Morgunblaðið - 08.02.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 1981
fltofgtt Útgefandi ttfrtftftUÞ' hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
hagsaðgerðir í nokkrum lið-
um og sagði: „I öðru lagi að
draga svo úr hraða verð-
bólgunnar að hún lækki í
um 40% á árinu 1981.“
Tómas Árnason, verð-
lagsmálaráðherra, sagði
eftir áramótin: „Þessar að-
gerðir nú miða að því að
koma í veg fyrir að verð-
bólgan á þessu ári hækki
upp í 70%. Þær tryggja það,
að hún fari ekki yfir 50% og
ef til vill verður árangurinn
eitthvað fyrir neðan það, en
takmark efnahagsáætlun-
skert um 7% 1. mars auk
skerðingar samkvæmt
Ólafslögum. Boðað var, að
sparifjáreigendur ættu að
geta lagt fé inn á verð-
tryggða reikninga með 6
mánaða bindiskyldu og
vextir á útlánum ættu að
lækka 1. mars. Ríkisstjórn-
in hefur ekki enn ákveðið
framkvæmd þessarar
ákvörðunar sinnar. Fisk-
verð er óákveðið 39 dögum
eftir að það átti að taka
gildi. Énn er óljóst, hvar
afla á fjár til að greiða
Að sitja kyrr í sama stað
stjórna í atvinnumálum.
Óarðbær fjárfesting fyrir
tilstuðlan opinberra aðila
er í hávegum höfð. Fisk-
veiðitakmarkanir leiða
smátt og smátt til þess, að
sjósókn færist æ meira inn
á valdsvið skrifræðisins.
Þetta er ófögur mynd en
ekki ósanngjörn. Hún lýsir
þó ekki pólitískum hrossa-
kaupum landstjórnar-
manna. Um viðhorf ráð-
herra til meðferðar á því
valdi, sem þeim hefur verið
treyst fyrir, er nærtækast
þessa stundina að nefna
þetta: Jafnréttisráðherra
telur það jafnréttismálum
helst til framdráttar, að
hann skuli kærður fyrir
jafnréttisbrot.
Iræðu á Alþingi 6. maí
1980 tæpum þremur
mánuðum eftir að ríkis-
stjórnin var mynduð sagði
dr. Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra: „Mark-
mið ríkisstjórnarinnar er
að halda verðbreytingum
innan við 7% frá maí til
ágúst og innan við 5% frá
ágúst til nóvember. Takist
þetta yrði verðhækkun frá
upphafi til loka árs innan
við 40% ...“
Á blaðamannafundi, sem
dr. Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra, hélt í
byrjun ágústmánaðar í til-
efni af 6 mánaða afmæli
ríkisstjórnarinnar kvað
ráðherrann „útlit fyrir það
að verðbólgan yrði undir
50% í árslok". Þá lá fyrir,
að frá maí til ágúst nam
verðhækkun 10,12%.
I fréttatilkynningu, sem
ríkisstjórnin gaf út í byrjun
nóvember, þegar fyrir lá, að
verðhækkun frá ágúst til
nóvember nam 10,68%,
sagði: „Verðbólgan hefur
því hjaðnað úr rúmlega
60% í 51% á starfstíma
ríkisstjórnarinnar, reiknað
á ársgrundvelli."
I stjórnarmálgagninu
Dagblaðinu mátti lesa und-
ir lok janúar í eindálka
frétt, að verðbólgan frá
upphafi til loka árs 1980
hafi verið 59,75% en á
árinu 1979 nam verðbólgan
með sama útreikningi
60,78%.
Á gamlársdag 1980 boð-
aði dr. Gunnar Thoroddsen,
forsætisráðherra, efna-
arinnar um að lækka verð-
bólguna í 40% á þessu ári
þýðir viðbótarráðstafanir,
þegar líður á árið.“
I dag er eitt ár liðið frá
myndun ríkisstjórnarinnar.
Með niðurtalningarstefnu
hennar átti að ná tökum á
verðbólgunni. Árangrinum
er lýst hér að ofan. I tilefni
dagsins og stríðsins við
verðbólguna fer vel á því að
vitna í ljóðið Sparnaður
eftir Jónas Hallgrímsson:
Eg er kominn upp á það
— allra þakka verðast —
að sitja kyrr í sama stað
og samt að vera að
ferðast.
Þrjátíu og níu dagar eru
nú liðnir síðan ríkisstjórnin
boðaði efnahagsaðgerðir
sínar. Enn liggur það eitt
ljóst fyrir, að laun skulu
niður gengið til að létta
undir með útflutningsat-
vinnuvegunum.
Svartsýni gætir í at-
vinnumálum. Stjórnendur
fiskvinnslu telja opinbera
útreikninga á afkomu sinni
gefa alranga mynd. Hagur
útflutningsiðnaðar hefur
stórversnað. Stóriðjufyrir-
tæki eru ýmist lokuð eða
rekin með takmörkuðum
afköstum vegna orkuskorts.
Ovissa ríkir um næstu
áfanga í orkuframkvæmd-
um. Vofa atvinnuleysis sýn-
ist komin á stjá og áhugi á
búsetu í öðrum löndum
glæðist. Ríkishítin er látin
hafa forgang og skatt-
heimta er stóraukin. Skrif-
finnar nota félagsfræði-
legar formúlur til að skerða
ákvörðunarvald sveitar-
Fyrrverandi formaður
Alþýðubandalagsins, Lúð-
vík Jósepsson, lýsti því yfir
á miðstjórnarfundi í flokki
sínum í júní 1980, að hefðu
ekki tekist kjarasamningar
fyrir lok þess mánaðar væri
flokksmönnum hans óhætt
að fara að búa sig undir að
yfirgefa ríkisstjórnina.
Samningarnir tókust 27.
október og enn sat Alþýðu-
bandalagið í stjórn. Af
hálfu framsóknarmanna er
því til skiptis lýst yfir, að
niðurtalningin sé hafin og
því verði þeir að þrauka eða
hún sé í þann mund að
hefjast og því verði þeir að
þrauka. Ekki þarf að minna
á það, að ríkisstjórnin öll
telur sig knúna til að starfa
áfram vegna vinsælda
sinna.
j Reykjavíkurbréf
^Laugardagur 7. febrúar-
Nýr forsætis-
rádherra
í Noregi
Gro Harlem Brundtland tók við
embætti forsætisráðherra Noregs
nú í vikunni. Er hún fyrsta konan
á Norðurlöndum, sem valin er til
stjórnarforystu. Flokkur hennar
Verkamannaflokkurinn hefur átt í
vök að verjast undanfarna mán-
uði, fylgi hans hefur minnkað
jafnt og þétt. í haust verða
kosningar í Noregi og segist nýi
forsætisráðherrann ætla að ein-
beita sér að því að endurheimta þá
kjósendur flokksins, sem gengið
hafa yfir til borgaraflokkanna, en
Hægri flokkurinn í Noregi hefur
dafnað á sama tíma og jafnaðar-
menn hafa dalað.
Odvar Nordli lét af störfum
forsætisráðherra vegna vanheilsu.
Hann hefur gegnt hinu háa emb-
ætti í fimm ár og einu sinni leitt
flokk sinn í kosningum. Samhliða
fylgistapinu í skoðanakönnunum
hefur spenna magnast innan
Verkamannaflokksins. Á yfirborð-
inu að minnsta kosti hefur hún
lýst sér í ólíkum viðhorfum til
varnarmála, þar sem ýmsir
áhrifamenn innan flokksins voru
andvígir því, að Norðmenn semdu
við Bandaríkjamenn um birgða-
stöðvar fyrir bandaríska land-
gönguliða í Noregi. Frá þeim
samningi hefur nú verið formlega
gengið í fullu samræmi við sjón-
armið Nordlis.
Innan flokksins hafa menn ekki
heldur verið á einu máli um
virkjunarframkvæmdir í Alta-
firði. Athygli vekur, að við stjórn-
arskiptin nú er ekki einungis skipt
um forsætisráðherra heldur einn-
ig dómsmálaráðherra og iðnaðar-
ráðherra en á þeim tveimur hefur
hvílt hiti og þungi stjórnvaldsað-
gerðanna' í Altafirði. Oddvar
Bjerrefjord, fráfarandi dóms-
málaráðherra, sagði við afsögn
sína, að hann væri óánægður með
hversu lítinn stuðning hann hefur
fengið frá Verkamannaflokknum
og ríkisstjórninni vegna lögreglu-
aðgerðanna við Alta
Gro Harlem Brundtland stend-
ur í miðju Verkamannaflokksins í
utanríkismálum og mun ekki beita
sér fyrir breytingum á stefnunni í
þeim málaflokki. Á sínum tima
var hún umhverfismálaráðherra
og má segja, áð viðhorf hennar til
þeirra mála séu vinstra megin við
miðjuna í flokknum.
Tveir for-
ystumenn á
rúmu misseri
Tveir forystumenn í norskum
stjórnmálum hafa horfið úr leið-
togasætum innan flokka sinna á
rúmlega hálfu ári. Erling Norvik
lét af formennsku í Hægri flokkn-
um á flokksþingi hans í maí 1980
og við tók Jo Benkow, stórþings-
maður. Þótt Odvar Nordli sé ekki
formaður Verkamannaflokksins
heldur Reiulf Steen, hefur Nordli
sem forsætisráðherra verið póli-
tískur Ieiðtogi norskra jafnaðar-
manna.
Ástæðurnar fyrir afsögn þeirra
Norviks og Nordlis eru af sömu
rót. Báðir eru þeir menn á besta
aldri, Norvik heldur yngri en
Nordli, sem er 53 ára. En liklega
hefur hvorugur þeirra haft lík-
amlegt og andlegt úthald til að
standa lengur í miðri hringiðu
stjórnmálanna. Þegar Nordli til-
kynnti afsögn sína, sagði hann, að
læknir sinn hefði ráðlagt sér að
taka tveggja mánaða hvíld frá
störfum.
Alltof sjaldan er hugað að því,
hve slítandi stjórnmálastörf eru.
Kröfur til stjórnmálamanna hafa
stóraukist með bættum samgöng-
um og hraðari fjölmiðlun. Þess er
krafist, að auk skyldustarfa í
ráðuneytum og á löggjafarþing-
um, sem raunverulega taka aldrei
endi, séu þeir öll kvöld og um
helgar á fundum eða öðrum
mannamótum með flokksbræðr-
um sínum. Fjölmiðlar virða ekki
heimilisfrið, ef eitthvað sérstakt
er um að vera. Hádegisblöðin
hringja rétt í þann mund, sem
menn eru að klæða sig á morgn-
ana, og morgunblöðin, þegar þeir
eiga að vera við kvöldverðarborð-
ið.
Sjónvarp og útvarp gera sér-
stakar kröfur. Og meðal þeirra
þjóða, þar sem samkeppni er milli
þessara aðila, eru þeir harðastir í
slagnum um stjórnmálamenn. Til
dæmis var frá því sagt, að Jimmy
Carter hafi gengið með sjónvarps-
farða á andlitinu síðustu stund-
irnar, sem hann dvaldist í Hvíta
húsinu, til þess að vera tilbúinn að
hlaupa fram fyrir sjónvarpsvél-
arnar, ef fréttir bærust fyrir
embættistöku Ronald Reagans um
frelsun gíslanna.
Noregur er stórt land og erfitt
yfirferðar og á undanförnum ár-
um hefur orðið þar bylting í
fjölmiðlun á þann veg, að blöð og
fréttastofnanir skrifa miklu
frjálslegar um stjórnmál en áður
var. Til dæmis hefði það ekki
getað gerst fyrir fáeinum árum, að
sjálf fréttastofa Verkamanna-
flokksins hefði sent frá sér frétt
um afsögn forsætisráðherra úr
sama flokki án samráðs við hann.
En einmitt það gerðist, þegar
Odvar Nordli iét af embætti.
Hradari
umskipti
Erfitt er að vera með alhæf-
ingar um stjórnmál eða störf
stjórnmálamanna. Aðstæður eru
misjafnar í ólíkum löndum og
stjórnmálaflokkum. Ýmislegt
bendir þó til þess, að stjórnmála-
menn staldri skemur við „á toppn-
um“ innan flokka sinna eða meðal
þjóða en áður var. Það er umhugs-
unarefni, að frá því Dwight Eisen-
hower lét af störfum Bandaríkja-
forseta 1961, hefur enginn maður
setið tvö kjörtímabil á forsetastóli
þar í landi.
John F. Kennedy var myrtur
1963, áður en fyrra kjörtímabil
hans var á enda. Lyndon B.
Johnson gaf ekki kost á sér í
kosningunum 1968. Richard Nixon
sigraði að vísu í tvennum kosning-
um en neyddist til að segja af sér á
síðara kjörtímabilinu vegna Wat-
ergate-hneykslisins og eftirmaður
hans Gerald Ford tapaði fyrir
Jimmy Carter 1976, sem síðan
tapaði fyrir Ronald Reagan í
kosningunum í nóvember síðast-
liðnum. Ronald Reagan var 69 ára
þegar hann náði kjöri og almennt
gera menn ekki ráð fyrir því, að
hann gefi kost á sér til endurkjörs.
Hvaða áhrif þessi tíðu manna-
skipti hafa á stjórnkerfi Banda-
ríkjanna skal ósagt Iátið, hitt er
greinilegt, að almenningur þar
hikar ekki við að skipta um „hesta
á miðri leið“, ef þannig má að orði
komast, því að sérhver nýr forseti
hlýtur að miða störf sín nokkuð
við það, að hann nái ekki öllu sínu
fram á einu kjörtímabili og býst
við að sitja þau tvö, sem stjórn-
arskráin heimilar honum.
Fáum ætti að vera það ljósara,
en þeim, sem við fjölmiðla starfa,
hve tvíbent það getur verið, að
vera of mikið í sviðsljósinu. Fljót-
lega hætta menn að lesa greinar
þeirra, sem alltaf eru að skrifa, og
það er mikill vandi að finna hið
rétta meðalhóf í því efni. Yfirdrif-
in kynning fjölmiðla á stjórn-
málamönnum getur leitt til sams-
konar leiða á þeim.
Fylgis-
aukning
hægri manna
Svo að aftur sé vikið að Noregi,
vekur athygli, að fylgisaukning
hægri manna þar, er talin vera
mest meðal yngri kjósenda. Þetta
kom fram í sveitarstjórnarkosn-
ingunum, sem fram fóru í Noregi
á síðasta ári. Æskulýðssamtök
Hægri flokksins þar eru öflugustu
stjórnmálasamtök ungs fólks í
landinu. Fram hefur komið, að
menn rekja þennan öfluga stuðn-
ing æskunnar til viðhorfa norska
Hægri flokksins í utanríkismál-
um. Andmælendur stefnu Noregs í
öryggismálum hafa löngum verið
áberandi í æskulýðssamtökum
Verkamannaflokksins. Fylgi sam-
taka þeirra hefur minnkað eftir
því sem andvaraleysið hefur sett
meiri svip á stefnu þeirra.
Þessi þróun er gleðilegur vitnis-
burður um það, að í Noregi hefur
marxistum ekki tekist að spilla
fyrir árvekni ungs fólks með
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 1981
17
Ljósm. Mbl. ól. K. M.
innrætingarstarfi sínu. Frjáls-
huga menn hljóta hvarvetna að
gera sér grein fyrir því, að þeim er
nauðsynlegt að leggja eitthvað af
mörkum til að tryggja frelsi til
orðs og æðis. Af hálfu Sovétríkj-
anna er haldið uppi stöðugum
andróðri gegn frelsinu. Dæmin um
það eru óteljandi, og nú á tímum
eru Afganistan og Pólland í
sviðsljósinu vegna þessa.
Norski Hægri flokkurinn hefur
sagt, að næstu þingkosningar þar í
landi verði „skattevalg" eða
„skattakosningar", tekist verði á
um skattheimtustefnu vinstri
manna, þar sem rikishítin er sett í
hásæti, og frumkvæðisrétt ein-
staklingsins, sem er aðal Hægri
flokksins. Að því leyti er þróunin í
Noregi sú sama og annars staðar á
Vesturlöndum, að nauðsynlegt er
talið að endurmeta umsvif ríkis-
ins. Staldra við og huga að því,
hvort ekki hafi verið gengið um of
á umráðarétt manna yfir aflafé
sínu. í vikunni tilkynnti ríkis-
stjórn sænsku borgaraflokkanna,
að til þess að örva einstaklingana
til að vinna meira, yrðu skattar í
Svíþjóð lækkaðir. Hæsta tekju-
skattsþrep verður 50% en er nú
um 85%. Skattalækkanir stjórn-
arinnar munu öðlast gildi í þrem-
ur áföngum á árunum 1982 til
1984.
Innbyrðis
átök vinstri
manna
Deilurnar innan norska Verka-
mannaflokksins um stefnuna í
utanríkismálum eru ekkert eins-
dæmi um átök meðal vinstri
manna um þau mál. Innan þýska
jafnaðarmannaflokksins eru þeir
til, sem krefjast hlutleysis Vest-
Ásrún og Elisabet
Glæsilegir „söng-
tónleikar Asrún-
ar og Elísabetar
Tónllst
eftir GUÐRÚNU
Á. SÍMONAR
Það er andleg næripg fyrir
mig að hlýða á góða söngtón-
leika. Þetta gerðist sunnudaginn
1. febrúar í Félagsstofnun stúd-
enta.
Ég hefði óskað að tónleikarnir
hefðu verið í Gamla Bíói, eins og
var í gamla daga. Það var „hefð“
að halda „Debut“-tónleika þar,
og mikið var það alltaf hátíðlegt.
Það var ágætt í Félagsstofnun
stúdenta, það var búið að gera
salinn vinalegan.
Tvær glæsilegar söngkonur
voru að „debutera“ sem söng-
kennarar og söngkonur frá
Söngskólanum í Reykjavík.
Það voru Ásrún Davíðsdóttir,
leggiero (léttur) sópran og Elísa-
bet Eiríksdóttir, dramatískur
sópran. Það var ánægjulegt að
heyra tvær ólíkar raddtegundir.
Ásrún og Elísabet eru báðar
mjög músikalskar, báðar hafa
skýran textaframburð. Ásrúnu
hefur farið mikið fram, bæði á
miðsviði og efrasviði og er komin
með þroskaða rödd fyrir hennar
raddtegund. Flúrsöngur Ásrún-
ar var mjög skýr, hver nóta fyrir
sig, en samt sungið bundið, mjög
gott!
Rödd Elísabetar hefur þrosk-
ast og er orðin mjög örugg, hún
er farin að rúna og dekkja
röddina, sem dramatískir sópr-
anar eiga að vera. Hún hefur
líka pianó-söng, sem hún ætti að
halda áfram að þjálfa. Drama-
tískar raddir eiga nefnilega oft í
erfiðleikum með pianó-söng.
Söngskráin hjá báðum söng-
konunum var góð og eitthvað
fyrir alla. Hún var mjög vel
sungin hjá báðum, það er erfitt
að taka eitt og eitt lag út úr, því
heildin var svo frábær.
Ég vona, að óperan komist í
gang, þá væri gaman að heyra
Ásrúnu í Mozart-hlutverkum,
t.d. Susönnu, Despina Zerlina-
Papagena. Ekki yrði ég undrandi
að hún myndi einhvern tíma
syngja Paminu í Töfraflautunni
eftir Mozart.
Elísabet væri tilvalin í San-
tuzza í „Cavaleria Rusticana",
Sentu í „Hollendingnum fljúg-
andi“ og Dido í „Dido og Aane-
as“.
Ég óska þeim báðum alls hins
besta á söngbrautinni, bara ekki
að gefast upp, þetta er yndisleg
braut, en þyrnum stráð, sem sé
skin og skúrir.
Ásrún var í fallegum, Ijós-
dröppuðum kjól úr eingirni, sem
hæfði hennar leggiero-rödd og
persónuleika, en Elísabet var í
fallegum dumbrauðum kjól, sem
hæfði hennar dramatísku rödd
og persónuleika.
Jórunn Viðar tónskáld, píanó-
leikari og undirieikari var þeirra
stoð og stytta eins og sönn
listakona.
Söngkennara þeirra, Þuríði
Pálsdóttur söngkonu, óska ég til
hamingju með árangurinn af
góðu og fórnfúsu starfi.
Salurinn var þéttsetinn af
þakklátum áheyrendum, og
söngkonunum og undirleikara
barst mikið af fallegum blómum.
Ég óska Söngskólanum í
Reykjavík til hamingju með
þennan glæsilega fyrsta áfanga.
ur-Þýskalands. Bæði í Noregi og
Vestur-Þýskalandi hefur þessum
öflum verið haldið í skefjum, og til
forystu hafa valist menn, sem eru
einlægir baráttumenn fyrir sam-
starfi vestrænna þjóða á sem
flestum sviðum og ekki síst í
varnarmálum.
Þróunin hefur verið með öðrum
hætti í Bretlandi. Þar hafa þeir
náð undirtökunum innan breska
Verkamannaflokksins, sem fylgja
ábyrgðarlausri utanríkisstefnu og
hafa ofurtrú á getu ríkisvaldsins
til að leysa hvers manns vanda.
Viðbrögðin við þeirri byltingu
hafa ekki heldur látið standa á
sér. Skoðanakannanir sýna, að
ábyrgðarleysi vinstrisinna í utan-
ríkis- og varnarmálum, nýtur lít-
ils stuðnings og þykir eitt gleggsta
dæmið um sérviskuhátt þeirra.
í kosningunum í Vestur-Þýska-
landi síðastliðið haust unnu sam-
starfsmenn jafnaðarmanna í rík-
isstjórninni, Frjálsir demókratar,
góðan sigur. Talið var, að með því
að kjósa þá, væru stuðningsmenn
stjórnarsamstarfsins að sýna
jafnaðarmönnum, að þeir ættu að
veita vinstri öflunum í flokki
sínum viðnám. Nú bendir ýmislegt
til þess, að í Bretlandi verði
mynduð einskonar samtök frjáls-
lyndra og jafnaðarmanna einmitt
í þessum sama tilgangi, að vinstri
sinnarnir komist ekki til valda í
þjóðfélaginu. Allur þorri manna
er þeirrar skoðunar, að það sé
versti hugsanlegi kosturinn.
I Frakklandi er forsetakosn-
ingabarátta nú að komast á skrið.
Þar takast á þrír höfuðframbjóð-
endur, Valery Giscard d’Estaing,
forseti, Francois Mitterrand, fram-
bjóðandi sósíalista, og Georges
Marchais, frambjóðandi kommún-
ista. Hver skyldi vera höfuðand-
stæðingurinn að mati kommún-
ista? Jú, Francois Mitterrand
sami maðurinn og kommúnistar
hafa áður stutt í kosningabanda-
lagi í baráttu um forsetaembætt-
ið. Á honum lætur Georges
Marchais dynja stöðugar skammir
á öllum kosningafundum. Mætti
ætla, að kommúnistar vilji frekar
Giscard d’Estaing áfram en Mitt-
errand.
Hérlendir
vinstri menn
Hér á landi hafa vinstri menn
skipst í mismunandi márgar fylk-
ingar og löngum hafa framsókn-
armenn verið tvíátta í þeim átök-
um eins og flestu öðru. Meginlín-
urnar á vinstri kantinum hafa þó
verið þær, að kommúnistar og
jafnaðarmenn hafa tekist á hér-
lendis eins og í Frakklandi. Innan
Alþýðuflokksins hefur þó einnig
gætt þeirrar tvöfeldni í varnar- og
öryggismálum, sem verður vart í
jafnaðarmannaflokkum ná-
grannalandanna. Flokkurinn hef-
ur þó jafnan séð að sér, þegar
hann hefur verið kominn út á
hálan ís í þeim efnum, eins og til
dæmis 1956, þegar hann stofnaði
Hræðslubandalagið með framsókn
í því skyni meðal annars að koma
varnarliðinu úr landi.
Alþýðubandalagið rekur upp-
runa sinn til Kommúnistaflokks
íslands og arftaka hans Sósíal-
istaflokksins — sameiningar-
flokks alþýðu. Fortíð þess er því
svipuð og franska kommúnista-
flokksins, og lærdómsríkt er til
dæmis að bera saman afstöðu
flokkanna til nasismans í byrjun
síðari heimsstyrjaldarinnar.
Franskir kommúnistar létu hjá
líða að spyrna gegn hernámi
nasista á landi sínu, þangað til
Hitier hafði griðasáttmálann við
Stalín að engu og réðist inn í
Sovétríkin. Þá gripu kommúnistar
í Frakklandi til þess ráðs að
skjóta á þýska hermenn til að
koma í veg fyrir, að þeir yrðu
sendir til vígstöðvanna í Rúss-
landi og síðan urðu þeir smátt og
smátt virkir í frönsku andspyrnu-
hreyfingunni.
Kommúnistar hér á landi voru á
sínum tíma ákafir talsmenn varn-
arsamstarfs við vestræn ríki, þeg-
ar þeir töldu það þjóna hagsmun-
um húsbændanna í Kreml og að
sama skapi mildir í dómum sínum
um nasista, þegar friðurinn ríkti
milli Hitlers og Stalíns. Það var
ekki fyrr en Kremlverjar hófu
útþenslustefnu sína í lok heims-
styrjaldarinnar síðari, að komm-
únistar á íslandi töldu fásinnu að
hyggja að öryggi lands og þjóðar.
Franskir kommúnistar hafa gert
tilraunir til að þvo Moskvustimp-
ilinn af sér í von um aukið fylgi
meðal almennings. Þeir telja þá
tilraun greinilega hafa mistekist,
því að nú er Georges Marchais
einn harðasti málsvari Kreml-
verja í vestrænum lýðræðisríkj-
um.
Athyglisvert er, að sjá, hve
mikla áherslu franskir kommún-
istar leggja nú á það, að berjast
gegn innflutningi á erlendu vinnu-
afli til Frakklands. Samkvæmt
fréttum skipuleggja þeir nú upp-
þot í hverfum, þar sem slíkt fólk
býr, í von um að þau verði þeim til
framdráttar í kosningabarátt-
unni. Áherslurnar eru því ekki
alveg þær sömu hjá kommúnistum
á íslandi og í Frakklandi. Hins
vegar vilja kommúnistar hér ekki
ganga eins langt og ítalskir
kommúnistar í samvinnu við lýð-
ræðisöflin, því að hugmyndinni
um „sögulega málamiðlun", sem
upphaflega er eignuð Enrico Berl-
inguer, leiðtoga ítalskra kommún-
ista, var hafnað um áramótin af
Svavari Gestssyni, formanni Al-
þýðubandalagsins.
Fer vel á því að ljúka þessu
Reykjavíkurbréfi, sem birtist á
eins árs afmæli ríkisstjórnar
Gunnars Thoroddsens, með því að
minna á það, að hún er ekki
mynduð af kommúnistum á þeirri
forsendu að ná sáttum heldur til
þess að berjast fyrir því mark-
miði, að Island verði hneppt í
fjötra sósialismans.