Morgunblaðið - 03.01.1981, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1981
11
kvæmdanefndarhúsum, verka-
mannabústöðum, leiguíbúðum,
hverju nafni sem það nefnist. Allt
er betra en að vera á götunni.
Þegar svo er komið má segja að
óskastundin sé runnin upp hjá
kommúnistum í borgarstjórn
Reykjavíkur og hugsjónabræðrum
þeirra í Framsókn og Alþýðu-
flokknum. Þá finna þeir fyrst til
sín fyrir alvöru, þegar borgararnir
verða þvert um geð sér en út úr
hreinni neyð að fleygja sér í faðm
þeirra og sárbæna þá um opinbera
forsjá.
Það er yfirlýst stefna þessara
flokka, og algjört hugsjónaatriði
sumra þeirra að gera borgarana
gjörsamlega háða forræði sínu, að
skammta þeim úr hnefa sam-
kvæmt formúlunum sem prófaðar
hafa verið t.d. í Póllandi síðasta
aldarfjórðunginn. Opinber úthlut-
un og rekstur ibúðarhúsnæðis er
eitt af kjarnaatriðum vinstri-
stefnunnar.
Nú skal tekið fram, að bygging
verkamannabústaða, innan hæfi-
legra marka, og takmörkuð upp-
bygging leiguhúsnæðis í eigu
borgarinnar er að mínum dómi
nauðsynleg sem tæki til að ná
vissum félagslegum markmiðum.
Þetta hafa Sjálfstæðismenn ekki
einvörðungu viðurkennt heldur
lagt áherzlu á í framkvæmd hús-
næðismálastefnu sinnar á liðnum
áratugum. En meginstefnan hefur
jafnan verið sú, að tryggt skyldi
nægilegt lóðaframboð svo að ein-
staklingunum gæfist kostur á að
eignast húsnæði. Nú hefur þessu
verið gjörsamlega snúið við. Aðal-
atriðið í húsnæðismálastefnu nú-
verandi meirihluta er að fólk flytji
í verkamannabústaði og leigu-
húsnæði. Þetta með lóðirnar og
hið almenna húsnæðisframboð á
markaðnum er algjört aukaatriði i
stefnu hans.
Stefnan mótist af
óskum fólksins
Við sjálfstæðismenn leggjumst
gegn óheftri uppbyggingu borgar-
húsnæðis af því að við vitum að
fólkið vill eignast sínar eigin
íbúðir eða hús og verða algjörlega
sjálfstætt að því leyti. Þess vegna
á það að vera hlutverk stjórn-
málamannanna að leitast við að
verða við þessum óskum fólksins
en ekki segja því fyrir um, hvað
því sé fyrir beztu, og drepa niður
vilja þess og kjark til að leysa sín
mál af eigin rammleik.
Þrátt fyrir ítrekuð kosningafyr-
irheit sín hefur meirihlutinn ekki
komið því í verk ennþá’að byggja
neitt af ieiguíbúðunum sem á
dagskrá voru 1978. Þó hann hafi
farið sér hægt er nú deginum
ljósara, að hin opinbera forsjá
verður allsráðandi í húsnæðismál-
um Reykvíkinga í framtíðinni, fái
vinstrimenn aftur umboð kjós-
enda til að fara með stjórn
borgarinnar. Nú nýlega voru
endurfluttar gamalkunnar tillög-
ur þeirra í húsnæðismálum, þar
sem einblínt er á byggingu borg-
arhúsnæðis.
Þó að þetta séu gamlar lummur
og enn hafi ekkert verið fram-
kvæmt af gömlu áformunum, er
nú alveg ljóst, að þetta er hin eina
og sanna stefna vinstri meirihlut-
ans í íbúðamálum, svo hrikaleg
sem hún er. Það er hreinlega ekki
boðið upp á neitt annað. Gegn
þessari óheillaþróun verða Reyk-
víkingar að rísa um ieið og þeir fá
tækifæri til þess, í borgarstjórn-
arkosningum eftir sautján mán-
uði. Það er ekki seinna vænna.
FORSETI Islands. frú Vigdís Finn-
bogadóttir, sæmdi á nýársdag átján
íslendinga heiðursmerkjum hinnar
islensku Fálkaorðu. Þeir eru eftir-
taldir:
Árna Kristjánsson, píanóleikara,
stjörnu stórriddara, fyrir störf að
tónlistarmálum.
Bjarna Björnsson, forstjóra, ridd-
arakrossi, fyrir störf að félags- og
iðnaðarmálum.
Braga Eiríksson, ræðismann, ridd-
arakrossi, fyrir störf að útflutnings-
verslun.
Einar Arnalds fv. hæstaréttar-
dómara, stjörnu stórriddara, fyrir
embættisstörf.
Geir Kristjánsson Gígju, náttúru-
fræðing, riddarakrossi, fyrir rann-
sókna- og fræðistörf.
Guðmund Benediktsson, ráðuneyt-
isstjóra, stórriddarakrossi, fyrir
embættisstörf.
Ingibjörgu Guðmundsdóttur, ridd-
arakrossi, fyrir listaverkagjöf til
Háskóla Islands.
Jóhannes R. Snorrason, yfirflug-
stjóra, stórriddarakrossi, fyrir störf
í þágu flugmáia.
Jón Ivarsson, framkvæmdastjóra,
riddarakrossi, fyrir störf að félags-
og atvinnumálum.
Konráð Gíslason, kompássmið,
riddarakrossi, fyrir störf að örygg-
ismálum sjómanna.
Magnús Ágústsson, fv. héraðs-
lækni, Hveragerði, riddarakrossi,
fyrir líknar- og heilsugæslustörf.
Magnús Gamalíelsson, fram-
kvæmdastjóra, Ólafsfirði, stór-
riddarakrossi, fyrir störf að útgerð-
ar- og atvinnumálum.
Ólaf Björnsson, prófessor, stór-
riddarakrossi, fyrir embættis- og
fræðistörf.
Ólaf Ólafsson, landlækni, riddara-
krossi, fyrir embættisstörf.
Sólveigu Guðrúnu Halldórsdóttur,
hjúkrunarfræðing, riddarakrossi,
fyrir líknar- og hjúkrunarstörf.
Stefán Reykjalín, byggingameist-
ara, Akureyri, riddarakrossi, fyrir
störf að félagsmálum.
Sverri Sigurðsson, fv. fram-
kvæmdastjóra, riddarakrossi, fyrir
listaverkagjöf til Háskóla íslands.
Þór Vilhjálmsson, hæstaréttar-
dómara, riddarakrossi, fyrir emb-
ættisstörf.
um skömmtum hvors lyfs. Til þess
að útskýra þetta mikilvæga atriði
örlítið nánar, skal tekið raunveru-
legt dæmi. Sýnt hefur verið fram
á, að blanda af 100 mg af alkohóli
og 0,5 mg af barbitúrsýruafbrigði í
hverjum 100 ml af blóði er banvæn
mönnum. Þegar alkohól er notað
eingöngu er banvænt magn þess í
blóði á bilinu 500—800 mg í
hverjum ml og banvænt magn af
barbitúrsýruafbrigði er á bilinu
10—29 mg í sama magni af blóði.
Hin mikla samverkun leynir sér
ekki.
Misnotkun
barbitúrsýruafbrigða
og skyldra lyf ja
Af ýmsum ástæðum eru barbit-
úrsýruafbrigði oft misnotuð með
öðrum lyfjum. Þau eru stundum
notuð til þess að draga úr örvandi
áhrifum annarra lyfja á mið-
taugakerfi, til dæmis eftir töku
stórra skammta af amfetamíni
eða skynvilluefnum.
Sérkennilegt er, að barbitúr-
sýrulyf, sem hafa skamma verkun,
geta aukið á taugaveiklun sumra
sjúklinga. Af þessum sökum líta
margir þeirra, sem misnota am-
fetamín og skynvilluefni, á heróín
sem öruggara róandi efni og vitað
er, að sumir heróínistar nota
barbitúrsýrulyf um stundarsakir,
þegar fjárráð eru lítil eða þegar
þeir komast að raun um, að gæði
heróíns á svörtum markaði eru
ekki viðunandi eða með öllu ófáan-
legt.
Helztu einkenni
Þau kennimerki, sem einkenna
misnotkun barbitúrsýruafbrigða
líkjast mjög þeim einkennum, sem
koma í ljós eftir mikla alkohól-
misnotkun svo sem víma, málæði,
skert dómgreind, skert stjórn til-
finninga og minnisleysi. Þeir, sem
eru undir áhrifum barbitúrsýru-
lyfja eru gjarnan viðskotaillir,
hafa sjúklegar hugmyndir og
sjálfsmorðstilhneigingar. Geð-
sveiflur, þrasgirni og önuglyndi er
mjög algengt og leiða oft til
ofbeldis og glæpa. Önnur einkenni
eru meðal annars truflanir á
starfsemi liða, augna og vöðva,
skjálfti og minnkuð viðbrögð.
Þol myndast smám saman á
1—2 mánuðum, þegar stórir
skammtar eru notaðir að stað-
aldri. Sálræn og líkamleg ánauð
eru einkenni langvarandi mis-
notkunar. Ef sjúklingar, sem hafa
myndað líkamlega ánauð, hætta
skyndilega notkun barbitúrsýru-
lyfja, geta hættuleg fráhvarfsein-
kenni komið í ljós, en þau ein-
kennast af rugli, krömpum, dái
eða dauða. Rétt er að leggja
áherzlu á, að þessi hættulegu
einkenni koma fyrst í Ijós eftir
langvarandi notkun mjög stórra
skammta. Mildari einkenni eftir
minni skammta eru einkum
vöðvarykkir, skjálfti, slen, svefn-
leysi, lágur blóðþrýstingur, velgja
og uppsala.
Mörg lyf, sem ekki eru barbitúr-
sýruafbrigði, en eru stundum mis-
notuð í þeirra stað, hafa fólgna í
sér sömu hættu og svipuð frá-
hvarfseinkenni. Dæmi um slík lyf
eru glútetímíð (doriden), mety-
prylón (noludar) og metakvalón
(mesedin).
Hér skal einnig minnst á svo-
kölluð benzódíazepínsambönd, en
þau eru tiltölulega ný af nálinni
og hafa í vaxandi mæli komið í
stað barbitúrsýrulyfja sem svefn-
lyf og róandi lyf. I þessum flokki
eru lyf eins og klópoxíð (librium),
díazepam (valium), oxazepam
(stesolid), nítrazepam (mogadon)
og fleiri. Benzódíazepínsambönd
eru hættuminni en barbitúrsýru-
lyf vegna þess, að bráð eiturverk-
un þeirra er miklu minni og
þessvegna er hætta á eitrun og
sjálfsmorði minni. Auk þess er
talið, að hætta á ávana og fíkn sé
minni, en þegar barbitúrsýrulyf
eiga í hlut. Á hinn bóginn er
verkunarlengd mest notuðu lyfj-
anna í þessum flokki mjög mikil,
þannig að hætta er á samsöfnun
við langvarandi notkun. Einnig
eru dæmi um líkamlega og sál-
ræna ánauð með fráhvarfsein-
kennum eins og krömpum og rugli,
þegar lyf úr þessum flokki eru
tekin í meira magni en ráðlögðum
lyfjaskömmtum í langan tíma.
Ásmundur Brekkan yfirlæknir:
Áramótaávarp
Ásmundur Brekkan yfir-
læknir, formaður læknaráðs
Borgarspitalans. flutti eftirfar-
andi ávarp á fundi ráðsins með
starfsfólki spitalans 2. janúar.
Stjórn Læknaráðs Borgarspít-
alans óskar öllu samstarfsfólki
og stjórnaraðilum spítalans árs
og friðar og þakkar samvinnuna
á árinu, sem er að líða.
Rétt er að geta strax merkasta
áfangans í starfi Borgarspítal-
ans á þessu ári, en það er
fullgerð svonefndrar G-álmu
spítalans, sem hýsir bráða slysa-
og sjúkravakt, göngudeildir
nokkrar og nú innan fárra daga
einnig heilsugæzlustöð Foss-
vogshverfis.
Það er reyndar aðeins hluti
G-álmu, sem nú er risinn. Álman
öll á að rúma nýjar stoðdeildir,
fyrst og fremst skurðstofur og
röntgen, og fullkomna gæzlu-
deild. Engu að síður er það
mikill áfangi, að svo gott pláss
skuli nú vera fengið til að sinna
bráðri slysa- og sjúkrahjálp
borgarsvæðisins og landsins í
heild, jafnframt því, sem svið
spítalans hefur breikkað. Það
vekur nú einnig óskipta ánægju,
að hefjast eigi handa af miklum
krafti við að steypa upp marglof-
aða B-álmu, með vistunarrými
fyrir ellimóða og aðra langlegu-
sjúklinga.
í ávarpi mínu á þessum stað í
fyrra lagði ég talsverða áherzlu
á, að sjúkrahúsunum í Reykjavík
hafi verið haldið í fjárhags- og
framkvæmdakreppu undanfar-
inn áratug. Aðrir hafa einnig
bent á og rökstutt þetta, og svo
virðist sem nú sé heldur að
skýrast fyrir ýmsum ábyrgð hins
opinbera gagnvart starfrækslu
og þróun sérhæfðrar heilbrigðis-
þjónustu landsmanna.
Mörgum hefur einnig á undan-
förnum árum runnið til rifja, að
ekki skuli hafa tekizt að koma á
pamstarfsstofnun til áætlana-
gerða um þróun, byggingar,
mannöflun og tækjavæðingu
spítalanna hér á Reykjavíkur-
svæðinu, og um skynsamlega
forgangsröðun verkefna.
Stjórn læknaráðs Borgarspít-
alans lagði á nýliðnu ári fyrir
stjórn sjúkrahússins ákveðnar
hugmyndir um samstarfsstofn-
un á vegum Landspítala og
Borgarspítala um þessi mál. Var
þar gert ráð fyrir sameiginlegri
stefnu til betri nýtingar fjár,
lóðarrýmis, tækja og mannafla,
og að stofnunin ætti að geta
komið í veg fyrir sum skipu-
lagsmistök, en þau hafa verið
alltof algeng í þróunar- og bygg-
ingarsögu sjúkrahúsanna okkar.
Auk þessara samstarfstil-
lagna hefur stjórn Læknaráðs
Borgarspítalans beitt sér fyrir
því að koma á fót samstarfi og
samvinnu milli læknaráða spít-
alanna hér í Reykjavík, sem
leiða myndi til starfrænnar
heildar, svæðissjúkrahúss. í
slíkri heild er stefnt að því, að
byggingar, tækjakostur og
mannafli nýtist á bezta hátt og
þannig yrði landsmönnum veitt
hin bezta sérfræðiþjónusta á
öllum sviðum. Þýðingarmikill
þáttur í starfi svæðissjúkrahúss-
ins eins og það er hugsað hér, er
samstarf við smærri sjúkrahús-
in utan Reykjavíkur og stoð við
þá þýðingarmiklu starfsemi, sem
þar fer fram.
Með ofangreindu samstarfi
svæðissjúkrahúss og á þann hátt
einan yrði fullnægjandi séð fyrir
menntun, þjáifun og viðhalds-
þekkingu starfsmanna sjúkra-
húsanna, eins og oft hefur áður
verið getið.
Þetta samstarf spitalanna og
það, sem af þvi leiðir. tel ég
skipta sköpum i þróun heil-
brigðismála hér næsta áratug.
Á heilbrigðisþingi, sem haldið
var sl. haust að tilhlutan heil-
brigðismálaráðherra lögðu
stjórnir læknaráðanna sérstaka
áherzlu á þetta samstarf, og við
höfum unnið að því að koma
nokkrum þáttum þess í fasta
farvegi á undanförnum mánuð-
um.
Ég get ekki skilið við umræð-
una um samstarf án þess að
minnast þess, að stærsti sam-
starfsaðilinn, Landspítalinn,
hefur nú fyrir fáum dögum
haldið hátíðlegt fimmtíu ára
starfsafmæli. Þetta er stór og
merkur áfangi í sögu heilbrigð-
ismála og hefur verið minnzt að
verðleikum. Ég vil nota þetta
tækifæri til að senda Landspít-
ala afmæliskveðjur og árnaðar-
óskir frá Borgarspítala. í sam-
bandi við afmæli Landspítala
tilkynnti heilbrigðismálaráð-
herra, að ákveðið hefði verið að
útvega nú þegar fé til kaupa á
tölvusneiðmyndatæki á Land-
spítalann. Sú ákvörðun byggir á
nokkrum rökum og ber að fagna
því ef tækjakaupamál þetta leys-
ist úr nokkurra ára sjálfheldu.
Á Borgarspítalanum er mið-
stöð slysalækninga og hér er
einnig heilaskurðlækningadeild
landsins. Borgarspítalinn hefur
þannig sérþarfir um sjúkdóms-
greiningar, sem ekki leysast með
þessari ákvörðun. Fjármagns-
binding í byggingum, húsnæðis-
aðstaða spítalanna í heild,
mannaflaþjálfun og margar
fleiri ytri og innri forsendur
leyfa ekki breytta stefnu um
staðsetningu og rekstur ofantal-
inna sérgreina.
Yfirlæknar Borgarspítalans
hafa þvi gert sameiginlega
ályktun þess efnis. að útvegun
tölvusneiðmyndatækis til Borg-
arspítalans, vegna ofannefndra
sérþarfa. eigi að hafa algjöran
forgang umfram öll önnur
tækjakaup á næsta ári.
Umræður um kostnað tölvu-
sneiðmyndatækja hafa lent á
hálfgerðum villigötum hér und-
anfarin misseri. Upphæðin er að
vísu há, en þó aðeins sem svarar
um 4% af rekstrarkostnaði
Borgarspitalans 1980, eða sé
tekin önnur viðmiðun, meðal-
stórum mótorbáti, heldur illa
búnum tækjum og veiðarfærum.
Það mun nú verða lögð öll
áherzla á að útvega fjármagn til
tölvusneiðmyndatækis fyrir
Borgarspítalann á þessu ári.
Ég hefi að framan minnzt á
þau atriði, sem ég tel skipta
höfuðmáli um þróun og fram-
gang Borgarspítalans. Allt kost-
ar þetta peninga, en eins og ég
gat í upphafi, eru sjóðirnir
magrir, en þarfirnar margar.
Við erum ásamt öðrum þjóðum á
leið inn í tímabil kreppu, aðhalds
og sparnaðar, sem útheimtir
breytt viðhorf til þess eyðslu- og
neyzluþjóðfélags, sem við flest
erum alin upp í. í fyrstu lotu
verður viðleitni okkar að beinast
að því að skýra og skilgreina
breytingarnar. Sjálfsögð upp-
hafsviðbrögð í því efni eru að
reyna að samhæfa kröfur og
raunverulegar þarfir, og svo að
leitast við að nýta öll fyrirliggj-
andi úrræði sem bezt.
Ég vil þvi ljúka máli mínu með
því að beina til allra samstarfs-
manna áskorun um samstöðu og
aukinn skilning á sparnaði í
daglegum rekstri. Vaxandi
„kostnaðarmeðvitund" allra
starfsmanna er e.t.v. þýðingar-
mesti þátturinn í því, að hægt
verði að ráða við vaxandi kostn-
að en jafnframt sinna auknum
þörfum. Á þann hátt skapast
líka hjá hverjum og einum okkar
meiri metnaður fyrir stofnunina
og okkur sjálf.
f _
Atján sæmdir Fálkaorðunni