Morgunblaðið - 21.11.1980, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1980
11
Balinn
menningu okkar fyrir kattarnef,
ekki hvað síst myndlist. En það
allt er önnur saga, og ekki meir
um það hér. Ég nefni þetta
aðeins til að vekja eftirtekt á,
hve hreinn og beinn Kjartan er í
list sinni. Hann hefur alltaf haft
nokkuð sérstæða litsjón, er gerir
verk hans mjög persónuleg og
um leið heillandi fyrir þá, er
njóta verka hans. Ég er einn
þeirra, sem fylgst hafa náið með
framvindu mála hjá Kjartani
Guðjónssyni um langan aldur,
og því er það mér sérstök ánægja
að vitna um gerninga hans á
listasviðinu fram til þessa. Hann
málaði löngum abstrakt, en nú
er komið annað hljóð í strokk-
inn. Það gleður mig einnig, og
þeir, er með fylgjast, geta gert
sér í hugarlund hvers vegna. En
einu vil ég við bæta, að þrátt
fyrir kúvendingar, skal enginn
fá mig né Kjartan til að segja
nokkuð í þá átt, að abströkt list
hafi ekki verið eða sé ekki
stórbrotin.
Kjartan Guðjónsson hefur
gert amstur daganna að við-
fangsefni sínu. Þessi verk gefa
góða hugmynd um, hvern hug
hann ber til þess fólks, er hann
umgengst og virðir. Togaramenn
eiga hauk í horni, þar sem
málarinn Kjartan Guðjónsson
er. Þvottakonan á þar vin, er
Kjartan rissar á blað. Lúnir
bátar í nausti gera hann að
rómantíkusi, og trillukarlfhn er í
essinu sínu, er hann hendir fiski
á land. Þannig mætti lengi telja.
Nefni ég hér aðeins örfá verk, er
mér leist sérlega vel á: Nr. 3, 6, 8,
10, 17, 47, 49, 52, 64 og 66. Hvergi
er þessi talning tæmandi, en við
sem skrifum, verðum ætíð að
taka tillit til lesenda. Langar
rollur lesast ekki.
Þetta er mögnuð^ sýning hjá
Kjartani Guðjónssyni, og hún
kom mér satt að segja nokkuð á
óvart. Hélt hann enn vera í
sínum gamla stíl, en máltækið
segir, batnandi manni er best að
lifa. Því ekki slá botninn í þetta
skrif með hinum gömlu sannind-
um.
BLÓMABÚÐIN
|i i| | p /V SUÐURVERI
llr I I I 1 StigahliS 45—47 Si
legri. Lesandinn hefur lokið við
eitthvað, sem honum finnst of
stuttaraiegt eða vekur ekki áhuga
hans, en síðan kemur hann þá að
frásögn, sem hann hefði ekki
viljað fara á mis við. Svo er til
dæmis um dýrasögurnar, ýmis
dularfull fyrirbrigði, sem eru
raunsönn, og síðast en ekki síst
sérkennilegar mannlýsingar og
ýkju- og gamanmál.
Svo eru það frásagnirnar af
lækningamætti íslenzkra jurta og
hin alþýðlegu húsráð. Ekki er
ólíklegt, að áhugi Björns á þessum
efnum eigi þar að nokkru upptök
sín, að bæði faðir hans og afi í
föðurætt voru merkir læknar, en
hvað sem því líður er hitt víst, að
Björn hefur aflað sér mjög alhliða
þekkingar á íslenzku gróðrarríki,
og kemur áhugi hans og þekking á
þeim efnum víða fram í bókum
hans. Hann hefur auðvitað víða
leitað fanga til fróðleiks um hin
fornu læknisráð íslenzkrar alþýðu,
en flest hefur hann fengið í
viðtölum við fjölmargt gamalt og
greint fólk í Borgarfirði.
Ég lik máli mínu með því að
birta upphaf frásagnarinnar, sem
Björn kallar Fönn. Þar er lýst í
tiltölulega fáum orðum því yndi,
sem íslenzk náttúra hefur veitt
honum og mótað hefur margt það
mætasta, sem hann hefur skrifað:
„Mildur blær af suðri líður yfir
landið. Hann ber með sér ilm hins
unga vors. Moldin angar. Sólin
brosir yfir döggvotri grænni jörð.
Ég lít til austurs og þakka höfundi
lífsins þennan fagra morgun.
Hann mun renna í sjóð minn-
inganna og ekki gleymast. Á
angursömum dögum kann hann að
rísa úr djúpi hugans jafnvel feg-
urri en hann var.“
Mýrum, 9. nóv. 1980.
Guðmundur Gislason Ilagalin.
'AUGLÝSING'
Þrautgóðir á raunastund
• Frásögn m.a. af Ingvarsslysinu, 11 sólarhringa hrakn-
ingum á Skeiðarársandi ásamt f jölda annarra.
Þrautgóðir á
raunastund, tólfta
bindið í Björgunar-
og sjóslysasögu Is-
lands er nú komið út.
Bókaflokkur þessi er
nú einn viðamesti
bókaflokkur sem gef-
inn hefur verið út
hérlendis og senni-
lega einsdæmi að
söguþáttur í lífi þjóð-
ar hafi verið tekinn
til svo ítarlegrar um-
fjöllunar. Slíkt er í
raun og veru ekki
óeðlilegt á íslandi.
þar sem afkoma
fólks hefur löngum
verið bundin sjávar-
útveginum og bar-
átta manna við nátt-
úruöflin hefur verið
harðneskjuleg og
kostað miklar fórnir.
Sagt hefur verið um þess-
ar bækur, að þær hafi að
geyma stríðssögu íslend-
inga, og víst er að margar
orrustur í því stríð hafa
verið hinar mannskæðustu,
þótt oft hafi líka vel tekist
til og menn bjargast eftir
tvísýna baráttu við Ægi
konung.
1903-1906
í bók þessari er fjallað
um atburði áranna 1903—
1906 að báðum árum með-
töldum. í fyrri bókum hefur
verið fjallað um árin
1907—1958, þannig að nú
hefur senn verið rakin sex-
tíu ára saga bjargana og
sjóslysa við ísland. Auk þess
hefur eitt bindi bókaflokks-
ins verið helgað frumkvöðl-
um í slysavarnastarfinu á
íslandi. Margir mjög sögu-
legir atburðir gerðust á
þeim árum sem fjallað er
um í bókinni, og skal hér
getið nokkurra þeirra.
Ingvarsslysið við
Viðey
Eitthvert hörmulegasta
sjóslys sem orðið hefur á
Islandi varð í ofsaveðri sem
gekk yfir landið í apríl 1906.
Þá strandaði þilskipið Ingvar
skammt undan landi í Viðey,
en það hafði verið ætlun
skipstjórans að leita vars
inni á Sundum. Sást strandið
Þrautgóðirá
raunastund
Kútter Ingvar sem strandaði við Viðey í apríl 1906.
Kápa bókarinnar Þrautgóð-
ir á raunastund.
frá Reykjavík, og vel flestir
Reykvíkingar sem komnir
voru til vits og ára fylgdust
með er skipverjarnir klifr-
uðu upp í reiða skipsins og
létu þar fyrirberast meðan
holskeflur riðu yfir það í
sífellu. Gerðar voru tilraunir
til þess að koma mönnunum
til bjargar, en þær voru
vanmáttugar, enda engin
björgunarbúnaður til staðar.
Fórst öll áhöfn skipsins fyrir
augunum á fjölda fólks, og
mun enginn sem með þessum
harmleik fylgdist nokkru
sinni hafa liðið hann úr
minni. í þessu sama óveðri
strönduðu tvö þilskip við
Mýrar og fórust þar með
allri áhöfn, þannig að alls
fórust 68 menn, flestir í
blóma lífsins á þessum ör-
lagaþrungna degi.
Hrakningar
skipbrotsmanna
í bókinni er einnig að
finna ítarlega frásögn af
einstæðum hrakningum
skipbrotsmanna af þýska
togaranum Frederichs Al-
berts sem strandaði við
Skeiðarársand í janúar árið
1903. 12 manna áhöfn skips-
ins komst heilu og höldnu í
land, en ellefu sólarhringar
liðu áður en einum mann-
anna tókst að komast heim
að bænum Orrustustöðum á
Brunasandi, og gera aðvart
um slysið. Fundust 9 menn
á lífi, en allir aðframkomn-
ir og meira og minna kaln;
ir. Unnu íslensku læknarnir
tveir sem önnuðust skip-
brotsmennina mikið afrek
og segir frá þeim læknisað-
gerðum í bókinni.
Margir sögulegir
atburðir
Margir aðrir atburðir
sem eiga sér mikla sögu
koma einnig fram í bókinni.
Þannig er t.d. sagt frá
miklu skaðaveðri við Isa-
fjarðardjúp í janúar árið
1905, en þar fórust þá þrír
bátar og aðrir björguðust
við illan leik. Hleypti einn
bátur frá Aðalvík yfir ísa-
fjarðardjúp og tók land við
Bolungarvík. Þótti það
ganga kraftaverki næst að
áhöfn hans skyldi bjargast.
Nefna má einnig frásögn
um strand togarans Wúrtt-
enbergs við Öræfi árið 1906,
sögulegri ferð Öræfinga
með skipbrotsmenn af tog-
aranum Banffshire til
Reykjavíkur, hörmulegt
slys við Akranes þar sem
m.a. fórust fimm systkini
frá bænum Kringlu við
Akranes og. fl. og fl.