Morgunblaðið - 29.01.1981, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUr * 29. JANÚAR 1981
Rætt viö yfirmann Evrópu-
herstjórnar NATO:
Hernaðarmáttur
Sovétríkjanna
eykst jafnt og þétt
Bernard Rogers, hershöfðingi frá Bandaríkjun-
um, sem tók við af Alexander Haig sem yfirmaður
Evrópuherstjórnar Atlantshafsbandalagsins, ræddi
nýlega við Cay Graf Brockdorff, blaðamann þýska
blaðsins Die Welt. Fjölluðu þeir um hæfni herja
bandalagsins í Evrópu til að fæla hugsanlegan
andstæðing frá árás, niðurstöður ráðherrafunda
NATO í desember sl. og ráðstafanir, sem gripiö yrði
til, ef herir kommúnistaríkjanna réðust inn í
Pólland.
Viðtalið hér á eftir, en nokkuð stytt.
Bernhard Rogers, hershöfðingi.
Welt: Sagt er, aö þér hafiö lagt
fram merkilega skýrslu á ráö-
herrafundum NATO í desember.
Teljiö þér, aö dregið hafi úr
mætti NATO-herjanna til að fæla
óvin frá árás?
Rogers: Kjarni máls míns var sá,
aö þessum mætti herjanna heföi
stórlega hrakað. En á hinn bóg-
inn hefur hernaöarmáttur Sovét-
manna vaxiö aö sama skapi.
Sveitir þeirra, skriödrekar og
flugvélar eru tvisvar eöa þrisvar
sinnum fleiri en okkar. Hvaö
gæöi snertir, þá eru vígvélar
Sovétmanna engu síöri en okkar,
jafnvel fremri. Áöur vorum viö
þeim langtum fremri, en nú er
þetta breytt. Þetta er þeirri þróun
aö kenna aö draga úr fjárfram-
lögum til varnarmála.
Welt: Hverju spáöiö þér um
framtíöina?
Rogers: Ég spái því, aö Sovét-
menn muni auka enn viö hernaö-
armátt sinn. Almennt er búist viö
aö þeir muni halda fast viö þá
stefnu allan næsta áratuginn.
Viö, aftur á móti, sýnum tilhneig-
ingu til hins gagnstæöa, þó aö
þaö sé ails ekki tímabært. Ég tel
því að afleiöingin veröi sú aö
traustiö á varnarmætti NATO
muni dvína.
Welt: Hver verður árangur ráö-
herrafundanna í desember?
Rogers: Þetta voru mikilvægir
fundir og því vil ég fjalla um
niöurstöður þeirra nánar. Mikiö
liggur viö aö samningar, sem
geröir hafa verið, veröi haldnir.
Einnig er mikilvægt, að Evrópu-
menn geti brugöið skjótt viö og
hlaupiö í skarðiö ef Bandaríkja-
menn kynnu aö þurfa aö draga
úr liðsstyrk sínum í Evróþu
fyrirvaralítiö. Ennfremur var afar
mikilvægt aö NATO-ríkin sýndu
samstööu sína gagnvart þeim
atburöum sem eru aö gerast í
Póllandi. Ég var mjög ánægöur
með fundina. Þaö skýröist margt
á þeim, og engu var látiö ósvar-
aö.
Welt: Hafiö þér áhyggjur af
liösafla þeim sem Sovétmenn
hafa viö landamæri Póllands, og
mætti telja hann ógnun viö friö í
Vestur-Evróþu?
Rogers: Ekki má viröa þann
liössafnað aö vettugi, enda fylgj-
umst við vel hneö honum. En þaö
á eftir aö koma í Ijós, hvort þessi
herafli er bein ógnun viö Vestur-
Evrópu. Frekar má gera ráö fyrir,
aö honum sé stefnt gegn Pól-
landi einvöröungu, og því sé
Vestur-Evróþu engin hætta búin
að svo stöddu. Þetta er mín
persónulega skoöun, og byggist
hún m.a. á þeim ummælum sem
komiö hafa frá Moskvu í tilefni af
fyrrnefndum atburöum. Þó má
ekki sofna á veröinum, heldur
vera við öllu búinn. Þaö er hollt
aö hafa þaö hugfast, aö einnig
áriö 1968 var tímabil, þar sem
allt virtist meö kyrrum kjörum, en
svo kom innrásin í Tékkóslóvakíu
öllum aö óvörum.
Welt: Eru Sovétmenn ennþá í
árásarstööu?
Rogers: Þeir eru ennþá í árás-
arstöðu, en dregiö hefur úr
æfingum og flugumferð síöustu
dagana.
Welt: Hafiö þér gert einhverjar
ráðstafanir í þessu sambandi?
Rogers: Ég gekk á fund aöalrit-
ara NATO í byrjun desember til
þess aö fræöast um stefnu þá
sem taka skyldi, ef Sovétmenn
réöust inn í Pólland. Mér var tjáö
hver sú stefna ætti aö vera. Mér
var falin heimild til þess aö hafa
yfirumsjón meö öryggisráöstöf-
unum og aögeröum sem kunna
þyrfti aö gera, bæöi fyrir og eftir
hugsanlega innrás Sovétmanna
inn í Pólland.
Welt: Má ræða um þessar hugs-
anlegu ráöstafanir?
Rogers: Aöeins aö takmörkuöu
leyti. Sumt hefur þegar veriö
skrifaö um í blöö. Viö höfum
bæöi gert ráðstafanir til þess aö
fá nákvæmar loftmyndir meö
notkun AWACS-flugvéla og svo
hefur starf leyniþjónustunnar
veriö eflt. Viö fáum tíðar og
nákvæmar fréttir, og ég tel þar
vel aö verki staöiö.
Welt: Hvaö myndi gerast, ef
Sovétmenn réöust inn í Pólland?
Rogers: Á utanríkisráöherra-
fundinum var stefna Vesturlanda
mótuö. Þaö verður að taka skýrt
fram, þegar um hernaðarlegu
hliðina er rætt, aö NATO er
varnarbandalag. Sem yfirmaöur
herafla NATO mun ég gera þær
ráöstafanir sem mér þykja viö-
eigandi. Viö erum meö á skrá
fjölmörg atriöi, sem borin veröa
undir þá, er meö pólitísku völdin
fara, ef tími vinnst til. Aögeröir
þessar eiga þaö allar sammerkt,
aö þær eru varnarráöstafanir, því
aö NATO er varnarbandalag. Viö
megum umfram allt hvorki hvetja
Pólverja né Sovétmenn til eins
eöa neins.
Wolt: Hvaöa áhrif heföi þaö ef
ákvöröun NATO-ríkjanna um
aukinn vopnabúnaö brygöist?
Rogers: Þaö yröi til þess aö
veikja enn einn hlekk í varnar-
keöjunni. í Evróþu eru engir
möguleikar til þess aö verjast
meöaldrægum flugskeytum Sov-
étmanna. Viö höfum því ákveöiö
aö flytja 572 meðaldrægar eld-
flaugar til Evrópu og styrkja
þannig varnarmáttinn. Eg tel, aö
fjöldi eldflauganna dugi til aö
fæla óvin frá árás, en betur
mætti þó gera, eins og ég hef
látiö í Ijós viö ráðamenn. Ég hef
áhyggjur af því, að Belgar eru
ekki ennþá búnir aö taka ákvörö-
un um staösetningu þessara
vopna í landi sínu, þótt þeir hafi
lofað að gera þaö innan hálfs árs
í desember 1979. En ég er
ánægöur meö ákvarðanir ítala,
Þjóöverja, Breta og Bandaríkja-
manna um þessi mál.
Welt: Verður yfirmaöur Her-
stjórnar NATO í Evrópu ætíö aö
vera Bandaríkjamaður?
Rogers: Ég forðast aö nota oröin
„alltaf“ eöa „aldrei”. Ef til vill
veröur yfirmaöur herjanna ann-
arrar þjóöar maöur einhvern
tíma.
Welt: Næsta sumar veröiö þér
búinn aö vera í stööu yðar í tvö
ár. Ætlið þér aö halda áfram?
Rogers: Eg verð aö fá framleng-
ingu á stööu minni sem yfirmað-
ur Evrópuherstjórnar Atlants-
hafsbandalagsins á tveggja ára
fresti. Ég vona, að ég fái þá
staðfestingu. Væri ég spuröur aö
því, hvort ég kysi aö halda
starfinu áfram, myndi ég svara
því játandi. Tímar þeir, sem nú
fara í hönd, eru viðsjárveröir, og
ég vil gjarnan geta lagt mitt af
mörkum.
Grímur Karlsson skipstjóri:
Búum að Gæslunni svo sómi sé að
Eitt íslenzkt ríkisfyrirtæki er að
mínum dómi nauðsynlegra og bet-
ur rekið en önnur ríkisfyrirtæki,
en það er Landhelgisgæzlan. Hún
auglýsir sig ekki í fjölmiðlum og
vinnur sín skyldustörf í kyrrþey,
og það sem Gæzlunni er falið að
leysa af hendi, þar fyrir utan, er
hreint ótrúlegt. Eflaust hefur
Gæzlan skýrslur um þau störf og
finnst mér að þær ætti að birta í
fjölmiðlum einu sinni á ári. Ég get
sagt frá því að á tuttugu og fimm
ára tímabili nefur Gæzlan dregið
minn bát samanlagt sem samsvar-
ar tveimur hringum kringum
landið vegna ýmissa óhappa og
bilana. Þó tel ég ekki þau skipti
sem þeir hafa hjálpað mér að gera
við siglingatæki, þar sem engan
viðgerðarmann var að fá, eða
losað úr skrúfunni, svo eitthvað sé
nefnt. Mér þykir vænt um Land-
helgisgæzlu Islands og ber traust
til hennar. Hún er Islandi ómiss-
andi. Að vísu hef ég aldrei verið
skipstjóri á nýju skipi, enda frá
Suðurnesjum, en það er sama,
allur þorri sjómanna hefur svip-
aða sögu að segja, ég fuliyrði það.
Að draga úr starfi þessarar
stofnunar er ekki sparnaður held-
ur aukinn kostnaður. Öryggisleys-
ið er alltof mikið miðað við þær
aðstæður sem eru. Verðmætin eru
svo himinhrópandi há sem í húfi
eru, ekki aðeins veiði sem tekin
kann að vera frá okkur, heldur
skip og mannslíf, þegar eitthvað
út af ber.
Við fengum ekki yfirráð fiski-
miðanna á silfurfati, og megum
aldrei gleyma því. Útlendingar
Greinarhöfundur við bát sinn.
munu eftir sem áður reyna óvið-
eigandi afskiptasemi eftir ýmsum
leiðum. Því ber okkur að vera vel á
verði og varðveita rétt okkar. Við
sjáum ekki lengur yfir land okkar
og haf af næsta hól eða hæð. Það
hefur stækkað og okkur ber að
varðveita það.
Meðan við eyðum ekki einni
krónu í eigin her og landvarnir,
ættum við að sjá sóma okkar í því
að búa Gæzluna þannig, að sómi
sé að, og hún fái gegnt sínum
skyldustörfum. Allir hljóta að sjá,
að þegar tækin eru tekin úr
höndunum á mönnunum, er ekki
nema eitt svar, það er að fá þeim
önnur betri í hendur.
Þótt við viljum ekki innlendan
her getum við haft öfluga Land-
helgisgæzlu, og brúað með því það
öryggis- og ráðaleysi sem því
fylgir að vera varnarlausir með
öllu.
Allir lýðræðisþjóðir vilja vera
þess megnugar að get höggvið á
óleysanlega hnúta í tíma, og leysa
sín vandamál, jafnóðum og þau
birtast. Allir vilja vera sjálfum
sér nógir og helst aflögufærir og
þá hjálpað öðrum.
Gæzlan er svo til daglega að
sinna neyðartilfellum innanlands,
þar sem slys ber að höndum.
Einnig meðal nágrannaþjóða, svo
sem hjá Grænlendingum, þegar líf
liggur við að sjúkum sé komið til
hjálpar. Mér er spurn, er ákveðið
að leggja þetta niður?
Nær væri að efla Gæzluna, og í
framhaldi af því, gera heimild-
arsjónvarpsmynd um störf Gæzl-
unnar til þessa dags.
Það yrði okkur til meiri heiðurs
en „Lénharður fógeti", eða „Blóð-
rautt sólarlag" svo eitthvað sé
nefnt, og gæfi sannari mynd af lífi
þessarar þjóðar, lífsbaráttu, og
menningu.
Gjaldeyrisskammturinn aukinn
Engar hækkanir erlendis á sólarlandaferðum
sólarlandaferðum væru vænt-
anlegar. jjann sagöj að enn
hefði gengissig frá þvi í des-
ember ekki verið tekið inn í
verðið, það væri venjulega
gefið upp talsverðan tíma
fram í tímann og hækkaði það
ekki fyrr en eftir á. Steinn
sagði ennfremur að gengis-
breytingar yllu mestu um
verðhækkanir á sólarland-
aferðunum og að ef gengi
héldist stöðugt þyrfti ekki að
búast við verulegum hækkun-
um á næstunni.
Gjaldeyrisskammtur fyrir
ferðamenn hefur nú verið
hækkaður úr 1.000 dollurum
upp i 1.200 og mun það hafa
verið gert vegna aukins
ferðakostnaðar erlendis. I>á
er nú einnig leyfilegt að taka
hærri upphæð í íslenzkum
peningum með sér til út-
ianda, eða alls 500 nýkrónur.
Ekki má þó hafa þá upphæð í
stærri seðlum en 50 og 10
króna seðlum. Séu gamlar
krónur teknar utan má ekki
vera um stærri seðla en 1.000
að ræða.
Samkvæmt upplýsingum,
sem fengust í Seðlabankanum
gengur yfirleitt vel að skipta
íslenzkum peningum í ná-
grannalöndum okkar, en
vegna ýmislegs kostnaðar er
gengi erlendis fyrir íslenzku
krónuna svipað og er á ferða-
mannagjaldeyri hér heima.
„Þó mun rétt að fólk athugi
vel sinn gang áður en það
skiptir íslenzkum peningum
erlendis og gæti þess að vera
ekki með stærri peningaseðla
en leyfilegt er, því þá eru líkur
á því að minna verð fáist en
ella, fari svo að tekið verði við
þeim,“ sagði Björn Tryggvason
hjá Seðlabankanum er Mbl.
ræddi við hann.
Morgunblaðið sneri sér
einnig til Steins Lárussonar
framkvæmdastjóra ferða-
skrifstofunnar Úrvals og
spurði hvort verðhækkanir á