Morgunblaðið - 03.01.1981, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1981
Markús Örn Antonsson borgarfulltrúi:
Háskaleg stefnubreyting í
húsnæðismálum Reykvíkinga
Ósjaldan er þessari spurningu
beint til okkar borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins: „Hvaða meg-
inmunur er á stefnu ykkar og
vinstri meirihlutans í borgarmál-
unum?“ Það er að sumu leyti
skiljanlegt að menn spyrji. Núver-
andi meirihluti hefur nefnilega
lítið sem ekkert gert til að efna
kosningaloforðin, sem fengu
hljómgrunn hjá kjósendum vorið
1978. Hann hét hinum og þessum
meiriháttar framkvæmdum á
skottíma, aðgerðum, sem ýmsir
hagsmuna- og áhugamannahópar
í borginni vildu gjarnan sjá verða
að veruleika hið fyrsta. Kjósendur
vinstri flokkanna hlýddu ekki á
rök okkar sjálfstæðismanna um
að ógjörningur væri að gera öllum
allt til hæfis samtímis. Aðrir
hugsuðu sem svo, að það væri ekki
miklu fórnað, þó að vinstri flokk-
unum yrði gefinn kostur á að sýna
hvað í þeim byggi eitt kjörtímabil
eða svo. Og það hefur svo sannar-
lega ekki verið mikið. Það er öllum
ljóst nú, þó að menn hafi haldið
annað fyrir tveimur og hálfu ári.
Ef einhverjir hafa þá gert ráð
fyrir stórbrotnum afrekalistum,
sem myndu birtast í áður óþekktri
framkvæmdagleði borgaryfir-
valda, munu þeir hinir sömu ekki
greiða vinstri flokkunum atkvæði
sitt í næstu borgarstjórnarkosn-
ingum hafi þeir viljað láta þakk-
læti sitt og viðurkenningu í ljós.
Hér hefur nefnilega ekkert gerzt,
sem væri viðurkenningarinnar
vert. Framkvæmdir og þjónusta er
mjög í takt við það, sem við
sjálfstæðismenn hefðum beitt
okkur fyrir og höfðum reyndar
gert áætlanir um. Ef nokkuð er, þá
hefur núverandi meirihluti sýnt af
sér vítavert sleifarlag í ýmsum
efnum svo sem á sviði íþróttamál-
anna.
Grafið undan
framtaki fólksins
En til að svara spurningunni,
sem ég gat um hér að framan, vil
ég nefna einn þátt borgarmála
alveg sérstaklega. Það eru hús-
næðismálin. Þeim málaflokki hef-
ur borgarstjórnarmeirihlutinn
beint inn á mjög háskalegar
brautir og vinnur nú markvisst að
því að grafa undan stefnu borgar-
búa og virðingarverðu og sjálf-
sögðu framtaki einstaklinga við að
koma sér upp eigin húsnæði, til
þess að verða sjálfstæðir og öðrum
óháðir í siíku grundvallaratriði
sem úrlausn húsnæðismála er
fyrir hvern og einn. Við sjálfstæð-
ismenn höfum jafnan viljað gera
fólki kleift að eignast eigið hús-
næði eftir þörfum hvers og eins og
þess vegna reynt að stuðla að sem
jöfnustu framboði á ýmsum gerð-
um íbúðarhúsnæðis á hinum
frjálsa húsnæðismarkaði. Þetta
gerðum við með myndarlegum
lóðaúthlutunum til einstaklinga,
samtaka þeirra eða byggingarfyr-
irtækja, sem gegnt hafa mikil-
vægu hlutverki við að uppfylla
þarfir borgarbúanna, yngri sem
eldri, með framboði sínu á hent-
ugu íbúðarhúsnæði.
Til þess að ná slíku markmiði og
tryggja nægilegt lóðaframboð
þarf að horfa fram í tímann og
hafa tiltæk ný skipulagssvæði.
Útfærsla nýrra byggingarsvæða í
Árbæjarhverfi og Breiðholti frá
því um miðjan sjöunda áratuginn
og fram á síðustu ár gerði t.d.
mörgu ungu fólki kleift að eignast
í fyrsta skipti þak yfir höfuðið. Nú
eru þessi hverfi orðin rótgróin.
Þetta unga fólk, sem töluvert
þurfti að leggja á sig til að eignast
sína fyrstu íbúð, varð sjálfbjarga í
húsnæðismálum sínum, og hefur
getað stækkað við sig eða gert
aðrar ráðstafanir eftir þörfum. Nú
heyrir þessi saga fortíðinni til.
Unga fólkið útundan
Vinstrimeirihlutinn í borgar-
stjórn hefur enga áherzlu lagt á að
tryggja eðlilegt lóðaframboð.
Punktakerfi hans við lóðaúthlut-
anir útilokar unga fólkið næstum
algjörlega frá því að geta byggt.
Unga fólkið er næstum réttinda-
laust og einskis virt í þessu
lóðahappdrætti meirihlutans.
Byggingafyrirtækin fá heldur ekki
tækifæri til að byggja og selja eins
og lengi vel hafði tíðkast með
góðum árangri. Lóðirnar eru
nefnilega ekki til, af því að
skipulagið skortir. Meirihlutinn
hefur engin framtíðarmarkmið
varðandi eðlilega þróun byggðar í
borginni. Hann ætlar að fleyta sér
fram yfir næstu kosningar með
innansleikjum úr gömlu skipulagi.
Þegar því sleppir er ekkert fram-
undan nema sú framtíðarsýn
vinstri manna að Reykjavík sé
hvort eð er karlæg borg, sem eigi
ekki að stækka næstu tuttugu ár.
Óskastund
kommúnista
En hvernig ætlar þá þessi borg-
arstjórnarmeirihluti að bregðast
við þörfum þeirra, sem hér eru að
vaxa úr grasi og annarra eldri,
sem eru nú þegar við ríkjandi
ástand í stökustu vandræðum
vegna húsnæðisleysis? Þetta fólk
getur ekki greitt það íbúðarverð
sem nú ræðst af hinu takmarkaða
framboði, sem borgaryfirvöldum
má að miklu leyti kenna um. I
annan stað lamar óðaverðbólgan
og vaxtastefna ríkisstjórnarinnar
alla sjálfsbjargarviðleitni þeirra
sem vildu gjarnan standa á eigin
fótum og vera ekki upp á aðra
komnir í húsnæðismálum. í
þrengingunum beinast augu
manna að opinberu frumkvæði og
framboði á húsnæði, fram-
Dr. Vilhjálmur G. Skúlason:
Opíum, morfín og róandi lyf
Ávana- og fíknilyfjum er venju-
lega skipt í nokkra flokka, sem
hver hefur sín sérkenni og verður
þeim helztu nú lýst og minnst á
þau efni sem þekktust eru í
hverjum flokki. Þessir flokkar eru:
sterk verkjastillandi lyf, róandi
lyf og svefnlyf, örvandi lyf, skyn-
villuefni og leysiefni.
Þessum greinum er ætlað það
hlutverk að fræða um þá hættu,
sem notkun og misnotkun vissra
lyfja hefur í för með sér með það
að leiðarljósi, að þær geti komið
að gagni til þess að fyrirbyggja
voveifleg slys í þessum efnum.
Þær fjalla því ekkert um þau ráð,
sem hægt er að grípa til, ef slys
hefur átt sér stað. Áherzla verður
lögð á uppruna og söguleg atriði, á
hvern hátt lyfin og efnin eru
misnotuð og einkenni misnotkun-
ar. í lok hvers kafla verða talin
helztu lyf og efni, sem hafa
hliðstæða verkun og hættu, þegar
þau eru misnotuð.
Sterk verkja-
stillandi Iyf
Talið er, að ópíumfíkn sé elzta
böl mannkyns. Ópíum, sem er
þurrkaður safi úr aldini ópium-
valmúans, var þekkt fyrir meira
en 5000 árum. Þekking á líffræði-
legum eiginleikum og hinum
ótrúlegu eiginleikum þess að
framkalla vímu og losa menn við
vesöld og örvæntingu dreifðist
smám saman um allan þeim.
Árið 1803 tókst þýzka vísinda-
manninum Serturner að vinna
hreint morfín úr ópíum og kom
brátt í ljós, að verkjastillandi
verkun þess var mun meiri en
ópíums, en einnig hætta á ávana
og fíkn.
í borgarastyrjöld Bandaríkja
Norður-Ámeríku var morfín notað
svo ógætilega vegna vanþekk-
ingar, að fjöldi hermanna varð
morfínfíkn að bráð og varð þetta
ástand brátt þekkt undir heitinu
„hermannaveiki". Var skömmu
síðar byrjað á tilraunum til þess
að breyta morfíni þannig með
efnafræðilegum aðferðum, að það
héldi hinni gagnlegu verkjastill-
andi verkun án þess að notkunin
hefði ávana- og fíknihættu í för
með sér. Eitt fyrsta morfínaf-
brigðið var framleitt árið 1899 og
hlaut það nafnið heróín. Um skeið
var talið, að það væri hættulaust
lyf, sem hægt væri að nota í stað
morfíns, en síðar kom í ljós, að
það hafði öfluga verkjastillandi
verkun, en ávana- og fíknihætta af
notkun þess var ennþá meiri en af
völdum morfíns.
Morfín og skyld lyf draga úr
störfum miðtaugakerfis og þar
með ótta og spennu, en einnig úr
frumhvötum svo sem hungri og
kynhvöt. Verkjastillandi verkun
morfíns er að sjálfsögðu sú verk-
un, sem sótzt er eftir og er hún vel
rannsökuð. Önnur efni, sem hafa
hliðstæða verkun eru talin vera
um 100 talsins. Talið er, að ávani
og fíkn í morfín og skyld efni,
einkum heróín, sé stærsta ein-
staka vandamálið í þessum efnum
í Bandaríkjunum. Samkvæmt
skýrslu, sem gefin var út þar í
landi árið 1976, gáfu um 65% allra
sjúklinga, sem lagðir voru inn á
stofnanir, er voru reknar fyrir
almannafé, heróín sem aðal
ávana- og fíknilyf sitt. Er þetta
hrollvekjandi tala, er gefur vís-
bendingu, sem ekki ætti að skella
skollaeyrunum við. Tiltölulega
fáum þeirra, sem ánetjast lyfjum
úr þessum flokki, er hægt að
bjarga og deyja þeir því um aldur
fram af þeirra völdum beint eða
óbeint. Allt líf þessara óhamingju-
sömu einstaklinga snýst um það
lyf, sem líkami og sál þeirra getur
ekki verið án og allar fortölur eru
eins og að skvetta vatni á gæs.
Hinn látni franski rithöfundur,
Jean Cocteau, sem var félagi í
frönsku akademíunni, hefur lýst
þessu betur en flestir aðrir, er
2. grein
um ávana-
ogfíknilyf
hann sagði: „Að reyna að sann-
færa morfínista um, að hætta
neyzlu morfíns með þeirri rök-
semd, að þá muni honum líða
betur, er eins og að hvetja Tristan
til þess að drepa sína Isoldu með
þeirri röksemd, að þá mundi
honum líða betur.“
Misnotkun morfíns
og skyldra lyfja
Ópíum- og heróínreykingar eru
upprunnar í Asíu. Þegar talað er
Dr. VHhjálmur G. Skúlason
um að „elta drekann" er átt við
innöndun heróínredyks, sem er
myndaður á þann hátt að setja
efnið á tinþynnu og hita undir
henni. Einnig var heróín stundum
sett á vindlingsodd og það síðan
reykt. Sömuleiðis er hægt að anda
heróíndufti að sér. Stungunálin og
Iyfjadælan voru uppgötvaðar um
miðja 19. öld og varð misnotkun
þessara efna í formi stungulyfja
þá möguleg. Langflestir heróín-
neytendur misnota lyfið í þessu
formi.
Ilelztu einkcnni
Ávani og fíkn í morfín og skyld
efni er mjög alvarlegt ástand, sem
er erfitt viðureignar. Þegar til
lengdar lætur, dregur hún úr
andlegu og líkamlegu þreki og
þessvegna eru morfínistar næm-
ari fyrir ýmsum sjúkdómum, lífs-
líkur þeirra eru mjög skertar og
vegna mikillar fjárþarfar eru
glæpir og fangelsisvist miklu tíð-
ari meðal þeirra en annarra þegna
þjóðfélagsins. Áhrif morfíns og
skyldra lyfja eru í stórum dráttum
vellíðunarkennd, verkjadeyfing,
höfgi og mjög skort skynjun,
velgja, uppsala, hægðatregða, önd-
unartregða og greinileg líkamleg
fíkn, sem merkir, að líkaminn
hefur aðlagað sig áhrifum lyfsins
og getur ekki án þess verið.
Yfirskammtur getur leitt til
dauða vegna öndunarlömunar.
Óbein áhrif af misnotkun þess-
ara lyfja eru persónuleg van-
ræksla, næringar- og vítamín-
skortur, lifrarbólga og aðrar smit-
anir af völdum óhreinna stungu-
nála og lyfjadæla. Hætta á ávana
og fíkn er mikil við notkun lyfja í
þessum flokki og getur hún til
dæmis myndazt á 1—2 vikum,
þegar venjulegir lyfjaskammtar
eru gefnir að staðaldri.
Fráhvarfseinkenni koma smám
saman í ljós, þegar töku lyfsins er
hætt eftir langvarandi misnotkun.
Þau einkennast af eirðarleysi,
svefnleysi, gæsahúð, verkjum og
ósjálfráðum rykkjum í vöðvum,
velgju, uppsölu, n'ðurgangi, megr-
un, hröðum andardrætti, blóð-
þrýstingsfalli, vökvatapi, sem get-
ur orðið lífshættulegt, og almennu
sleni.
Sú lýsing, sem hér hefur verið
dregin upp, á við um morfín og
heróín, en önnur helztu lyf, sem
þetta á einnig við um, einungis í
mismunandi ríkum mæli eru: peti-
dín, ketóbemídón, metadón,
hydrókón, oxíkón.
Róandi lyf og
svefnlyf
Árið 1863 framleiddi þýzki efna-
fræðingurinn Adolf von Baeyer
barbitúrsýru úr allantóíni, en
þessi sýra hefur enga umtalsverða
líffræðilega verkun. En fjölmörg
afbrigði barbitúrsýru, svo sem
mebúmal, draga úr störfum
taugakerfis og eru mikið notuð
sem róandi lyf og svefnlyf, enda
þótt notkun þeirra fari minnkandi
vegna nýrra lyfja, einkum benzó-
díazepínsambanda, sem hafa betri
eiginleika. Fyrsta bartitúrsýruaf-
brigðið, er notað var sem lyf,
díemal, framleiddi Emil Fischer
árið 1903 og lyf úr þessum flokki
voru notuð í hálfa öld, áður en
mönnum varð ljóst, að þau gátu
valdið fíkn.
Krossþol er á milli barbitúr-
sýruafbrigða og skyldra lyfja, sem
draga úr starfsemi miðtaugakerf-
is, þar með talið alkohól. Þess-
vegna eru þessi lyf og efni misnot-
uð á víxl, þegar efnið, sem viðkom-
andi er vanur að nota, er ófáan-
legt.
Dauðsföll af völdum misnotkun-
ar barbitúrsýruafbrigða í þeim
löndum, sem eitthvað er vitað um
þessi mál, hafa verið óhugnanlega
tíð, sem stafar í sumum tilvikum
af samhliða notkun alkohóls og á
þetta við um öll lyf, sem draga úr
störfum miðtaugakerfis svo sem
svefnlyfja, róandi lyfja og sumra
sjóveikilyfja. Stafar þessi mikla
hætta af samverkandi áhrifum
þessara lyfja, sem merkir, að
samtíma notkun tveggja samverk-
andi lyfja er meiri en af jafnvirk-