Morgunblaðið - 17.06.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1982
49
Við erum kaffærð
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sænska tímaritið Lyrikvánnen
(útg. FIBs Lyrikklubb) tileinkar 5.
h. 1981 skáldinu Tomas Trans-
trömer sem varð fimmtugur í
fyrra.
Tomas Tranströmer er þekkt-
asta nútímaskáld Svía. Aðeins
Gunnar Ekelöf hefur orðið jafn
þekktur erlendis og Tomas
Tranströmer. Frægð sína í ensku-
mælandi heimi á Tomas Tran-
strömer ekki síst að þakka banda-
ríska skáldinu Robert Bly. Bly
sem er af norsku bergi brotinn
Tomas Tranströmer
hefur þýtt ljóð Tranströmers og
kynnt hann í Bandaríkjunum.
Tranströmer hefur einnig lagt sitt
af mörkum til að Svíar áttuðu sig
á mikilvægi Blys. Með þessum
skáldum er jöfnuður og frjó sam-
vinna.
í Lyrikvánnen er grein eftir Bly
þar sem lögð er áhersla á Tran-
strömer sem skáld minnisins. Bly
dregur fram gamla tilvitnun úr
æskuljóðum Tranströmers: hinir
dauðu vilja láta mála sig. í ljóðum
Tranströmers og rússnesku stór-
skáldanna (Pasternaks og Akm-
atovu) segist Bly skynja að listin
er verðmætari en lífið. Það kemur
aftur á móti á óvart að Bly virðist
líta á Tranströmer sem húmorista
að vissu marki. Slík einkunn hefur
honum aldrei verið gefin áður, en
hún sannar hve misjöfnum augum
menn líta skáldskap. Það sem
virðist mjög alvörugefið í Evrópu
verkar á Bandaríkjamenn sem
eins konar gamansemi. Þetta er að
sjálfsögðu ánægjulegt því að ljóð
græða á því að vera margræð, vera
ekki fastnegld.
Eitt af því sem Tranströmer
hefur verið fundið til foráttu er að
hann hafi ekki speglað hræringar
samtímans heldur gengið til liðs
við hirð fílabeinsturnsins. Við
könnumst við slíkar hlægilegar
ásakanir, til dæmis hvað varðar
Tómas Guðmundsson. Allir vita
nú að þar var um misskilning að
ræða. Sama er að segja um
Tranströmer. Fá skáld hafa að
mínu mati lýst á jafn skýran hátt
afstöðu sinni til samtímis og Tom-
as Tranströmer. Þegar Tomas
Tranströmer kom til Islands fyrir
nokkrum árum spurði ég hann um
skáld og stjórnmál, m.a. vegna
þeirra hörðu árása sem hann hafði
orðið fyrir í Svíþjóð. Tranströmer
benti á að fá skáld áttuðu sig á
pólitík, þeim væri tamast að kom-
ast að röngum niðurstöðum í þess-
um efnum. En ætti hann að nefna
rithöfund sem hefði í senn verið
gæddur spádómsgáfu og átt auð-
velt með að skilja þróun stjórn-
mála væri það fyrst og fremst
George Orwell.
Nú færist sá tími nær sem
Orwell skrifaði um: 1984.
Tomas Tranströmer hringdi
einn daginn og sagði á íslensku:
Jóhann, þetta er Tómas, eigum við
ekki að fá okkur skyr.
Og við fengum okkur þennan
uppáhaldsrétt hans.
Þegar Tomas Tranströmer kom
hingaö var vetur og hann kynntist
því sem hann sjálfur kallar of-
viðri, samanber ljóð sem frumbirt
er í Lyrikvánnen og nefnist Is-
lándsk orkan. Ég fékk að sjá þetta
ljóð hjá honum nýort og ljóst er að
það hefur breyst, að minnsta kosti
er það mun styttra en áður. Þetta
er prósaljóð, en slík ljóð hefur
Tomas Tranströmer einkum ort á
síðustu árum. Ljóðið lýsir reynslu
útlendings sem lendir í íslensku
vetrarveðri. Þegar hann er á leið
til hússins þar sem hann býr
hvessir skyndilega og hann sér
ekki út úr augum fyrir byl. Hann
brýst í gegnum veðrið og kemst í
öruggt skjól bak við gler. Þaðan
horfir hann á veðrið sem magnast
sífellt. Og hann situr í skjóli hand-
an glersins meðan óveðrið hvín
fyrir utan, fylgist með því eins og
mynd sem er máluð af lifandi
manni, ekki dauðum.
En víkjum aftur að Tomas
Tranströmer og samtímanum.
Eitt af mestu ljóðum hans nefnist
Um Söguna, í það vitnar Robert
Bly í grein sinni. Þar eru m.a.
þessar línur sem staðfesta auk
margra annarra ljóða hve Tomas
Tranströmer er þrátt fyrir allt
háður samtíð sinni og upptekinn
af þeim vandamálum sem varða
okkur öll:
RótUekur og íhaldsmaóur búa saman líkt og í
óhamin^jusomu hjónabandi,
mótaóir hvor af öórum, háóir hvor öórum.
En vió börn |>eirra veróum aó brjóta af
okkur hlekkina.
Hvert vandamál hrópar á sinn hátt.
Rektu eins og sporhundur slóó sannleikans!
I þessu ljóði eru líka orð sem
Robert Bly telur sérstaka ástæðu
til að minna á:
Allt líkLst Sögunni: okkar tíma. Vió erum kaffærd,
vió hlustum.
Standa vel fyrir sínu
Blue Öyster Cult
Extraterrestrial LIVE
CBS 22203
Það var gítarleikarinn og
söngvarinn Eric Bloom sem
stofnaði BÖC árið 1972. Plata
með sama nafni kom út sama ár
og þótti sumum hún gefa fyrir-
heit um það að mikils væri að
vænta frá BÖC í framtíðinni. Á
tíu ára ferli hefur hljómsveitin
sent frá sér einar 10 plötur og
nýlega bættist sú ellefta við.
Plöturnar hafa verið ákaflega
misjafnar að gæðum en flestar
eru þær mjög góðar. Nægir þar
að nefna plötur eins og „Agents
of Fortune", „Secret Treaties" og
plötuna sem kom út í fyrra,
„Fire of Unknown Origin".
Ellefta og nýjasta plata BÖC
er tvöföld hljómleikaplata. Lög-
in á plötunum eru tekin upp á
hljómleikaferðalagi þeirra um
Bandaríkin síðastliðið haust. öll
hafa lögin komið út áður á plöt-
um BÖC að einu undanskyldu.
Það er lagið „Roadhouse Blues"
en þetta lag gerði hljómsveitin
Doors ódauðlegt á einni plötu
sinni. Tónlistin sem BÖC flytur
er kraftmikið rokk sem stendur
mitt á milli þess að vera þunga-
rokk og amerískt rokk. Ánnars
er erfitt að skilgreina þá nánar
og skal hver og einn hafa sína
skoðun á því.
BÖC hefur verið einhver vin-
sælasta hljómleikahljómsveit
vestanhafs síðustu ár. Slíkum
hljómsveitum fylgir alltaf
ákveðin stemmning og mörgum
hefur veist erfitt að ná henni
fram á plötu. En hvort sem það
hefur verið ætlunin eða ekki þá
fylgir því óneitanlega stemmn-
ing að setja plötuna á fóninn,
skrúfa magnarann upp og koma
sér vel fyrir. Hljómsveitinni
tekst mjög vel upp og í hópi
hljómleikaplatna stendur þessi
sig með afbrigðum. Lögin eru vel
flutt og vel valin saman. Það er í
rauninni ekkert sem þarf annað
til en ánægjuna af tónlist þeirra
stráka til að kaupa þessa plötu.
Annars er platan frekar þung og
kannski meira fyrir aðdáendur.
Vilji einhver kynna sér plötuna
skal honum bent á t.d. lögin
„Roadhouse Blues", „Joan
Crawford" eða bara hvaða lag
sem er, en tvö áðurnefnd koma
sérlega sterk út í hljómleika-
flutningi.
Hver einasti rokkunnandi ætti
að þekkja til BÖC en ef einhver
er ekki með á nótunum þá er
þjóðráð að skella sér á Extra-
terrestrial LIVE.
FM
Almannarómur
Hálft í hvoru á
mannlífsnótum
Hljóm-
plotur
Árni Johnsen
Almannarómur söngflokksins
Hálft í hvoru er faglega og fallega
unnin plata um þann tón sem hinn
almenni þegn allra landa býr yfir í
brjósti sínu, í gleði og sorg, barátt-
unni fyrir frelsi til orðs og æðis.
Aðal Almannaróms er manneskju-
legur tónn og tilfínning fyrir því að
sifellt megi bæta til betri vegar.
Það er Menningar- og fræðslu-
samband alþýðu sem gefur plötuna
út, en söngflokkinn Hálft í hvoru
skipa: Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son, Bergþóra Árnadóttir, Gisli
Helgason, Eyjólfur Kristjánsson,
Ingi Gunnar Jóhannsson og Örvar
Aðalsteinsson.
Þetta er fyrri platan af tveim-
ur sem MFA hyggst gefa út á
þessu ári með alþýðutónlist
svokallaðri en sú síðari verður
með verkalýðssöngvum og ætt-
jarðarsöngvum fyrri ára.
Söngflokkurinn Hálft í hvoru
hefur á liðnum vetri komið víða
fram um landið og sérstaklega á
vinnustöðum á vegum MFA. Á
þessari plötu sönghópsins eru 13
lög, bæði innlend og erlend, göm-
ul og ný. Meðal erlendra höfunda
má nefna Viktor Jara, en í hópi
innlendra eru auk félaga úr
Hálft í hvoru: Ásgeir Ingvars-
son, Einar Bragi, Ólöf Sverris-
dóttir, Steinn Steinarr og Óli. í
Nýborg. Almannarómur er tekin
upp í Stemmu undir stjórn Gísla
Helgasonar og nýtur platan
næmi hans á tónlistarsviðinu.
Það eru nokkur blússfjörug og
skemmtileg lög í Almannarómi,
en skemmtilegasta lagið finnst
mér Palli Hall, spaugilegur texti
og hnyttinn, gott lag, góður
söngur og undirspil.
Takið eftir er hvatningarljóð
Aðalsteins Ásbergs, fallegt lag
og stílhreint ljóð í einlægni um
ábúðarrétt manns hér á jörð og
Eyjólfur syngur það með eðli-
legri hlýju og Guðmundur Ing-
óifsson píanóleikari rósar lagið á
sérlega smekklegan hátt.
Plógurinn, lag Viktors Jara, og
ljóð hans í þýðingu Aðalsteins
Ásbergs er sérlega vel útfært og
listavel sungið af Gísla Helga-
syni. Kona Ólafar Sverrisdóttur
í söngtúlkun Bergþóru er með
snaggaralegum blæ, enda blúsar
hún lag Gísla Helgasonar þar
sem áherzla er lögð á það að kon-
an vill vera kona án þess að
þurfa að vera eins og karlmaður.
Þá syngur Ingi Gunnar hið
kunna bandaríska lag Joe Hill
með texta Einars Braga, en
þetta ágæta lag hefur víða farið
sigurför. Það er flutt á látlausan
hátt, en mætti gjarnan vera með
eilítið hvassari tón öndvert við
það blíðlyndi sem Ingi Gunnar
leggur í túlkunina. Palli Hall er
öndvegislag með hnyttnum texta
og góðum söng þar sem textinn
fjallar um verkstjórann í röðum
kerfiskallanna sem eru talsmenn
þess að ríkisvaldið sé og eigi að
vera forsjá í einu og öllu. Seinni
tíma sálmalag sem Bergþóra og
Aðalsteinn Ásberg syngja er
með blæ þolinmæðinnar og fjall-
ar um baráttuna um brauðið og
kærleikann. Draumur minn er
gullfallegt lag um þann háleita
draum, frið á jörð, um þá hug-
sjón og skyldu hvers og eins að
svíkja aldrei barnið, hver svo
sem reyndin er. Stund milli
stríða er vopnaður friður Jóns úr
Vör þar sem ævin er stund milli
stríða hins fátæka daglauna-
manns. íslendingabragur er
mjög þéttur á velli, samtvinnað
lag og texti og skörulega fluttur
fyndinn texti um íslendinga til
forna á öldum nútímans.
Kannski er lag og ljóð hinnar
finnsku Barböru Helsingius um
hið alþjóðlega orð kannski og
fyrirheitið sem fylgir því, en lík-
lega segja grannar okkar Græn-
lendingar allra manna mest
kannski. Þjóðvindar í ágætum
söng Eyjólfs fjalla um frelsið og
blóðið, og vonarstjörnuna sem
hæst ber og á í sjálfu sér meiri
mátt en beittasta vopn. Þá syng-
ur Bergþóra lag sitt við Verka-
mann Steins Steinars, ljúft lag
sem listakonan flytur með
breidd hjartalagsins. Einu sinni
rérum, þjóðlag úr Eyjum með
texta Óla í Nýborg, er skemmti-
lega flutt af Hálft í hvoru, en
hins vegar má segja að þetta
gamla áraskipalag sé nú flutt í
hraðbátastíl og undirstrikar það
allt er breytingum undirorpið og
í rauninni ekkert eins og al-
mannarómur. En almannarómur
er spegill mannlífsins á hverjum
stað og hverri stund þótt ekki sé
hann alltaf sannastur þess sem
satt er, en Almannarómi Hálft í
hvoru er vert að hlusta eftir.