskir hermenn
gerðu einir byltinguna
Nýju Dehlí, Moskvu, Kabúl. 4. janúar. AP.
SOVÉZKAR hersveitir framkvæmdu byltinguna í Afghanistan einar
sér og án nokkurrar aðstoðar Afghana 27. desember sl.. að því er
heimildir, sem hingað til hafa reynst óbrigðular, skýrðu frá í dag.
Sömu heimildir hermdu að Hafizullah Amin hefði verið myrtur
nokkrum klukkustundum fyrir byltinguna i samkvæmi, þar sem fjöldi
sovézkra herforingja og háttsettir afghanskir embættismenn hafi
verið saman komnir. Ekki hermdu heimildirnar hvort Rússar hefðu
myrt Amin, en fyrri fregnir hermdu að Amin hefði verið dreginn fyrir
byltingarrétt og dæmdur til dauða eftir að byltingin var gerð.
Ennfremur hermdu heimildirnar
að milli 80 og 85 sovézkir hermenn
hefðu fallið í bardögum í Kabúl að
kvöldi 27. desember og um það bil
100 hefðu særst. Næstu daga á eftir
hefðu milli 35 og 40 sovézkir
hermenn verið felldir í afmörkuð-
um bardögum víða í borginni.
Sendiherra Vestur-Þýzkalands í
Afghanistan, Karl Heinrich Bern-
inger, sagði við komuna til Bonn í
dag, en yfirvöld kölluðu hann heim
til viðræðna um ástandið í Afghan-
istan, að kyrrt væri að kalla í
Kabúl, og sovézku hermennirnir
hefðu sig lítt í frammi í borginni.
Bardagar halda þó áfram í fjalla-
héruðum í norður- og austurhluta
landsins þar sem sagt er að búast
megi við löngum bardögum. Dip-
„Hafa reist ofbeldishneigð
sinni blóðugan bautastein“
Washington, SÞ. Kairó,
London, Nýju Dehlí, 4. jan. AP.
ABDUL Hakim Tabibi sendiherra
Afghanistans hjá Sameinuðu þjóð-
unum (Sþ) sagði af sér embætti í dag
„1 mótmælaskyni við vanhelgun
nágranna vors, Sovétríkjanna, á
fullveldi og sjálfstæði þjóðar minn-
ar“, að því er sagði í tilkynningu
sendiherrans.
Carter Bandarikjaforseti boðaði í
kvöid sjónvarpsávarp klukkan 02 að
islenzkum tima þar sem hann til-
kynnti til hverra aðgerða hann
hygðist grípa í hefndarskyni við
innrás og byltingu Sovétríkjanna i
Afghanistan. Búist var við að þær
aðgcrðir myndu m.a. vera i formi
stöðvunar á útflutningi kornvöru,
sjávarafurða og tækni til Sovétrikj-
anna. en Alan Cranston öldunga-
deildarmaður. einn áhrifamesti
demókrati á Bandarikjaþingi, hvatti
til slíkra efnahagsþvingana í dag og
sagði að þær nytu mikils fylgis á
þingi.
Kínverjar sögðu í dag að með
innrásinni og byltingunni í Afghan-
istan hefðu Sovétmenn reist „ofbeld-
ishneigð sinni og árásarsögu blóðug-
an bautastein". Auk Kabúl væri Prag
annar mjög blóðugur bautasteinn um
„árásir og útþenslustefnu sósíalísku
heimsvaldasinnanna í Sovétríkj-
unum“. Spurt var í tilkynningu sem
Hsinhua-fréttastofan birti hvar árás-
argirni Sovétríkjanna stöðvaðist
fyrst þeir voguðu sér að ráðast á
Áfghanistan, sem væri hlutlaust ríki
múhameðstrúarmanna í þriðja heim-
inum.
írak var einnig meðal fjölmargra
ríkja sem í dag fordæmdu eða létu í
ljós þungar áhyggjur vegna aðgerða
Sovétmanna í Afghanistan, og þykja
viðbrögð Iraka einkar athyglisverð
þar sem landið hefur um hríð verið í
hópi dyggra vinátturíkja Sovétríkj-
anna. I málgagni Baath-flokksins
sagði: „Hernaðaríhlutun Sovétmanna,
eða réttara sagt hernám Afghanist-
ans, vekur áhyggjur meðal þjóða er
vinveittar eru Sovétríkjunum. Af-
ghanska þjóðin hefur ekki boðið
Sovétmenn velkomna til landsins og
ætlunarverk þeirra mun ekki reynast
auðvelt."
Nokkrir þjóðarleiðtogar og ráða-
menn urðu til þess að láta í ljós ótta
við að aðgerðir Sovétmanna í
Afghanistan kynnu að leiða til þriðju
heimsstyrjaldarinnar. í þeirra hópi
voru Marcos forseti Filipseyja og
Flora MacDonald utanríkisráðherra
Kanada sem sagði sovézku innrásina
og byltinguna í Afghanistan alvar-
legustu atburðina á alþjóðlegum
vettvangi frá seinni heimsstyrjöld-
inni og jarðveg nú frjóan fyrir nýja
heimsstyrjöld.
William E. Colby og Daniel O.
Graham, tveir fyrrverandi æðstu
menn bandarísku leyniþjónustunnar,
hvöttu í dag til þess að send yrðu
bandarísk vopn til múhameðsku upp-
reisnarmannanna í Afghanistan þar
sem Sovétmenn myndu ella brjóta
niður andstöðu við leppstjórn þeirra
af hrottalegri grimmd. Sadat Egypta-
landsforseti bauð Bandaríkja-
mönnum á ný „aðstöðu" í Egypta-
landi ef þeir vildu verja Persaflóann,
en sagði að herstöðvar yrðu þó ekki
falar, en kunnugir segja að aðrir
flugvellir og hafnir muni standa
Bandaríkjamönnum til boða.
Yfirmaður alls herafla ísraels,
Raphael Eytan hershöfðingi, sagði í
dag að gjörbreytt staða væri komin
upp í Miðausturlöndum í kjölfar
„valdatöku Sovétmanna í Afghanist-
an“. Fíngerðu jafnvægi í heimshlut-
anum væri stefnt í voða.
Zia forseti Pakistans lýsti og mikl-
um áhyggjum vegna hernaðaríhlut-
unar Sovétríkjanna í Afghanistan en
sagðist vongóður um að Sovétmenn
vanhelguðu ekki landamæri Pakist-
ans.
Oleg A. Troyanovsky sendiherra
Sovétríkjanna hjá Sþ lýsti sig mót-
fallinn því að Öryggisráðið kæmi
saman til fundar um veru Sovét-
manna í Afghanistan, eins og 43 ríki,
þ.á m. ísland, háfa krafizt, þar sem
sovézku hermönnunum hefði verið
boðið til Afghanistans af þarlendum
yfirvöldum samkvæmt sáttmála
ríkjanna frá 1978.
lómatar hafa og skýrt frá því að
viðtæk barátta gegn Rússum sé að
brjótast út um allt land, barátta
sem kalla megi „alþýðustríð" gegn
oki Sovétmanna. Snjór veldur sov-
ézkum hermönnum erfiðleikum í
fjallahéruðum.
Indverska fréttastofan UNI
skýrði frá því að skæruliðar
múhameðstrúarmanna væru að
endurskipuleggja sig og búast
mætti við enn harðnandi átökum
þeirra og Sovétmanna. Sovétmenn
kappkosta einnig að búa sig sem
bezt undir frekari átök og halda
enn uppi miklum vopna- og birgða-
flutningum til landsins, einkum til
stórs herflugvallar í vesturhluta
landsins, nálægt landamærum
írans.
Babrak Karmal, sem Sovétmenn
gerðu að forsætisráðherra eftir að
þeir höfðu framkvæmt byltinguna,
sagði í dag, samkvæmt fregnum
TASS-fréttastofunnar sovézku, að
stjórn hans bæri mikla virðingu
fyrir trúmálum og hvatti til sam-
stöðu meðal þjóðarinnar. Kunnugir
sögðu að með þessu væri Karmal að
reyna að villa uppreisnarmönnum
sýn, en múhameðstrúarmenn hafa
verið forsprakkar uppreisna gegn
stjórnvöldum í landinu í tæp tvö ár.
Einnig lofaði Karmal „lýðræðis-
legri stjórnarskrá" fljótlega.
Utanríkisráðherra Afghanistans,
Shah Mohammed Dost, kom í dag
til Moskvu og átti hann „alúðlegar
og vinsamlegar" viðræður við
Gromyko utanríkisráðherra, að
sögn Tass. Dost fer frá Moskvu til
New York þar sem hann verður
viðstaddur umræður Öryggisráðs-
ins um íhlutun Sovétríkjanna í
Afghanistan. Lýsti hann því yfir að
umræðurnar væru ónauðsynlegar
og óréttlætanlegar, og endurtók
fyrri yfirlýsingar Sovétmanna og
Afghana um að sovézkar hersveitir
væru í Afghanistan samkvæmt
sáttmálum landanna og stofnskrá
Sameinuðu þjóðanna.
KHOMEINI YILDI EKKI
RÆÐA VIÐ WALDHEIM
Tcheran. \cw York. 4. janúar. AP.
KURT Waldheim framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna (SÞ)
hélt í dag frá íran. einum degi
fyrr en ætlað var. eftir að
Ayatollah Khomeini neitaði að
raeða við hann. Haft var eftir
Waldheim er þota hans milli-
lenti í Sviss að árangur hefði
orðið af förinni, „þótt hættuleg
hefði verið“.
Waldheim átti bæði fund með
byltingarráðinu og Ghotbzadeh
utanríkisráðherra um mál
gíslanna í bandaríska sendiráð-
inu í Teheran, en um viðræðurn-
ar forðaðist hann að segja nokk-
uð.
Til götubardaga kom í hinni
helgu borg Qom í dag milli
stuðningsmanna Shariat Madari
trúarleiðtoga og annarra hópa,
en byltingarverðir skökkuðu
leikinn, skutu úr byssum upp í
loftið og dreifðu hópunum.
Fjöldi manns særðist í átökun-
um. Þá tóku stuðningsmenn
Madari útvarpsstöð í Tabriz á
sitt vald eftir átök við byltingar-
verði.
Tilkynnt var í dag að sam-
komulag hefði náðst milli full-
trúa Kúrda og stjórnarinnar að
byltingarverðir hverfi á brott
frá Sanandaj, höfuðborg Kúrd-
istan en löggæzla verði þess í
stað í höndum Kúrda sjálfra.
Fögnuður ríkti af þessum sökum
í Kúrdistan í dag, en margra
mánaða blóðug átök voru í hér-
aðinu í fyrrasumar.
Sadegh Ghotbzádeh utanríkis-
ráðherra sagði í dag við frétta-
mann CBS-stöðvarinnar að
Khomeini „væri utangátta" hvað
snerti pólitískan raunveruleika í
íran og þess ómeðvitaður hvaða
áhrif ástandið í landinu hefði út
á við. Hann sagði einnig að
Khomeini hefði ekki fulla stjórn
á námsmönnunum sem hafa
bandaríska sendiráðið á valdi
sínu. Sjálfur hefur ráðherrann
skýrt gestum frá að hann hafi
enga stjórn á námsmönnunum.
Námsmennirnir heimtuðu í dag
að utanríkisráðuneytið afhenti
þeim Bruce L. Laingen sendi-
fulltrúa sem er í gæzlu ráðu-
neytisins.