Morgunblaðið - 16.03.1980, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. MARZ 1980
Þýski blaðamaðurinn Dietrich Strothmann lýsir stríðs-
glæparéttarhöldum sem nú eru að hef ja sitt fimmta ár.
LEIÐARLOK: Feröinni í gripa-
vögnunum er lokiö viö hlið
fangabúöanna. Hildegard Lách-
ert (hin myndin) „lokkaði börnin
meö sælgæti upp á vörubíl-
ana, sem óku þeim til gasklef-
anna“.
Nokkrum dögum eftir aö rétt-
arhöldin hófust, lýsti Simon
Wiesenthal þeim sem fjölleika-
húsi. Annar gagnrýnandi lýsti
hinum umsvifamiklu og tímafreku
réttarhöldum sem „sorgar-
gamanleik".
Var Hildegard Láchert einung-
is aö gera sér upp veikindin? Þaö
eru engar sannanir fyrir því. Æsti
hún sig upp aö því marki, aö hún
fékk hjartaáfall? Hræðsla hennar
gæti bent til þess, því aö hún
haföi ástæöu til aö óttast frekari
sakfellingu pólska vitnisins á
hendur sér.
Þaö var ekki í fyrsta skipti,
sem sakborningur féll saman
andspænis ofurþunga sönnun-
argagnanna. Né var þetta heldur
í fyrsta skipti, sem slíkt henti
Hildegard Láchert.
Láchert er einn aöalsakborn-
ingurinn og ef hún veröur sek
fundin, getur hún gert ráö fyrir
ævilangri fangelsisvist.
Hún er 59 ára gömul, ófaglærð
verkakona frá Heidelberg.
Síöasta starf hennar var aö
skúra í vændiskvennahúsi.
Síöastliðið ár var hún í fram-
boöi fyrir Samtök til frelsunar
Evrópu, öfgasinnuð hægri sam-
tök, í kosningum til Evrópuþings-
ins.
Hún er ákærö fyrir að eiga
hlutdeild að moröum a.m.k. 1196
einstaklinga. Hún tók þátt í að
velja fórnarlömbin og fór meö
þau í gasklefana, og hún lokkaöi
börn með sælgæti upp í vöru-
bílana, sem óku þeim til gasklef-
anna.
Allir þekktu Brigidu hina blóð-
ugu, eftir því sem sönnur benda
til, allir voru hræddir viö „hina
fyrrum laglegu ungu konu“.
Enginn þeira, er héldu lífi, gat
gleymt höndum hennar, stígvél-
um og augum.
Eitt vitnið sagöi, að hún elsk-
aöi blóö, og annað sagöi skjálf-
andi röddu: „Þaö fyrirfinnst ekki
verri manneskja í öllum heimi."
7. mars 1978, á tvö hundruð
fertugasta og þriðja degi réttar-
haldanna sagöi Lore Scadur frá
Tel Aviv fyrir rétti: „Hún var vond
kona. Svipan virtist vera hluti af
hendinni."
í dag harmar þessi kona, sem
eitt sinn var skaðræðiskvendi,
örlög sín: „Þá átti ég ekki um
neitt aö velja."
Ef málin halda áfram meö
sama hraða og hingað til í 17.
deild Ríkisdómstólsins í Dússel-
dorf, munu dómar ganga í þeim
árið 1981.
Þá verður Brigida hin blóðuga,
sem er einna yngst sakborninga,
oröin sextug, og ef til vill veröur
hún svo veikburöa og farin
heilsu, aö hún mun ekki þurfa aö
fara í fangelsi.
Hver hefur þá oröiö tilgangur-
inn meö þessum langdregnu,
dýru, tíma- og orkufreku réttar-
höldum? Munu þau aö lokum
hafa orðið lítiö annaö en hlé og
formsatriði?
Þrátt fyrir allt skráöu réttar-
höldin kafla úr ógnvekjandi þætti
í sögu Þýskalands.
Tilraun var gerö til aö full-
nægja réttlætinu. Tilraun . . .
„Svipan virtist vera
hluti af hendinni44
Svo til allt, sem hugsast getur, hefur gerst, meöan ákærðir yfirmenn
fangabúðanna í Maidanek hafa veriö fyrir rétti í Dússeldorf. Á þeim
fjórum árum, sem liðin eru síöan réttarhöldin hófust, hefur þetta gerst
meðal annars:
• Dómforseti missti heilsuna.
• Annar dómari var vikum saman á spítala
vegna brjóskloss.
• Einn hinna ákæröu og meölimur kviödóms
dóu.
Sum málin varö að reka fyrir
rétti aöskilin vegna veikinda
hinna ákærðu og rétturinn eyddi
mörgum klukkustundum í um-
ræður um tillögur þess efnis, aö
ákærur yrðu niöur felldar.
í þessum réttarhöldum viröist
ekkert vera ómögulegt — jafnvel
ekki sá kvíðvænlegi spádómur,
að svo kunni aö fara eftir öll
þessi ár, að enginn dómur veröi
felldur eöa, aö hinir ákæröu veröi
orönir of gamlir eða of sjúkir til
að taka út refsidóma sína.
Réttarhöld þessi eru óskapn-
aöur, sem jafnframt er prófmál:
Hvernig er hægt aö fullnægja
réttlætinu 30 árum eftir aö at-
burðirnir áttu sér stað? Er til
einhvers konar réttvísi, sem al-
veg óvart reynist óréttlát?
Réttarhöldin yfir „Hackmann
og fleirum" hafa nú staöiö á
fimmta ár. Á þrjú hundruö og
áttugasta degi þeirra geröist
eftirfarandi:
Vitni, sem er sérfræðingur í
sögu nasista, var að bera vitni í
þriöja skipti, þegar verjandi
Hildegard Láchert rétti upp
höndina og sagði, aö skjólstæö-
ingi sínum liði illa.
Læknir á vegum ríkisins,
Hindringer, úrskuröaöi aö Hilde-
gard Láchert væri of illa haldin til
aö vera viöstödd málflutning.
Dómarinn. frestaöi honum í eina
klukkustund.
Að loknu þessu hléi var réttin-
um greint frá því, aö Hildegard
Láchert heföi veriö flutt á sjúkra-
hús. Hún heföi einkenni hjarta-
áfalls og yrði ófær um aö taka
þátt í réttarhöldunum í nokkra
daga.
Akærendur fóru þess á leit, að
mál hennar yröi tekiö fyrr sér-
staklega svo aö rétturinn gæti
haldiö áfram vitnaleiðslu sér-
fræðingsins og yfirheyrslu ann-
arra vitna. Málflutningi var enn
frestaö til að ræöa þetta.
Síðan var beiöni verjandans
hafnaö. Ákærendur lögöu til, aö
varöhald Hildegard Láchert yröi
fellt niður, meðan hún væri á
sjúkrahúsi og rétturinn sam-
þykkti þaö.
Að svo búnu, skömmu fyrir kl.
11 árdegis, var komið aö yfir-
heyrslu pólsks vitnis, hinnar 65
ára gömlu Helenu Kurcusz. Frú
Kurcusz haföi veriö mörg ár í
Maidanek og hún héit lífi vegna
þess eins, að sem arkitekt haföi
hún umsjón meö stígum og
skuröum.
Hún hafði þegar farið einu
sinni til Dússeldorf, en þá gat
hún ekki boriö vitni, þar sem
skýrslur um framburð hennar
fyrir pólskum rétti bárust ekki í
tæka tíö. Daginn áöur, þegar hún
sá hina ákærðu, féll hún saman.
Þann dag, sagöi frú Kurcusz,
aö Hildegard Láchert heföi geng-
iö undir nafninu „Brigida hin
blóðuga" meöal fanganna, því
hún heföi aldrei veriö ánægö fyrr
en hún særöi til blóös, þegar hún
baröi fangana og sparkaði í þá
meö stálklæddum stígvélum
sínum.
Hún sagöi, aö Láchert heföi
bariö kvenfanga einn vegna
þess, aö hún haföi dagblöð undir
fötunum til að verjast kulda. Frú
Kurcusz átti enn aö bera vitni
gegn Hildegard Láchert á þrjú
hundruö og áttugasta degi rétt-
arhaldanna.
Dómforseti útskýröi, hvaö
komið heföi fyrir Láchert og
spuröi Helenu Kurcusz, hvort
hún væri reiöubúin til aö koma
aftur til Dússeldorf síðar til aö
bera vitni. Hún kinkaöi kolli til
samþykkis.
Ákærandi sótti þá um, aö frú
Kurcusz fengi leyfi til aö bera
vitni fyrir réttinum, næst þegar
hann yröi í Póllandi til að spara
henni ómak af einni langferö enn.
Og enn var réttarhöldunum
frestað. Þaö er aöeins hægt aö
gera sér i hugarlund öll þau
skipti, sem þeim hefur veriö
frestaö eöa tafir hafa orðiö.
Einn hópur ákæröra fer heim,
LÁCHERT: „Hún var vond kona“
annar er færöur aftur til fangels-
isins. Kviödómendur flýta sér í
hádegismat, verjendur á einka-
skrifstofur sínar.
Þegar ákærendur ríkisvaldsins
yfirgefa dómshúsiö, trúa þeir
varla eigin augum: Þar kemur
Hildegard Láchert í fylgd tveggja
lögregluþjóna.
Læknarnir á sjúkrahúsinu
höföu sent hana aftur og sagt aö
einkennin væru ekki alvarleg.
Handtökuheimildin er þegar í
stað endurnýjuö. En ekki er hægt
aö halda réttarhöldunum áfram
þann daginn. Hildegard LÁchert
er flutt á Bochum-fangelsis-
sjúkrahúsiö.