Morgunblaðið - 29.01.1981, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. JANÚAR 1981
Flugráð andvígt frumvarpi
um yfirstjórn flugmála
- frumvarpið hjá ráðherra síðan í september
Veifna fyrirspurnar frá Sighvati Björgvinssyni á Aiþingi sl.
mánudati um þaö. hvort ætlunin væri að færa Keflavikurflugvöll
undan forsjá utanrikisráðherra i hendur samgönguráðherra, hefur
fram komið, að um það hafi verið gerð tillaga, að flugmálastjóri
taki við stjórn flutjmála á vellinum undir yfirstjórn utanrikisráð-
herra. Jafnframt hefur samt'önt'uráðherra Steintcrímur Her-
mannsson látið svo sem ekkert frumvarp litítíi fyrir um þetta mál.
Steingrímur Hermannsson
skipaði 21. apríl 1980 nefnd til að
gera sem víðtækasta athugun á
lögum og reglum er varða
stjórnun flugmála. I bréfi dag-
settu 12. september 1980 til
samgönguráðherra segja nefnd-
armennirnir, sem voru: Pétur
Einarsson starfsmaður flug-
málastjóra, Birgir Guðjónsson
starfsmaður i samgönguráðu-
neytinu og Garðar Sigurðsson
alþingismaður:
„Nefndin hefur nú lokið við
frumvarp að lögum um stjórn
flugmála, og fylgir það hér með
ásamt greinargerð og breyting-
um, sem hún telur nauðsynlegt
að gerðar verði jafnframt á
loftferðalögum. Ennfremur fylg-
ir tillaga að reglugerð um skipu-
lag, starfshætti og verkefni flug-
málastjórnar. Nefndarmenn
vilja af þessu tilefni taka fram
að þeir telja vel koma til greina
að reglugerðin verði staðfest og
það með heimild i gildandi
lögum, verði á efni hennar fall-
ist.“
I frumvarpinu er gert ráð
fyrir róttækri breytingu á flug-
ráði. Um það segir svo í greinar-
gerð með frumvarpinu: „Alþing-
ismenn skipa ráðið sem aðal-
menn og er það gert m.a. vegna
tilmæla alþingismanna. Flugráð
verður ekki lengur stjórnunarað-
ili heldur ráðgefandi fyrir sam-
gönguráðherra, enda á fyrri
stjórnunarleg staða flugráðs sér
ekki hliðstæðu í ríkisrekstri á
Islandi og ekki vitað úm hlið-
stætt fyrirkomulag hjá aðildar-
ríkjum alþjóðaflugmálastofnun-
arinnar."
I frumvarpinu er gert ráð
fyrir, að samin verði flugmála-
áætlun og er fyrirmynd að henni
sótt til vegaáætlunar.
I greinargerðinni segir, að í
frumvarpinu sé kveðið skýrt á
um stjórnun íslenskra flugmála
á Keflavíkurflugvelli og sé „skip-
unarleiðin" eins og það er orðað
ákveðin þannig, að fyrst komi
utanríkisráðherra, síðan flug-
málastjóri og loks flugmála-
starfsmenn á Keflavíkurflug-
velli.
Samgönguráðuneytið sendi
tillögur nefndarinnar til um-
sagnar flugráðs með bréfi dags-
ettu 2. október 1980. Með bréfi
dagsettu 20. nóvember 1980
svaraði flugráð og sendi umsögn
sína. í því bréfi segir: „Meiri
hluti flugráðs samþykkti að
mæla gegn framlögðum tillögum
um lagabreytingar, en sam-
þykkti að mæla gegn framlögð-
um tillögum um lagabreytingar,
en samþykkti að mæla með
setningu reglugerðar um skipu-
lag og starfshætti og verkefni
flugmálastjórnar."
Hér birtist mynd af upphafi hins nýja frumvarps til laga um stjórn
flugmála sem samið var að frumkvæði Steingrims Hermannssonar
samgönguráðherra. Einnig er mynd af bréfi samgönguráðuneytis-
ins til flugráðs, þar sem ráðið er beðið að segja álit sitt á
frumvarpinu.
Niræðisafmæli:
Jónina Guðriður
Þórhallsdóttir
Frú Jónína fæddist í litlu íbúð-
arhúsi, sem hét Höfn og stóð við
norðurjaðar Arnarhólstúnsins í
Reykjavík í námunda við gamla
Batteríið. Þarna fæddist hún 29.
jan. 1891. — Foreldrar hennar
voru hjónin Pálína M. Jónsdóttir
sjómanns Erlendssonar að
Lambastöðum í Garði og Þórhall-
ur verkamaður Þórhallsson,
Breiðfirðingur að ætt. — Móðir
Jóns Erlendssonar var Elín húsfr.
Sæmundsdóttir sóknarprests Ein-
arssonar að Útskálum. Faðir séra
Sæmundar var Einar spítalahald-
ari Eiríksson í Kaldaðarnesi og
kona hans Þuríður Magnúsdóttir
spítalahaldara s.st. Guðmunds-
sonar. Fyrri kona séra Sæmundar
Einarssonar og móðir Elínar var
Guðrún yngri Einarsdóttir lög-
réttumanns í Þrándarholti
Hafliðasonar. — Allt var þetta
markvert fólk, sem gegndi mikil-
vægum störfum í hinu ísienzka
samfélagi.
Þegar á bernsku- og unglingsár-
um komu í ljós hjá Jónínu góðar
námsgáfur og löngun til að læra,
en fátækt foreldranna hamlaði því
um árabil. En með auknum aldri,
viljastyrk og skapfestu ruddi hún
sér braut til skólagöngu og náms.
— Hún hóf nám í Kennaraskóla
Islands haustið 1910 og lauk kenn-
araprófi þar eftir þrjá vetur eða
1913. Þá um haustið réðust örlög
hennar. Hún gerðist þá heimilis-
kennari í Vestmannaeyjum. —
Árni Pilippusson í Ásgarði í Eyj-
um var forgöngmaður á ýmsum
sviðum í hinu örtvaxandi sjávar-
þorpi með síaukinn vélbátaútveg.
Hann var leiðandi maður ýmissa
félagasamtaka í þorpinu því,
gjaldkeri og formaður gamla
sparisjóðs Eyjamanna,
áhrifaríkur skólanefndarmaður,
forustumaður í hagsmunasamtök-
um útgerðarmanna o.s.frv. Hann
átti síðar eftir að beita áhrifum
sínum til stuðnings og framdrátt-
ar skólamálum Eyjafólks, þegar
tímar liðu.
Að tillögu eða vilja séra Magn-
úsar Helgasonar, skólastjóra
Kennaraskóla Islands, tók Jónína
að sér kennarastarf í Vestmanna-
eyjum, haustið 1913. Þá réðst hún
heimiliskennari til Árna Filipp-
ussonar í Ásgarði og hafði jafn-
framt á hendi tímakennslu við
barnaskóla kauptúnsins. Árið eft-
ir eða haustið 1914 fékk hún fasta
stöðu við barnaskólann í Eyjum.
Þeirri stöðu gegndi hún næstu 6
árin.
Vorið 1914 hætti Steinn Sig-
urðsson skólastjórastarfi í Vest-
mannaeyjum. Þá gerðist Björn
Hermann Jónsson skólastjóri þar.
Hann var Miðfirðingur að upp-
runa.
Björn H. Jónsson hafði á sínum
tíma lokið gagnfræðaprófi við
Flensborgarskólann í Hafnarfirði.
Síðan sigldi hann til Danmerkur
og stundaði þar nám um fimm ára
bil með ýmsum störfum, sem hann
gegndi þar í þágu danskra at-
vinnurekenda. Þannig klauf hann
kostnað sinn við framhaldsnám.
M.a. stundaði hann nám við Lýð-
háskólann í Askov, eins og svo
margir fleiri Islendingar fyrr og
síðar.
Haustið 1914 var Björn H.
Jónsson ráðinn skólastjóri barna-
skólans í Vestmannaeyjum. Jafn-
framt því starfi stofnaði hann til
unglingafræðslu í kauptúninu.
Að því kom að skólastjórinn og
Jónína kennari felldu hugi saman.
Þau giftust 30. apríl 1915. — Þessi
ungu hjón gerðust síðan braut-
ryðjendur í skólamálum Eyja-
fólks.
Frá árinu 1904 var barnaskólinn
í Vestmannaeyjum starfræktur á
efri hæð þinghússins í kauptún-
inu. Með örtvaxandi íbúafjölda fór
nemendafjöldi skólans líka ört
vaxandi. Ibúafjöldinn í Eyjum óx
um 70% á árunum 1908—1915.
Allur aðbúnaður barnaskólans
var orðinn óviðunandi, svo að ekki
varð lengur við það ástand búið.
Það varð ekki hjá því komizt að
byggja nýtt barnaskólahús í Vest-
mannaeyjum. Það skyldi byggjast
á rúmgóðum stað, þar sem börn
hefðu nægilegt svigrúm til Iífs og
leikja. Það höfðu þau ekki við
gamla skólahúsið og fjarri því. —
Þarna hófst hið mikilvæga braut-
ryðjendastarf skólastjórahjón-
anna.
Styrjaldarárin fyrri þrengdu
kjör fólks á ýmsa lund og heftu
framfarahug og dug. A þeim
erfiðleikum öllum og fjárhags-
þröng varð að sigrast til þess að
geta byggt stórt og vandað barna-
skólahús í Vestmannaeyjum, þar
sem börnin gátu með öðru góðu
notið leikvangs og annars at-
hafnarýmis. —
Vissulega nutu skólastjórahjón-
in skilnings og velvildar nokkurra
mætra Eyjabúa við þessi hugsjón-
arstörf sín. Þar reyndist Árni
Filippusson þeim mætur stuðn-
ingsmaður og áhrifa aðili í þeirri
baráttu. Og sigurinn vannst.
Skólahúsið byggðu Eyjamenn á
árunum 1916—1918 og nokkur
hluti þess var tekinn í notkun
haustið 1917. Þetta barnaskólahús
nota Vestmannaeyingar enn með
tveim stórum viðbyggingum.
Þegar leið á styrjaldarárin,
reyndist það æ erfiðara skóla-
stjórahjónunum að starfrækja
barnaskólann í Vestmannaeyjum
sökum eldsneytisskorts. Sumarið
1918 fékk skólastjórinn leyfi til að
taka upp mó á Akranesi. Vann
hann að því sjálfur nokkurn hluta
úr sumrinu. Síðan fékk hann hið
nýkeypta skip Skaftfellinga þá,
v/s Skaftfelling, til þess að flytja
móinn til Vestmannaeyja, þegar
leið á sumarið. Með þessu elds-
neyti var skólahúsið hitað upp
næsta vetur. Aðeins þessi eini
atburður gefur okkur nokkra hug-
mynd um hinn mikla dugnað og
framtak, sem skólastjórahjónin
þessi sýndu í starfi sínu og verki.
Árið 1920 sögðu þau starfi sínu
lausu í Eyjum. Kom þar fleira til
en skólastarfið. — Þá fluttu þau
vestur að Hjarðarholti í Dölum.
Þar hafði presturinn séra Ólafur
Ólafsson rekið ungmennaskóla um
árabil. Sú hugsjón lét á sér bæra
innra með Birni H. Jórtssyni,
skólastjóra, hvort ekki gæti tekizt
að stofna þarna til alþýðuskóla-
halds í sveit á íslandi eins og
Danir voru nafnkunnir fyrir í
landi sínu. Alþýðuskólann eða
ungmennaskólann í Hjarðarholti
ráku þau síðan næstu 4 árin við
bágan efnahag. Styrk fengu þau
engan til skólahaldsins og efna-
hagurinn fór rýrnandi ár frá ári.
— Eftir að hafa rekið ungmenna-
skóla þennan í fjögur ár, fluttu
þau vestur í ísafjarðarkaupstað og
gerðust þar kennarar við barna-
skólann. Þá voru hjónin skuldum
vafin eftir fjögurra ára hugsjón-
arstarf í Hjarðarholti.
Björn H. Jónsson varð skóla-
stjóri barnaskólans á ísafirði 1930
og gegndi þeirri stöðu í 27 ár með
konu sína, hina styrku stoð, við
hlið sér. Þegar leið á starfsárin á
ísafirði, fór heilsu skólastjóra
hrakandi. Reyndi þá á konu hans í
auknum mæli við þetta ábyrgðar-
starf.
Árið eftir að skólastjórahjónin
gerðust forustufólk barnaskólans
á ísafirði, hóf ungur kennari þar
starf sitt. Hartnær tvo áratugi
átti hann þá eftir að starfa undir
stjórn Björns H. Jónssonar og við
hlið frú Jónínu, sem öll árin var
kennari við skólann. Þessi kennari
skrifaði blaðagrein á sínum tíma,
þar sem hann minnist samstarfs-
ins við skólastjórahjónin á ísafirði
og undir stjórn þeirra. Þar segir
hann: „Mér varð fljótlega Ijóst, að
Björn skólastjóri var sérstæður
persónuleiki, gæddur fjölhæfum
gáfum, hugsjónaríkur og hug-
myndaauðugur. — Kona hans,
Jónína Þórhallsdóttir, kom mér
strax þannig fyrir sjónir, að yfir
henni hvíldi reisn mikil. Hvar sem
hún fór, hlaut hún að vekja
eftirtekt fyrir fríðleik og glæsta
framkomu. Síðar, er kynni mín við
skólastjórahjónin urðu náin og
vinátta tókst með okkur — vin-
átta, sem aldrei hefur fallið skuggi
á — kynntist ég jæim eiginleikum
beggja, að þau voru gott fólk,
heiðarleg, góðhjörtuð, velviljuð,
gestrisin, rausnarleg, gamansöm
og glaðsinna, þegar því var að
skipta, og hinir ágætustu félagar
...“ — Frú Jónína naut ávallt
trausts í starfi og hún stundaði
kennslustörfin nær fjóra áratugi.
í ísafjarðarkaupstað tók frú
Jónína mikinn þátt í starfsemi
Goodtemplarareglunnar og sat
nokkur stórstúkuþing, fulltrúi ís-
firðinga.
Þegar skólastjórahjónin fluttu
burt úr kaupstaðnum, færðu mik-
ilsvirtar konur henni gjafir og
árnuðu þeim hjónum allra heilla
með miklu þakklæti fyrir heilla-
drjúg störf í þágu almennings í
bænum. Það skjal er dagsett 19.
júní 1957, en þá fluttu þau frá
Isafirði og settust að í Garðabæ.
Fræðsluráð ísafjarðar vottaði
þeim þá einnig „þakklæti sitt og
virðingu í nafni bæjarstjórnar
ísafjarðar og bæjarbúa almennt
fyrir gifturíkt starf að skóla- og
menningarmálum bæjarfélags-
ins“, eins og það var orðað.
Björn skólastjóri lézt 4. júní
1962.
Skólastjórahjónin eignuðust
fjögur börn. Þau voru þessi:
Olafur læknir, f. 14 nóv. 1915 á
Kirkjubóli í Vestmannaeyjum.
Hann varð stúdent frá Mennta-
skólanum í Reykjavík vorið 1936
og tók heimspekipróf við Háskóla
íslands vorið eftir með ágætis-
einkunn. Síðan las hann efnafræði
við Háskólann í Stokkhólmi í tvö
ár. Hann skrapp heim í sumarfrí
sumarið 1939. Úm haustið hófst
heimsstyrjöldin síðari, sem hefti
för hans til Svíþjóðar. Þannig
atvikaðist það, að Olafur Björns-
son var kennari við Gagnfræða-
skólann í Vestmannaeyjum tvö ár
(1941—1943), og þannig kynntist
ég honum. Hann var prúðmenni í
öllum háttum sínum og áberandi
gáfað glæsimenni. Síðan hóf hann
nám í læknadeild Háskólans Is-
lands og lauk á sínum tíma
embættisprófi í læknisfræði.
Hann var héraðslæknir í Súðavík-
urhéraði um tíma og síðan um
árabil á Hellu á Rangárvöllum. —
Ólafur læknir lézt árið 1968.
Svava Björnsdóttir var fædd 2.
des. 1921. Hún var heilsuveil og dó
1965.
Jón Björnsson var rafvirkja-
meistari að mennt. Fæddur var
hann 3. ágúst 1924, og starfaði að
iðn sinni á Suðurnesjum. Hann dó
árið 1971.
Yngst barna þeirra hjóna var
Haraldur, sem var um árabil
starfsmaður við Keflavíkurflug-
völl. Hann var fæddur 4. ágúst
1926 og lést 1963.
Frú Jónína Þórhallsdóttir á 10
barnabörn, sem vissulega létta
henni lífið og gleðja hana eftir
föngum — efnisfólk, sem líklegt er
til þess að heiðra minningu ömmu
sinnar og afa ekki síður en
annarra nástæðra skyldmenna.
Svo gáfuð eru þau, vel gerð og
atorkusöm.
Vekja má það athygli okkar, að
á 9 ára tímaskeiði missir frú
Jónína Þórhallsdóttir maka sinn
og öll börnin sín. Vissulega er
þeim einstaklingi gefið mikið sál-
arþrek, sem getur sigrazt á þeim
sorgum og söknuði, sem slíkur
missir hefur í för með sér. Þegar
ég hugleiði þctta, koma mér í hug
nokkur orð, sem einn af vitrustu
mönnum þjóðarinnar sendi frú
Jónínu Þórhallsdóttur, eftir miss-
inn mikla. Þau voru þessi: „Dul-
arfullt er það, en dásamlegt samt,
að valmenni er sælast að syrgja“.
Frúin dvelst nú á Hrafnistu í
Hafnarfirði. En í dag, á 90 ára
afmælisdeginum sínum, dvelur
hún hjá einu af barnabarninu
sínu, sem býr í J.M.-húsinu við
Hringbraut í Hafnarfirði. Þar
tekur hún á móti gestum kl. 3—7
e.h.
Við sendum henni öll, sem þetta
lesum, heillaríkar hamingjuóskir.
Þorsteinn Þ. Víglundsson