Morgunblaðið - 01.11.1980, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1980
Laugar-
ness-
presta-
kall
40 ára
Á ÞESSU hausti eða nánar tiltek-
ið 20. okt. voru 40 ár liðin frá því
að Laugarnesprestakall í Reykja-
vík var formlega stofnað. Um
sama leyti voru líka Hallgríms- og
Nesprestaköll stofnuð.
A’ðstæðurnar í Laugarnesi voru
nokkuð sérstakar miðað við hina
staðina, því þar hafði sr. Garðar
Svavarsson þegar starfað í 4 ár
áður en söfnuðurinn var formlega
stofnaður, en sr. Garðar var ráð-
inn til starfa á vegum Dómkirkju-
safnaðarins til að starfa í Laug-
arnesi sem þá var í uppbyggingu.
Byggðin hafði þá þegar færst
mjög út í Reykjavík og full þörf
var á meiri prestsþjónustu en
unnt var að veita í Dómkirkjunni
einni. Undirbúningsstarfið fyrir
stofnun þessara nýju prestakalla
fór því að verulegu leyti fram í
Laugarnesi undir traustri stjórn
sr. Garðars Svavarssonar.
í tilefni þessara tímamóta verð-
ur haldin hátíðarguðsþjónusta í
Laugarneskirkju næstkomandi
sunnudag, 2. nóv., kl. 14.00. Séra
Garðar Svavarsson fyrrv. sókn-
arprestur mun flytja afmælis-
ávarp. Halldór Vilhelmsson syng-
ur nýtt tónverk eftir Gunnar
Reyni Sveinsson með undirleik
Gústafs Jóhannessonar. Þorsteinn
Ólafsson formaður sóknarnefnd-
arinnar og Katrín Sívertsen, form.
Kvenfélagsins, lesa lexíu og guð-
spjall.
Jón D. Hróbjartsson
sóknarprestur.
Verðmætar kvik-
myndir gefn^r Kvik-
myndasafni Islands
KVIKMYNDASAFNI íslands hafa borist sogulega verðma-tar kvik-
myndir frá íslandi, sem varðveizt hafa vestan hafs. Hér er um að ræða
gjafir til íslenzku þjMarinnar sem mikill fengur er að. Gefendur eru
Ilarald V. Johnson, Vestur-íslendingur búsettur í Washington, og
ættingjar séra Steingríms Octavíusar Þorlákssonar en hann var konsúll
íslands í San Fransisco i tuttugu og fimm ár.
Harald V. Johnson ákvað að gefa
kvikmynd, sem hann tók á Aiþing-
ishátíðinni 1930 í tilefni af því að
nú eru liðin fimmtíu ár frá hátíðar-
höldunum. í þessu skyni hafði
hann samband við þáverandi for-
seta íslands, dr. Kristján Eldjárn,
sem þáði boðið um gjöfina með
þökkum og lagði jafnframt til að
myndinni yrði komið í varðveizlu
Kvikmyndasafnsins. Eftir því sem
nú er best vitað eru aðeins til tvær
kvikmyndir frá þessum merka at-
burði í lífi þjóðarinnar. Mikiil
fengur er því að kvikmynd Harald
V. Johnsons. Kvikmynd hans er að
nokkru leyti lýsing á för Vestur-
íslendinga á Alþingishátíðina en í
kvikmyndinni koma fyrir athyglis-
verðar myndir frá Reykjavík, og
öðrum stöðum á íslandi.
Fyrir milligöngu Önnu Snorra-
dóttur hefur Kvikmyndasafn ís-
lands veitt viðtöku íslandskvik-
mynd Lofts Guðmundssonar og
stuttri kvikmynd sem Vestur-
Islendingur tók hér á landi árið
1947 á leið til æskustöðvanna. í
kvikmynd Lofts, sem er um 80
mínútur að lengd, eru m.a. merkir
kaflar um síldveiði og frá Heklu-
gosi 1947. I kvikmynd Vestur-
Islendings eru einnig prýðisgóðar
myndir frá Heklueldum.
Þess má geta að hér á íslandi
hefur varðveizt fréttamynd frá
afhjúpun styttu Jóns Sigurðssonar
í Winnepeg árið 1911. Stefanía
Guðmundsdóttir, leikkona var þá í
leikför vestanhafs ásamt fleiri ís-
lendingum og kom það í hennar
hlut að afhjúpa styttuna. Dóttur-
sonur Stefaníu, Gunnar Borg, hef-
ur varðveitt fiimu ömmu sinnar og
nýlega afhent hana Kvikmynda-
safni Islands til geymslu í framtíð-
inni.
Um leið og Kvikmyndasafnið
þakkar þessum aðiljum framlag
þeirra er fólk hvatt til að leita hjá
sér að gömlum filmum í gömlu
dóti. Vakin skal athygli á því að 35
millimetra filmur frá því fyrir 1950
eru gerðar úr nitratefni, sem er
ákaflega eldfimt, og gæti verið
öruggara að vita af slíkurti mynd-
um í tryggri geymslu.
(FrúttatilkynninK).
F eldfjárrækt-
arfélag stofnað
f BORGARIIREPPI í Mýrasýslu
var haldinn stofnfundur fyrsta
feldfjárræktarfélagsins á íslandi.
Það voru 6 bændur í hreppnum,
sem stóðu að stofnuninni, en
Bjarni Arason héraðsráðunautur
Borgfirðinga, hafði beitt sér
fyrir því að koma félaginu á.
Á fundinum flutti Sveinn Hall-
grímsson sauðfjárræktarráðu-
nautur erindi um feldfjárrækt, en
hann hefur á undanförnum árum
unnið að því, að tekin yrði upp
skipulögð stefna í ræktun feldfjár.
í stjórn fyrsta feldfjárræktarfé-
lagsins voru kosnir: Sveinn
Finnsson, Eskiholti, formaður,
meðstjórnendur: Guðmundur
Bjarnason, Brennistöðum, og Stef-
án Ólafsson, Litlu-Brekku.
Nú í haust hafa verið haldin 4
námskeið um ræktun féldfjár á
vegum Búnaðarfélags íslands.
læiðbeinandi var sænskur sér-
fræðingur í ræktun feldfjár, en
umsjón með námskeiðunum hafði
Sveinn Hallgrímsson. Á þessum
námskeiðum mættu um 100
manns.
Innan fjárræktarfélaganna
hafa verið margir áhugasamir
hópar, sem starfað hafa að þess-
um málum.
Guðjón Guðnason yfírlæknir:
Held að orðið sé
tímabært að leggja
spilin á borðið
Undirritaður hafði ekki hugsað
sér að blanda sér í blaðaskrif þau,
sem birst hafa í fjölmiðlum að
undanförnu um væntanlega sölu
stofnunar þeirrar, er ég veiti for-
stöðu. En við lestur Þjóðviljans í
dag (29. okt.), þar sem lesa má
viðtal við þá próf. Sigurð S. Magn-
ússon á Kvennadeild Landspítalans
(Fæðingardeild) og Davíð Á. Gunn-
arsson, forstöðumann Ríkisspítal-
anna, get ég ekki stillt mig lengur,
þar sem svo gengur fram af mér,
hvað hægt er að fara langt í að
reyna að blekkja almenning eða
kannski öllu heldur ráðamenn heil-
brigðismála borgarinnar. Mér
finnst alla vega skylda mín að
benda verðandi mæðrum þessarar
borgar — já, og jafnvel alls lands-
ins — á, hvað er að gerast þessa
stundina bak við tjöldin og mun að
öllum líkindum gerast innan
skamms, ef viss öfl og sjónarmið fá
að ráða.
Það er margyfirlýst stefna próf.
Sigurðar, að allar fæðingar eigi að
fara fram á gjörgæslufæðingar-
deild, annað sé stórhættulegt lífi og
heilsu barnsins. Þessi skoðun hans,
sem hann hefur marglýst, m.a.
persónulega við mig fyrir nokkrum
dögum, er auðvitað í algjörri mót-
sögn við það, sem kemur fram í
umræddu blaðaviðtali.
Þetta þýðir með öðrum orðum,
að engar fæðingar verða framvegis
látnar fara fram á Fæðingarheim-
ili Reykjavíkur. Kannski fyrst í
stað til þess að sýna visst „frjáls-
ræði“ og hæfilega lengi meðan
hætta er á, að einhverjir minnist
ummæla hans í umræddri blaða-
grein. Næsta skrefið verður svo, að
konur verða í æ minna mæli fluttar
eftir fæðingu „yfir götuna", þ.e.a.s.
frá Fæðingardeildinni út á Fæð-
ingarheimili. Loks kemur að því að
konur verða útskrifaðar aðeins
nokkrum dögum eftir fæðingu (á 4.
eða 5. degi) eftir því sem þrengist
meira og meira og búið er að fylla
allar fæðingarstofur, ganga, bað-
herbergi, snyrtistofur og skrifstof-
ur fyrir fæðandi konur, eða með
öðrum orðum, sama ástand hefur
skapast og ríkti oft á deildinni
fyrir opnun Fæðingarheimilisins
árið 1960. Eins geri ég fastlega ráð
fyrir mikilli aukningu heimafæð-
inga, þegar fram líða stundir, bæði
vegna skorts á rými á Fæðingar-
deildinni og svo vegna þess, að
ótrúlega margar konur vilja af
ýmsum og ólíkum ástæðum ekki
fæða á sjúkrahúsi, hversu fullkom-
ið sem það er. Hvað verður þá um
alla gjörgæsluna og öryggið?
Það er rétt hjá próf. Sigurði, að
ekki er neinn reginmunur á, hvern-
ig eðlileg fæðing fer fram á báðum
umræddum stöðum, en skyldi það
ekki stafa af því, að flestar konur
hafa fætt börn sín á þennan eina og
eðlilega hátt gegnum aldirnar, auð-
vitað við mismunandi aðstæður og
með misjöfnum árangri. Það vita
allir, sem til þekkja, að á Fæð-
ingarheimili Reykjavíkur hefur frá
upphafi ríkt sú meginstefna, að
fæðing barns sé svo þýðingarmikill
atburður í lífi konu og manns, að
báðir aðilar fái að taka eins mikinn
og virkan þátt í fæðingunni og
mögulegt er. Fyrst með undirbún-
ingi á meðgöngutímanum (for-
eldrafræðslu, slökunarnámskeiðum
fyrir verðandi mæður m.m.). Síðan
hefur verðandi faðirinn og/eða
nákominn ættingi alltaf verið
viðstaddur fæðinguna. Síðan er
konunni boðið upp á að fæða
samkvæmt þessari svokölluðu
„frönsku fæðingaraðferð", sem í
raun og veru er ekkert annað en
ögn manneskjulegri fæðing, en sú
hefðbundna, sem fólgin er í því, að
konan fær rétt sem snöggvast að
sjá fram- og afturendann á ný-
fædda barninu sínu, sem síðan er
sett í vöggu. Sú „franska", sem
farið hefur ögn fyrir brjóstið á
nokkrum kollegum mínum handan
götunnar, er nú í reynd viðurkennd
víðast hvar um allan heim, þar sem
allir þeir, sem vilja hugsa um hag
móður og barns, telja hana ein
göngu til góðs. Ég er ekki í
nokkrum vafa um sálfræðilegt gildi
þess að leyfa móðurinni að snerta
nýfædda barnið sitt strax eftir
fæðingu (barnið er lagt á beran
kvið móðurinnar strax eftir fæð-
ingu). Ég er heldur ekki í neinum
vafa um, að kyrrð og ró á fæð-
ingarstofunni bæði í og sérstaklega
strax eftir fæðingu barnsins hefur
mjög góð sálræn áhrif fyrir móður-
ina — já, og barnið líka.
Fæðing barns er einn stærsti og
merkasti viðburður í lífi konu, og
mér finnst, að okkur sem stundum
fæðingarhjálp, beri skylda til þess,
Fríða Einarsdóttir ljósmóðir:
Ekki ópersónulegt fa
Enn á ný er málefni Fæð-
ingarheimilis Reykjavíkurborg-
ar til umræðu í borgarstjórn.
Reykjavíkurborg vill, sem eðli-
legt er, losna undan þeim halla-
rekstri sem er á stofnuninni.
Enginn heilvita maður ætlast
þ<') tii þess að heilsugæsla skili
hagnaði i beinhörðum pening-
um. hennar ágóði skilar sér á
annan hátt til þjóðfélagsins. Nú
er ætlunin að selja rikinu FHR
og leggja það undir Fæðingar-
deild Landspítalans á þann hátt
að nota það eingöngu sem
sængurkvennagang. Davíð
Gunnarsson scgir í DB 23.10. að
fæðingarstofur verði lagðar
niður í FIIR. Hann segir: „Það
hefur i rauninni ekki verið rætt
mikið um þetta mál við okkur
hjá ríkisspítölunum. Málið
snýst um hvort fæðingardeiid
Landspítalans eigi að taka við
rekstri Fæðingarheimilis
Reykjavíkurborgar. Með því er
átt við að konur fæði á Land-
spítalanum, þar sem öll tæki
eru til og þannig gætt öryggis
ban)i barnsins og móðurinnar.
Þær verði siðan fluttar á Fa>ð-
ingarheimili Reykjavíkurborg-
ar á 3.—1. degi sængurlegu.
eftir því hve þa>r eru hressar,
sagði Davíð Gunnarsson að-
spurður um fyrirhugaða notk-
un Fa,ðingarheimilisins.“
Til að útskýra þetta mál fyrir
fólki, sem ekki veit um hvað
málið snýst raunverulega, tel ég
nauðsynlegt að eftirfarandi upp-
lýsingar komi fram. Á Fæð-
ingarheimili Reykjavíkur eru 4
fæðingarstofur og 5 á Fæðingar-
deild Landspítalans. Þetta þýðir
í raun að 4 fæðingarstofum
færra er á að skipa, komist þetta
í framkvæmd. Ékki bara fyrir
Reykjavíkursvæðið, heldur fyrir
landið í heild, því Landspítalinn
er skyldugur til að taka við
konum af öllu landinu þótt
Landspítalinn gæti hugsanlega
tekið í notkun 2 fæðingarstofur
á næstu mánuðum, er samt
tveimur stofum færra en í dag.
Þetta yrði að leysa einhvernveg-
inn (sérstaklega á annatíman-
um) og hefur verið talað um að
hafa svokölluð hríðarherbergi,
þar sem ótiltekinn fjöldi kvenna
yrði að liggja saman, misjafn-
lega langt komnar í fæðingu,
eins og rollur í stíum. Þetta
fyrirkomulag tíðkaðist sums
staðar erlendis, en margir eru nú
að falla frá því. Síðan, þegar
nálgaðist fæðingu, yrðu konurn-
ar keyrðar inn í fæðingarstofu
(sem vonandi verður fyrir
hendi). Eftir fæðinguna yrðu
þær síðan fluttar á sængur-
kvennagang og þaðan, hvort sem
þeim líkaði betur eða verr, eftir
2—3 daga út á Fæðingarheimii-
ið.
Þetta þýðir í raun, að fyrst
yrði konan flutt á milli her-
bergja, síðan á milli hæða og
loks á milli stofnana. Þá er
komið á einskonar færibanda-
fyrirkomulagi, eins ópersónu-
legu og ómanneskjulegu og frek-
ast er hægt að hugsa sér.
Það kostar 11.500 kr. í dag að
flytja konur á milli þessara
staða. Slökkviliðið í Reykjavík,
sem annast þessa þjónustu, hef-
ur tæplega yfir þeim mannafla
né bílakosti að ráða að það geti
bætt þessum flutningum við
annað það starf, sem það verður
að inna af hendi.
I mínum huga er aukaatriði
hver á og rekur Fæðingarheimil-
ið, meira máli skiptir sú ómann-
eskjulega og tilfinningalausa
meðferð á fæðandi konum, sem
af þessu mundi leiða. Einnig
finnst mér mikilvægt atriði að
konur fái sjálfar að ráða hvar
þær ala böm sín og þær fái að
liggja sína sængurlegu á sama
stað, ef þær óska þess. Ég er ein
þeirra kvenna, sem ekki get valið
(þarf keisaraskurð), en þar fyrir
finnst mér að þær sem það geta
eigi rétt á að velja áfram eins og
hingað til. Einnig finnst mér,
bæði sem ljósmóður og móður,
þetta fyrirkomulag sem komið
yrði á, stórt skref afturábak,
Fríða Einarsdóttir, ljósmóðir.