Morgunblaðið - 13.03.1982, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. MARZ 1982
17
ir að koma til, sem hafa bein áhrif
til sveiflujöfnunar innan sjávar-
útvegsins. Því miður leiðir athug-
un í ljós, að Verðjöfnunarsjóður
hefur ekki í reynd getað gegnt
nema að takmörkuðu leyti því
sveiflujöfnunarhlutverki, sem
honum var ætlað í upphafi. Það er
því brýnt hagsmunamál fyrir alla
framleiðslustarfsemi í landinu, og
þá ekki síður sjávarútveginn sjálf-
an, að tekin sé upp virkari starf-
semi tekjujöfnunarsjóða í því
skyni að draga úr hinum miklu
sveiflum í raungengi og sam-
keppnisaðstöðu gagnvart öðrum
þjóðum, sem einkennt hafa þjóð-
arbúskap Islendinga um langt
skeið.
Sambúdarvandamál
atvinnuvega
I sambandi við sambúðarvanda-
mál sjávarútvegs og annarra
framleiðslugreina er einnig rétt að
nefna, að nefndin fjallaði nokkuð
um þau áhrif, sem ókeypis að-
gangur sjávarútvegsins að auð-
lindum hafsins kynni að hafa á
annan atvinnurekstur. Hún komst
þó fljótt að raun um það, að hér er
um að ræða stærra og flóknara
viðfangsefni en svo, að hún gæti
leyst úr því innan ramma þess
verkefnis, sem henni var falið.
Hún var þó þeirrar skoðunar, að
stærð fiskiskipastólsins í dag
ásamt ásókn í enn meiri stækkun
hans sýndi ótvírætt, að við mikinn
stjórnunarvanda væri að etja í
fiskveiðum. Yfirráð Islendinga yf-
ir öllum miðunum umhverfis land-
ið ætti ef rétt væri á haldið að
geta leitt til hagkvæmari nýtingar
og lægri einingarkostnaðar en áð-
ur. Margt bendir hins vegar til
þess, að stækkun flotans og
óhjákvæmilegar veiðitakmarkanir
hafi haft gagnstæð áhrif, þannig
að tilkostnaður við veiðarnar fari
sívaxandi.
Aðalatriðið er, að hér er fyrst og
fremst um almennt vandamál
þjóðarbúsins að ræða. Ef unnt
reyndist, eins og haldið hefur ver-
ið fram, að auka hagkvæmni í
rekstri sjávarútvegsins með því að
taka upp auðlindaskatt, yrði það
til þess að auka þjóðarframleiðslu,
en erfiðara er að segja fyrir um
bein áhrif þess á stöðu einstakra
framleiðslugreina. Þau áhrif hlytu
að verða mjög háð því, hvernig
tekjum að auðlindaskatti væri
varið og hver væri stefna stjórn-
valda á öðrum sviðum efnahags-
mála. Þótt nefndin teldi sér ekki
fært að gera neina athugun á
álagningu auðlindaskatts eða
áhrifum hans, lagði hún þó
áherzlu á mikilvægi þess fyrir alla
atvinnuþróun hér á landi, að leitað
sé hagstæðustu leiða til nýtingar á
auðlindum hafsins.
Landbúnaður og
byggðastefna
Er þá komið að landbúnaði og
byggðastefnu. Ljóst er, að eitt
megineinkenni stefnunnar í at-
vinnumálum hér á landi undan-
farna áratugi hefur verið hin
mikla áherzla, sem lögð hefur ver-
ið á viðhald landbúnaðarins og
byggðastefnu. Þótt landbúnaður-
inn njóti yfirleitt ekki hagstæðari
skilyrða en iðnaður og sjávarút-
vegur að því er varðar skattlagn-
ingu eða aðgang að lánsfé, skiptir
það litlu máli, þegar höfð er í huga
hin algera markaðsvernd, sem
meginhluti landbúnaðarfram-
leiðslunnar nýtur. Vegna þessarar
verndar og þeirrar tekjutrygg-
ingar, sem bændur njóta skv.
Framleiðsluráðslögunum, er staða
landbúnaðarins allt önnur og ör-
uggari en annarra atvinnugreina.
Jöfnun starfsskilyrða milli land-
búnaðar og hinna framleiðsluat-
vinnuveganna mundi auðsjáan-
lega kalla á róttækari breytingar
en svo, að raunhæft sé að gera ráð
fyrir þeim við núverandi aðstæð-
ur. Jafnframt hefur reynslan sýnt,
að í tekjutryggingarstefnu eins og
þeirri, sem landbúnaðurinn nýtur,
er fólgin veruleg hætta á offram-
leiðslu, þar sem verð til framleið-
enda er slitið úr öllum tengslum
við verðmyndun á markaði og
utanaðkomandi samkeppni. Við
þessum vanda hefur verið reynt að
bregðast síðustu árin með aðgerð-
um til framleiðslutakmörkunar,
en hætt er við, að erfitt reynist að
ná hagkvæmri lausn eftir þeim
leiðum. Á hinn bóginn er athygl-
isvert, að smám saman eru að
vaxa upp innan landbúnaðarins
nýjar greinar, svo sem garðrækt,
loðdýrarækt og fiskrækt, sem búa
við samkeppnisskilyrði, sem eru
að mörgu leyti sambærileg við
iðnað og sjávarútveg.
Áhrif byggðastefnu koma víðar
fram en í landbúnaðarmálum og
þá sérstaklega í stuðningi við
rekstur og fjármögnun útgerðar
og fiskiðnaðar út um landið.
Vegna þess að iðnaðurinn er að
mestu leyti staðsettur á helztu
þéttbýlissvæðum landsins, nýtur
hann fyrirgreiðslu af þessu tagi í
mun minna mæli en sjávarútveg-
urinn. Þótt fyrir byggðastefnu séu
fyrst og fremst færð félagsleg rök,
verður hún þó ekki með öllu skilin
frá samanburði á starfsskilyrðum
atvinnuveganna. Hins vegar hefur
aldrei farið fram nein raunhæf at-
hugun á því, hvaða þýðingu að-
gerðir í byggðamálum raunveru-
Iega hafa í þessu efni. Er vissulega
ástæða til þess, að úr því verði
bætt.
Staða þjónustuiðnaðar
Kem ég þá að lokum að síðasta
vandamálinu, sem ég mun fjalla
um í dag, en það er staða þess
hluta iðnaðarins, sem ekki er
flokkaður sem samkeppnis- eða
útflutningsiðnaður. Hér er fyrst
og fremst um að ræða viðgerðar-
og þjónustuiðnað, sem fremur nýt-
ur fjarlægðarverndar en toll-
verndar. Skilin milli samkeppnis-
iðnaðar og þessa iðnaðar eru þó
ekki glögg, og fer bein og óbein
erlend samkeppni við viðgerðar-
og þjónustuiðnaðinn sívaxandi.
Hins vegar hefur þjónustuiðnað-
urinn ekki nema að nokkru leyti
notið þeirrar jöfnunar starfsskil-
yrða, er unnið hefur verið að í
þágu samkeppnisiðnaðarins und-
anfarin ár. Til dæmis greiðir þessi
iðnaður enn veruleg aðflutn-
ingsgjöld af aðföngum sínum, og
engin endurgreiðsla uppsafnaðs
söluskatts á sér stað. Að þessu
leyti er staða þjónustuiðnaðarins
svipuð og byggingariðnaðarins, en
til hans náði athugun Starfsskil-
yrðanefndar ekki nema að litlu
leyti.
Nú er það að vísu óumdeilan-
legt, að samkeppnisaðstaða þjón-
ustu og byggingariðnaðar er allt
önnur og auðveldari en samkeppn-
isiðnaðar vegna þeirrar fjarlægð-
arverndar, sem þessar greinar
njóta. Það er því eðlilegt, að jöfn-
un starfsskilyrða hafi hafizt með
því að reynt væri að jafna og bæta
fyrst stöðu þeirra greina, sem eiga
að mæta óheftri erlendri sam-
keppni á innlendum eða erlendum
mörkuðum. Og eins og ég hef áður
rakið, hefur þegar mikið áunnizt í
þvi efni. En um leið og það mark
er í augsýn, að fullkominn jöfnuð-
ur geti náðst í starfsskilyrðum
sjávarútvegsins og samkeppnis-
iðnaðar, hlýtur sú spurning að
vakna, hvort þar skuli staðar
numið í þeirri viðleitni til að jafna
og bæta aðstöðu atvinnurekstrar á
íslandi. Sjálfur er ég í engum vafa
um svarið við þeirri spurningu.
Tcngsl atvinnugreina
Þegar nánar er að gáð, eru
starfsskilyrði allra atvinnuveg-
anna nátengd innbyrðis. Veru-
legur hluti af aðföngum sam-
keppnisiðnaðar og sjávarútvegs er
sóttur til þjónustuiðnaðar, bygg-
ingariðnaðar, flutningastarfsemi
og viðskiptafyrirtækja. Séu óhæfi-
lega há gjöld lögð á starfsemi
þessara atvinnuvega, hlýtur það
að einhverjum hluta að koma
niður á starfsskilyrðum sam-
keppnisgreinanna. Til dæmis má
nefna hin háu aðflutningsgjöld,
sem nú eru greidd af flutninga-
tækjum, sem eru mikilvægur þátt-
ur í framleiðslukostnaði allra at-
vinnuvega, af vélum og tækjum til
byggingariðnaðar, svo að ekki sé
talað um tölvubúnað og skrif-
stofutæki, sem virðast að þessu
leyti talin til algerrar munaðar-
vöru. í rauninni er þó í öllum þess-
um dæmum um að ræða mikilvæg
framleiðslutæki, sem eru forsenda
aukinnar framleiðni í öllum grein-
um þjóðarbúskaparins.
Sú kenning, að eðlilegt sé að
flokka atvinnuvegina annars veg-
ar í þá, sem framleiði, en hins veg-
ar hina, sem aðeins veiti þjónustu
og séu þar af leiðandi nokkurs
konar afætur, sem megi skatt-
leggja eftir vild, er byggð á alger-
um misskilningi á eðli nútíma
efnahagsstarfsemi. Vöxtur þjón-
ustugreinanna felur ekki í sér, að
fleiri og fleiri i þjóðfélaginu
stundi óarðbær störf, heldur er
hann merki breyttrar verkaskipt-
ingar, þar sem þeim fækkar, sem
vinna beint við framleiðslustörfin,
jafnframt því sem framleiðslufyr-
irtækin þurfa á sífellt meiri þjón-
ustu að halda til þess að geta nýtt
nútímatækni á sviði framleiðslu,
skipulagningar og sölustarfsemi.
Næsta verkefnið er því að taka
starfsskilyrði þessara greina til
sams konar athugunar og nú hefur
verið framkvæmd á framleiðslu-
greinunum. Líklega eru engin
verkefni brýnni á þessu sviði en
heildarendurskoðun tollskrár og
annarra aðflutningsgjalda í því
skyni að stórlækka eða afnema að-
flutningsgjöld á tölvubúnaði og
margs konar öðrum tækjum, sem
eru forsenda alhliða tæknifram-
fara í öllum greinum íslenzkrar
atvinnustarfsemi.
Opnara hagkerfi
forsenda framfara
Góðir áheyrendur. Ég er nú
kominn að loki^m þessa máls.
Frekar en að reyna að rekja í ein-
stökum atriðum niðurstöður
Starfsskilyrðanefndar, hef ég
reynt í þessu spjalli að setja störf
hennar í nokkurt samhengi við þá
þróun, sem átt hefur sér stað að
því er varðar stöðu atvinnuveg-
anna hér á laodi og þau verkefni,
sem enn bíða óleyst í þeim efnum.
Sú þróun í átt til opnara hagkerfis
og víðtækari markaðsbúskapar,
sem orðið hefur hér á landi undan-
farna tvo áratugi, er að mínum
dómi ein meginforsenda þeirra
efnahagslegu framfara, sem átt
hafa sér stað á þessu tímabili.
Mikið hefur jafnframt áunnizt í
því að jafna og bæta starfsskilyrði
atvinnuveganna og aðlaga þau
breyttum aðstæðum. Þrátt fyrir
þetta er enn mikið verk eftir
óunnið, áður en hægt sé að segja
að öll efnahagsstarfsemi á íslandi
búi við sambærilega aðstöðu til
verðmætasköpunar. Þótt Starfs-
skilyrðanefnd hafi í áliti sínu að-
eins fjallað um takmarkaðan þátt
þessara mála, vona ég, að starf
hennar geti orðið stjórnvöldum
hvatning og leiðbeining til frekari
átaka á þessum mikilvæga vett-
vangi.
ALÞÝÐUORLOF
— Orlofssamtök launþega —
Háaieitisbraut 68 - 106 Reykjavik - Simi 81496
Orlofsferðir til Danmerkur
Alþýöuorlof og Dansk Folke-ferie í samstarfi viö Samvinnuferöir/Land-
sýn, munu á næsta sumri efna til þriggja gagnkvæmra orlofsferða fyrir
félagsmenn verkalýössamtakanna á íslandi og Danmörku.
Hér er um aö ræöa framhald og aukningu á því samstarfi sem hafiö var
á síðasta ári milli þessara samtaka.
Feröirnar til Danmerkur veröa sem hér segir:
1. ferd: Frá 28. júní til 17. júlí. Verö kr. 5.700,00. Innifaliö í veröinu er
rútuferö um Danmörku frá 28. júní til 10. júlí, þar sem er gisting og
fullt fæöi ásamt leiðsögn. Gist er í sumarhúsum og skólum hinna
einstöku félaga innan danska verkalýössambandsins. 17. júlí heim-
ferö til Keflavíkur.
2. ferð: Frá 17. júlí til 31. júlí. Verð kr. 3.700,00. Hér er um aö ræöa 2ja
vikna ferö, þar sem aö hóparnir dvelja eina viku í senn í sumarhúsum
í Karrebeksminde og Helsingör. Farin veröur ein dagsskoöunarferö á
hvorum staö, en aö ööru leyti er dvölin þar án skipulagörar dagskrár.
Fæöi ekki innifalið. 31. júlí heimferð til Keflavíkur.
3. ferö: Frá 31. júlí til 18. ágúst. Verö kr. 5.700,00. 31. júlí til 7. ágúst
dvaliö um kyrrt á einum staö í 7 nætur í sumarhúsum, án skipulagðrar
dagskrár. Fæöi ekki innifalið þann tíma.
Frá 7. ágúst til 18. ágúst er rútuferð um Danmörku þar sem er gisting
og fullt fæöi ásamt leiösögn. Gist er í sumarhúsum og skólum hinna
einstöku félaga innan danska verkalýössambandsins. 18. ágúst heim-
ferö til Keflavíkur.
Afsláttur fyrir börn innan 12 ára er krónur 800 í hverja ferö.
Rétt til þátttöku í ferðunum eiga félagsmenn í aöildarfélögum Alþýöuor-
lofs, sem eiga orlofshús í Ölfusborgum, Svignaskaröi, Vatnsfiröi, llluga-
stööum eöa Einarsstööum og fær hvert orlofssvæði tiltekinn fjölda þátt-
takenda í hverja ferö. Alls veröa 120 sæti bókuö í hverja ferö eöa
samtals 360 sæti í allar feröirnar.
Bókanir í feröir þessar fara fram á tímabilinu frá 17. mars til 31. mars
1982 og er tekið viö bókunum á eftirtöldum stööum:
Alþýöuorlof, Lindargötu 9, Reykjavík, sími 91-28180 (kl. 13—17).
Alþýðusamband Vestfjarða, Alþýöuhúsinu ísafirði, sími 94-3190.
Alþýðusamband Noröurlands, Brekkugötu 4, Akureyri,
sími 96-21881.
Alþýðusamband Austurlands, Egilsbraut 25, Neskaupstað,
sími 97-7610.
Stjórn Alþýóuorlofs.
ÞARFTU AÐ KAUPA?
ÆTLARÐU AÐ SELJA?

Þl' Al'GLYSIR l'M AU.T I.AND ÞEGAR
Þl AIGI.YSIR l MORGINB1.ADINI