Morgunblaðið - 08.01.1982, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. JANÚAR 1982
„Köllum þetta
magaminnkun eða
magaskiptingu"
(Ljósm. Kristján)
„Af þeim sem eiga viö offitu-
vandamál aö stríða er ein-
göngu um 'h % sem rekja má til
rangra efnaskipta. Hinir boröa
einfaldlega of mikiö.“ Frá
vinstri Hannes Finnbogason og
Ingvar Kjartansson.
Rætt viö Hannes
og Ingvar, lækna
á Landspítalan-
um, um skurö-
aögeröir í
megrunarskyni
Eftir því sem aukakílóin
verða fleiri verður erfiðara
að losna við þau, þó fólk
leggi tímabundið af, virð-
ast aukakílóin fljét að
bætast við að nýju. Megr-
unarkúrar duga ekki öllum
hvað sem veldur, og_____
stundum þarf að grípa til
annarra ráða, jafnvel___
skurðaðgerða. Margir
kannast við garnastytt-
ingar sem framkvæmdar
hafa verið á fólki hér á
undanförnum árum í______
megrunartilgangi. Nýjung
á sviði skurðaðgerða í
megrunarskyni er þé_____
nokkuð sem þeir Hannes
Finnbogason og Ingvar
Kjartansson skurðlæknar
á Landspítalanum hafa
kallað magaminnkun eða
magaskiptingu. Við
brugðum okkur til þeirra
til að fá af þessu nánari
upplýsingar.
Valgerður Jónsdóttir
Fyrst spuröum við þá hvernig
þeir skilgreini offitu og af hverju
hún stafi.
Hannes: í flestum tilfellum stafar
offita af því aö fólk boröar einfald-
lega of mikið og venur sig á rangt
mataræöi.
Offita veröur verulegt heilsu-
farslegt vandamál þegar fólk hefur
náö tvöfaldri kjörþyngd sinni. Kjör-
þyngd er oft talin sú þyngd sem
svarar til hæöar eöa þar um bil,
fólk sem er um 1,70 cm á hæö á
aö vera um 70 kíló, þetta er þó full
rýmilega reiknaö, sérstaklega hjá
þeim sem lengri eru. Þeir sem hafa
leitaö til okkar eru um þaö bil
helmingi þyngri en þeir eiga aö
vera og hafa reynt ýmsar leiöir til
aö losna viö umframkílóin án ár-
angurs. Oft hefur því þó tekist aö
leggja af, en vandinn er hinsvegar
sá aö aukakílóin eru fljót aö koma
aftur.
Sumir hafa talað um að
röng efnaskípti valdi offitu,
hvað viljið þig segja um
það?
Hannes: Þaö er taiiö aö ein-
göngu 'A% þeirra sem eiga viö of-
fituvandamál aö stríöa megl rekja
til rangra efnaskipta líkamans. Viö
slíku er venjulega hægt aö gera
viðeigandi ráöstafanir.
Ingvar: Þaö má segja aö auka-
kílóin standi í nánu sambandi við
breytingar á lífsvenjum á Islandi á
undanförnum árum. Um 1940 voru
flestir í erfiöisvinnu, voru t.d. sjó-
menn og bændur. Nú hafa nýjar
starfsgreinar tekiö viö af þeim
eldri, ný tækni og vélvæðing.
Orkuþörfin hefur minnkað en mat-
aræöiö er lítiö breytt, viö boröum
enn kaloríuríkan mat og tekst ekki
aö brenna öllu því sem viö borö-
um.
Hannes: Þaö sama gildir um
eldra fólk, þaö heldur sínum gömlu
matarvenjum þótt þaö fari aö
hægjast um hjá því.
Ingvar: Ég hef dvalist töluvert á
Noröurlöndunum og þar finnst mér
fólk hugsa mun meira um aö halda
aukakílóum frá sér, þar þykir
skömm aö því aö vera of feitur.
í hverju felast þessar að-
gerðir og hver var upphafs-
maður þeirra?
Ingvar: Þaö er taliö aö þaö hafi
veriö þeir Edward Mason og Kenn-
eth Printen í lowa um 1967, þó svo
aö sú aðgerö hafi veriö ólík því
sem viö gerum nú. Þá var skoriö
milli efri og neöri hluta magans.
Upp úr '76—’77 er síðan fariö aö
nota heftivélar og taliö nægilegt aö
loka millihluta magans en ekki
nauösynlegt aö skera á miili.
Viö notum heftivél sem gerir
heftiröö milli efri og neöri hluta
magans. Skíliö er eftir smágat sem
fæöan getur fariö um. Stærö gats-
ins skiptir verulegu máli. I fyrstu
aögeröunum var hætt viö aö gatið
stækkaöi meö tímanum en nú er
saumað kringum þaö til styrktar.
Ef gatið stækkar getur fólk fariö aö
boröa meira og vítahringurínn
heldur áfram.
Eftir aögeröina getur viökom-
andi einstaklingur ekki boröað
nema um 50 ml í hvert mál eöa
það sem samsvarar 4 matskeiö-
rugluöust þeir svo í ríminu, aö
þeir strönduöu fyrir slysni.
Þessi kenning, segir dr. Wat-
son, tekur ekkert tillit til þeirra
sérstöku hæfileika hvalanna aö
geta rataö um allan sjó meö hjálp
bergmálstækja, sem náttúran
hefur léö þeim, og auk þess
stangast hún á viö aöra, dálítiö
undarlega staöreynd: þegar
nokkrir hvalir úr strandaöri vöðu
eru teknir og fluttir út á haf snúa
þeir tafarlaust aftur til félaga
sinna á ströndinni.
Athuganir á þessum uppákom-
um meöal hvalanna benda til, aö
eitthvað meira en lítiö skrýtiö sé
hér á ferðinni og Watson segir frá
því, þegar 30 háhyrningshlýrar
strönduöu einu sinni á Dry Tort-
ugas-eyjunum undan Florida í
Bandaríkjunum. Einn hvalanna,
heimshöfunum“, eftir sjávardýralíffræðinginn dr. Lyall Watson er því haldið fram, að
það sem hér búi að baki, sé einskonar umhyggja og fórnfýsi sem ekki eigi sér sinn
líka í náttúrunnar ríki.
Dr. Lyall Watson telur, aö hann
hafi haft meiri kynni af hvölum en
nokkur annar núlifandi maöur
enda hefur hann veriö í stööugum
rannsóknarferöum á skipi sínu all-
an síöasta áratug. í bók sinni gerir
hann mjög ítarlega úttekt á þeim
69 hvalategundum, sem enn eru
viö lýði, ástandi stofnanna og
dreifingu og kemur þar margt
fram, sem ekki hefur birst áöur.
Watson heldur því fram, aö
þegar hvalir stefni skyndilega á
land sé það gert til þess aö koma
sjúkum eöa særöum félaga til
hjálpar og aö þeir skirrist ekki viö
aö fórna lífi sínu í því skyni. Þaö
eru einkum fjórar hvalategundir
sem oftast eiga hér hlut aö máli,
segir Watson. Háhyrningshlýrar,
hvalir, sem lifa í Suöurhöfum og
líkjast mjög háhyrningum; tvær
tegundir grindarhvala og búrhval-
urinn. Þessir hvalir leita allir á
mjög dúpt vatn eftir fæöu og
hingaö til hefur veriö taliö, aö
þegar þeir kæmu á grunnsævi
Eru hvalir
félagslega þroskaðri
en menn?
Um langan aldur hefur það verið vísindamönnum mikil ráðgáta hvers vegna heilu
hvalavöðurnar taka stundum upp á því að synda upp í fjöru til þess eins, að því er
virðist, að velkjast þar um ésjálfbjarga þar til þær deyja. Til þessa hefur fáum tekist
að finna frambærilega skýringu á þessu fyrirbæri en í nýútkominni bók, „Hvalirnir í
m