Morgunblaðið - 30.11.1980, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. NÓVEMBER 1980
„Bitamunur en ekki f jár“
Tvö áskorunarskjöl lögregluþjóna
Skjalasöfn landsmanna geyma
margháttaðan fróðleik' um líf og
störf þegnanna, kaup þeirra og
kjör. Þar er að finna sitthvað er
kann að vera þess vert að dregið sé
fram í dagsljósið þá er kynslóð
nútíðar hyggur að málum sínum og
vegur og metur kjör og stéttar-
stöðu.
Fyrir nokkru birtist hér í blaðinu
grein er varðaði ósk þingskrifara á
Alþingi 1922, þar sem þeir fóru þess
á leit að alþingisforsetar bættu
þeim launaskerðingu. Enn er margt
ósagt frá þingskrifurum þess árs og
er ætlun höfundar að halda þeim
þáttum áfram enn um sinn. Hér
verður þó lögð lykkja á þá leið og
hugað að áskorunarskjali lðgreglu-
þjóna í Reykjavík er sendu bæjar-
stjórn tilmæli um launabætur. Þyk-
ir tilskrif þeirra leiða margt í ljós
um afkomu almennings og þann
vanda er þá var við að etja á
erfiðum tímum, að lokinni fyrri
heimsstyrjöld. Þótt margháttaður
vandi steðji nú að í samfélagi voru
mun næsta örðugt fyrir þá er eigi
þekktu af raun fátæktarbasl og
skort þessara ára að ímynda sér
örbirgð þá er ríkti þá er breyttir
atvinnuhættir, markaðsörðugleik-
ar, eldiviðarieysi, húsnæðisskortur
og dýrtíð þjakaði þjóðina. Það mun
mál margra að lögreglumenn al-
mennt séu engir flysjungar og geipi
eigi um smámuni, né væti harma af
tilfinningasemi. Þeim mun íhugun-
arverðari eru rök þeirra fyrir nauð-
syn launabóta og leiðréttingar er
þeir óska á kjörum sínum. Lýsing
þeirra á kjörum alþýðu, húsnæð-
isskorti, vöruverði og aðstöðu allri
til lífsframfæris er trúverðug og
verður eigi vefengd. Þá mun það
vekja athygli að í sjálfri Reykjavík,
einni höfuðverstöð landsmanna,
virðist fiskur vera næsta torfeng-
inn. Þeim sem flett hafa dagblöðum
frá þessum tíma kemur það þó eigi
á óvart. Ýmis samtök voru mynduð
um útgefð báta frá Reykjavík til
þess að afla í soðið handa bæjar-
búum. Alþýðuflokkurinn t.d. tók
bát á leigu árið 1922 í því skyni að
veiða fisk á bæjarmarkað. Var það
vélbáturinn Stakkur er gerður var
út um hríð á vegum flokksins. Það
var upphaf að fisksölu Jóns Guðna-
sonar, er síðar rak fiskverslun
ásamt Steingrími Magnússyni er
enn lifir, háaldraður. Voru þeir
félagar kunnir forgöngumenn í hópi
fisksala og ráku um langt skeið
fyrirtæki sitt, Jón og Steingrímur.
Síðar stofnsetti Steingrímur fyrir-
tæki sitt, Fiskhöllina. Steingrímur
Magnússon kann án efa að segja
marga sögu um hve örðugt hefir
jafnan reynst að afla bæjarbúum
soðningar og telst það með ólíkind-
um að höfuðfiskveiðiþjóð heims, er
telur sjávarafla til undirstöðuat-
vinnugreinar og bjargræðis, skuli
jafnan hafa lotið að lágu við öflun
fiskmetis til eigin neyzlu og eigi
stutt þá er lögðu sig fram við þau
störf.
En víkjum nú að skjali lögreglu-
þjónanna.
Höfundur ávarps þeirra lögreglu-
manna mun vera Guðlaugur Jóns-
son sá er lengi vann að sakaskrá.
Guðlaugur er kunnur fyrir fræða-
störf sin, m.a. vegna bókar sinnar
um sögu bifreiða á íslandi. Þá
minnast þeir er lesið hafa sögu séra
Arna Þórarinssonar frásagnar
Guðlaugs af draumi þeim er séra
Árni réð fyrir ósigri Hitlers í
heimsstyrjöldinni. Varð séra Árni
svo feginn draumfrásögn Guðlaugs
að hann bað honum biessunar og
kvaddi hann með virktum og þökk-
um. Sverrir Þórðarson, blaðamað-
ur, ræddi við Guðlaug í sjónvarpi
fyrir allmörgum árum.
Undirskriftaskjal
„Eins og nú þegar er orðið kunnugt,
þá lækkar dýrtíðaruppbót opin-
berra starfsmanna Reykjavíkur-
kaupstaðar við næstu fjárhagsára-
mót, úr 94 niður í 60%.
Vjer undirritaðir lögregluþjónar
í Reykjavík, sem samkv. 5. gr.
samþyktar um laun starfsmanna
Reykjavíkurkaupstaðar frá 13. des.
1919 tökum laun okkar í 8. launa-
flokki, sem í byrjun eru ákveðin
1800 kr. yfir árið, hækkandi annað-
hvort ár um 200 kr. upp í 2800 kr.
auk dýrtíðaruppbótar, leyfum oss
hjermeð að tjá háttvirtri bæjar-
stjórn Reykjavíkur, að vjer sjáum
oss ekki fært að standa straum af
kostnaði daglegra þarfa vorra, auk
skatta og annara opinberra gjalda
sem oss ber að greiða, með þeim
launum, sem oss ber að fá á
næstkomandi ári, samkvæmt
áminstri launasamþykt, en með því
að oss er ekki ljúft að vera knúðir
til að segja upp starfinu sakir
ónógra launa, þá beiðumst vjer þess
hjer með, að háttvirt bæjarstjórn
vilji ákveða laun lögregluþjóna
bæjarins eftir 7. flokk þannig:
Byrjunarlaun 2000 kr. hækkandi
um 200 kr. árlega, að tveim fyrstu
starfsárunum undanskildum, upp
í 3000 kr. auk dýrtíðaruppbótar
miðaða við verðlagsskrá þá, sem
árlega verður gjörð vegna út-
reiknings á dýrtíðaruppbót emb-
ættis- og sýslunarmanna lands-
ins.
Til þess að fyrirbyggja misskiln-
ing sem kynni að eiga sjer stað
innan bæjarstjórnarinnar á þvi af
hverju vjer nú förum fram á að fá
launahækkun, þá leyfum vjer oss að
gefa nokkrar skýringar þar að
lútandi.
Þó að vjer að engu leyti berum
brygður á það, að dýrtíðaruppbótin
sje rjett útreiknuð, samkvæmt
þeirri verðlagsskrá, sem hún er
miðuð við, þá blandast oss þó ekki
hugur um að miklu máli skiftir
fyrir menn, sem ala aldur sinn hjer
í Reykjavík, að sumar þær vörur,
sem notaðar eru hjer daglega, svo
sem brauð frá brauðgerðarhúsum
og nýr fiskur, eru alls ekki lagðar
til grundvallar, og hlýtur öllum að
vera það ljóst, að einmitt þessar
vörutegundir eru sá hluti daglegu
nauðsynjavaranna sem yfirleitt
skapa stóran hluta af framfærslu-
kostnaði manna hjer í bænum.
öllum hlýtur einnig að vera ljóst,
að verðfall á brauðum hefir verið
lítið síðan í fyrra og á nýjum fiski
ekkert, nema síður sje, þrátt fyrir
það hefir hann verið og mun verða í
framtíðinni ein aðalfæðutegund
bæjarbúa þegar hann fæst.
Kjöt hefir að vísu lækkað allmik-
ið í verði, frá því í fyrra, en þess ber
að gæta, að þeir sem lágt eru
launaðir, og geta því aðeins gjört
innkaup til daglegrar notkunar eru
útilokaðir frá því að njóta heild-
söluverðsins.
Þá er að líta til vefnaðarvöru og
skófatnaðar:
Um vefnaðarvöruna er það að
segja, að oss finst „bita munur en
ekki fjár“ á verðlagi hennar nú og í
fyrra á sama tíma, að undantekinni
þeirri vefnaðarvöru, sem hefir verið
á boðstólum á útsölum einstakra
verslana hjer í bænum, en sem á
engan hátt geta fullnægt þörfum
fjöldans á því sviði.
Skófatnaður hefir óneitanlega
lækkað mikið í verði í skóverslun-
um, en skóviðgerðir (sólningar) eru
nærfelt í sama verði nú og fyrir ári
síðan.
Þá getum vjer ekki látið ógert að
benda háttvirtri bæjarstjórn á einn
útgjaldalið, og hann ekki lítinn,
sem snertir sjerstaklega þá sem
búa í Reykjavík, sem leigutakar.
Þessi útgjaldaliður, sem hjer er átt
við, húsaleigan, sem öllum er ljóst
að er geysihá, verður þó þeim mun
tilfinnanlegri, er hún nú stendur í
stað á sama tíma og tekjurnar
rýrna. Hljóta allir að sjá að örðugt
muni vera að láta alt að 14 af
árstekjum í húsaleigu fyrir litla
íbúð, árstekjum, sem nema 3—4
þúsund króna. Þó segja megi að
hjer sjeu til lög sem vernda menn
fyrir húsaleiguokri, þá er því þar til
að svara, að svo miklir ókostir geta
verið samfara þeirri lagafram-
kvæmd fyrir leigutaka að tæplega
er hægt að átelja það, þó menn hiki
við að fá húsaleigu lækkaða á þann
hátt, enda munu þeir vera fáir sem
leita þessa rjettar síns, eins og nú
er ástatt í bænum með fjölskyldu-
íbúðir, nema af algerðu getuleysi að
greiða hina áskildu leigu. Jafnvel
þó aðeins væri að ræða um húsa-
leigu sanngjarnlega áætlaða nú,
eftir verðmæti húsa, þá myndi hún
eigi að síður vera erfiður útgjalda-
liður fyrir þá, sem rýrar tekjur
hafa. Þá er einnig vert að minnast
þess að tekjuskattur og fleiri opin-
ber gjöld, sem hvíla á bæjarbúum
hafa mikið aukist.
Það að vjer nú beiðumst launa-
hækkunar á þó ekki nema að
nokkru ieyti rót sína að rekja til
þeirrar skoðunar vorrar, að dýrtíð-
in sje í raun og veru meiri, heldur
en útreikningurinn á dýrtíðarupp-
bót fyrir yfirstandandi og næst-
komandi ár ber með sjer, heldur
einnig vegna þess, að vjer teljum
byrjunarlaun vor vera ákveðin of
lág, og að alt fram á yfirstandandi
ár, höfðum vjer aukatekjur í sam-
bandi við tollgæslu o.fl., sem stund-
um námu álíka mikilli upphæð yfir
árið og þeirri sem vjer hjer förum
fram á að fá í hækkun. Á yfirstand-
andi ári vorum vjer útilokaðir frá
því að geta notið þessara auka-
tekna, af ástæðum sem háttvirtri
bæjarstjórn hlýtur að vera best
kunnugt um, og erum vjer því þar
með orðnir þeir einu af starfs-
mönnum bæjarins, sem fyrir beina
fyrirskipun bæjarstjórnar, erum
útilokaðir frá því að geta unnið oss
fje með öðru en starfinu fyrlr
bæinn, enda störfum lengur dag-
lega en nokkur annar í bæjarins
þjónustu, jafnt helga daga sem
rúmhelga árið um í kring. Vegna
þessara skilyrða, sem oss eru sett,
að öllum öðrum starfsmönnum
bæjarins undanteknum, að mega
ekki hafa á hendi önnur störf en
þau, sem snerta lögreglustarfið og
verða að starfa minst í 12 stundir á
dag, helga daga sem rúmhelga, árið
um í kring, sem hvorugt er sam-
bærilegt við daglegan vinnutíma og
ráðningarskilyrði annara starfs-
manna bæjarins, þá þykir oss sem
sanngirni mæli með því, að vjer
sjeum ekki látnir taka þau lægstu
laun, sem bærinn hefir að bjóða, og
væntum vjer þess að háttvirt bæj-
arstjórn geti orðið oss sammála þar
um, og ekki síður um ástæður vorar
til umkvörtunar gegn svo hraðri
lækkun dýrtíðaruppbótarinnar,
sem raun er á orðin, er vjer höfum
leyft oss að tilfæra hjer að framan.
Að endingu leyfum vjer oss að
vænta þess að háttvirt bæjarstjórn
vilji sjá og viðurkenna, að kaup-
hækkunarbeiðni vor, sem hjer kem-
ur fram, sé ekki ósanngjörn heldur
á fylstu rökum bygð, og veiti oss því
launahækkun og á þann hátt sem
vjer förum fram á hér að framan.
Reykjavík, 15. nóvember 1922.
Virðingarfyllst,
Slg. Gislason, Sæm. Gislason, Kr.
Jónasson, ólafur Jónasson, Guð-
björn Hansson, Þórður Geirsson,
Kjartan Sigurðsson, Guðlaugur
Jónsson. Ó.B. Magnússon,
Guðmundur Stefánsson, Páll Árn-
ason, Jónas Jónsson.
Það stóð ekki á fjárhagsnefnd
Reykjavíkurborgar að verða við
tilmælum lögregluþjóna. Hinn 19.
desember 1922, aðeins rúmum mán-
uði eftir að lögreglumenn rita
tilmæli sín leggur fjárhagsnefndin
til við bæjarstjórn að lögregluþjón-
ar verði fluttir í 7. flokk, en það var
ósk þeirra. Hinn 21. desember
samþykkir síðan bæjarstjóm að
verða við þessum tilmælum. Nú
mætti ætla að lögreglumenn yndu
glaðir við sitt og létu af kröfugerð.
En svo varð eigi. Áfram hélt
dýrtíðarskrúfan hvað sem öllum
hagskýrslum leið um lækkun vöru-
verðs. Og aðeins misseri síðar en
bæjarstjórnin samþykkir flutning
lögregluþjóna í 7. flokk rita þeir
bréf og mælast nú til þess að
dýrtíðaruppbót þeirra verði hækk-
uð. Röksemdir þeirra eru svofelld-
ar:
Þrátt fyrir það, þó launakjör
okkar lögreglumanna bæjarins hafi
á síðustu fjárhagsáætlun verið
bætt, að nokkru leyti, eftir því sem
við höfðum farið fram á áður, þá
hefir dýrtíðaruppbót sú, er við nú
fáum, lækkað svo tilfinnanlega, að
launin að meðtalinni uppbótinni
Fremsta röð: Jónas Jónasson, Páll Árnason, Erlingur Pálsson, Óiafur Jónsson, Guðmundur Stefánsson. — Miðröð. Guðlaugur Jónsson, Magnús
Sigurðsson, Karl Guðmundsson. Sigurður Gislason, Kjartan Sigurðsson, Sæmundur Gislason. — Aftasta röð: Guðbjörn Hansson, Margrimur
Gislason, Kristján Jónasson, Þórður Geirsson. Svo sem mynd iögreglumanna er fylgir greininni ber með sér eru búningar þeirra talsvert
frábrugðnir þeim er nú tíðkast. Húfurnar minna á búning franskra Iögregluþjóna.