Morgunblaðið - 27.06.1982, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. JÚNÍ1982
Spánverjum
finnst réttvísin
vera rangeyg
„Mér fannst sem verið væri að
senda mig til einhvers bananalýð-
veldisins þar sem glæpamenn í ein-
kennisbúningum færu með öll völd.
Nú finnst mér sem ég sé að fara frá
einu slíku.“ l>að var ungur Spán-
verji, sem sagði þetta við mig, starfs-
maður í utanríkisþjónustunni, sem
nýlega hafði verið skipaður sendi-
herra í Suður-Amerikuríki, og það
var ekki laust við að biturleika gætti
í röddinni. I>etta var nokkru eftir
valdaránstilraunina 23. febrúar í
fyrra og spánska þjóðin vissi enn
ekkert hvað við myndi taka.
Dómarnir, sem æðsti herréttur
Spánar kvað nýlega upp yfir 32
foringjum og einum óbreyttum
borgara, sem sakaðir voru um
valdaránstilraunina, hafa valdið
hneykslun og reiði meðal mikils
meirihluta Spánverja. Aðeins 10
af foringjunum 32 fengu þyngri
fangelsisdóm en þrjú ár og þar af
fengu fimm þrjú ár — og einn dag.
Ellefu voru sýknaðir, þar á með-
al þjóðvarliðarnir átta, sem rudd-
ust skjótandi inn i þingsalinn og
héldu ríkisstjórninni og þingheimi
öllum í gíslingu í 17 klukkustund-
ir. Þeir afrekuðu það einnig að
ráðast á og misþyrma aðstoðar-
forsætisráðherranum sem þá var,
Guitterez Mellado. Þessir menn
eru nú allir lausir og liðugir og
halda sínum fyrri stöðum í þjóð-
varðliðinu, herafla, sem er jafn
mikil tímaskekkja og þríhyrndu
hattarnir, þeirra helsta stolt og
einkennismerki.
Tejero veifar skammbyssu sinni yfir
þingheimi við valdaránstilraunina
fyrir 16 mánuðum.
Foringi þjóðvarðliðanna í valda-
ránstilrauninni var Antonio Tej-
ero, mikil hetja í augum spánskra
fasista, fimmtugur að aldri, með
mikið yfirvaraskegg og ennþá
meira sjálfsálit. Hann tók við
skipunum sínum frá hershöfðingj-
anum Milans del Bosch, sem var
sterki maðurinn á bak við mis-
heppnað valdaránið. Báðir fengu
þeir hámarksrefsingu, en dómar-
arnir, með tárin í augunum, báðu
ríkisstjórnina um að sjá aumur á
þeim og milda dóminn í 20 ár.
Samsærismennirnir lifa nú í
vellystingum praktuglega í her-
fangelsinu í Alcala de Henares,
sem tekið hefur miklum stakka-
skiptum til hins betra hvað aðbún-
aðinn varðar vegna þessara nýju
gesta.
Eitt af því, sem ljóst varð af
réttarhöldunum, er að yfirmenn í
spánska hernum líta á sjálfa sig
sem útvaldan lýð. Þeir eru öfga-
fullir hægrimenn og engir lýðræð-
issinnar og þótt þeir lýstu hver í
kapp við annan hollustu sinni við
konung var öllum ljóst, að það
voru aðeins látalæti.
Eins og aðrir spánskir fasistar
eru þeir óánægðir með lýðræðið í
landinu. í fyrrasumar kom það t.d.
fyrir í fínum klúbbi í Madrid, að
Milans kapteinn, sonur hershöfð-
ingjans, hrópaði upp, að konung-
urinn væri „einskisnýtt svín“ og
þegar annar foringi varð til að
mótmæla því kom til mikilla
slagsmála. Niðurstaðan varð loks-
ins sú, að kapteinninn var dæmd-
ur í tveggja mánaða stofufangelsi.
Spánverjar eru farnir að þreyt-
ast mjög á „réttlæti" herforingj-
anna. Þeim finnst, að borgaralegir
dómstólar eigi að dæma þá, sem
reyna að steypa af stóli réttkjörn-
um yfirvöldum með valdi, en ekki
einhver gömul kunningjaklíka.
Vera má að Calvo Sotelo forsæt-
isráðherra sjái nú eftir því að hafa
málin í hendur herdómstóls en
sannleikurinn er sá, að ríkis-
stjórnin var og er hrædd við ráða-
mennina í hernum.
Nú spyrja margir: Gæti þetta
gerst aftur og kannski tekist það
sinn? Svarið er, að lýðræðið stend-
ur nú traustari fótum og mjög
ólíklegt er, að nokkurri herfor-
ingjaklíku eða hópi fasista héldist
slíkt upp gegn eindrengum vilja
þjóðarinnar.
— WILLIAM CEMLYN-JONES
GLEÐIFREGN
Smásýnishorn af hafinu hér i noröurslóóum. Nú hafa rannsóknir leitt I Ijó
að þess gullkista er furðu óspillt.
Allt er ekki
í grænum sjó
á Ægisslóðum
Heimshöfin eru ekkert að
deyja, síður en svo, og í raun hefur
tillitsleysi mannanna haft miklu
minni áhrif á þau, en talið var
fyrir einum áratug.
Þetta er álit dr. Stejepan
Keckes, 49 ára gamals júgó-
slavnesks sjávarlíffræðings,
sem stjórnað hefur mörgum
rannsóknum á vegum Samein-
uðu þjóðanna, en hann greindi
frá þessu á umhverfismála-
ráðstefnu SÞ í Nairobi á dögun-
um. „Að tala um deyjandi höf er
tóm vitleysa," segir Keckes, sem
vísar á bug hrakspám franska
haffræðingsins Jacques Coust-
eau og norska könnuðarins Thor
Heyerdal frá því afsjöunda og
áttunda áratug aldarinnar. „Það
er svona álíka mikið vit í því að
segjast vera að dauða kominn af
tannpínu." Að vísu segir hann,
að mikil mengun sé við einstaka
strönd en hvergi sé þó hætta á
ferðum, jafnvel ekki í Miðjarð-
arhafinu.
Eftir umhverfismálaráðstefn-
una í Stokkhólmi 1972 var dr.
Keckes falið að kenna ástandið í
höfunum og hefur hann síðan
unnið að þeim rannsóknum. Á
ráðstefnunni, sem nú var hald-
inn í Nairobi, mátti heita að
niðurstöður þessara rannsókna
væru eini sólskinsbletturinn
enda var álit hinna vísinda-
mannanna, um hundrað að tölu,
allt upp á ófarnaðinn. Skógarnir
eyðast hröðum skrefum, eyði-
merkurnar þenjast út, vernd-
andi ozon-lagið í gufuhvolfinu
fer minnkandi, „súr rigning"
fellur til jarðar og sumar dýra-
og jurtategundir eru að deyja
út.
Á ráðstefnunni í Nairobi
sagði Kanadamaðurinn dr.
Maurice Strong, að sjórinn hefði
sýnt miklu meiri viðnámsþrótt
gegn menguninni en talið var
mögulegt fyrir tíu árum, og
bandarískur fulltrúi, Lloyd
Timberlake að nafni, sagði, að
vísindamenn væru nú miklu
bjartsýnni en áður hvað heims-
höfin snerti. „Áhrif olíumeng-
unarinnar hafa alls ekki orðið
þau, sem spáð var,“ sagði hann.
Dr. Keckes segir, að þrátt
fyrir jafn stórkostleg mengun-
arslys og varð þegar olíuskipið
Amoco Cadiz stökk fyrir Frakk-
landsströndum 1978, séu aðeins
6% olíumengunarinnar í sjónum
afleiðing slysa á olíuskipum eða
ólöglegra tankahreinsunar úti á
sjó.
KIRKJA
Séra Inge-Lise
slær í gegn
íbúarnir i Hanstholm á Vestur-
Jótlandi eru sigrihrósandi þessa
dagana. í allsherjaratkvæða-
greiðslu var það nefnilega sam-
þykkt, að presturinn þeirra yrði
um kyrrt, fallega unga stúlkan á
mótorhjólinu, bláu gallabuxunum
og allt það.
í þessari einstæðu atkvæða-
greiðslu, sem danska kirkju-
málaráðuneytið hafði forgöngu
um, bar safnaðarfólkið sigurorð
af sóknarnefndunum, sem eru
fjórar, en þær höfðu barist gegn
því að presturinn, séra Inge-Lise
Wagner, 29 ára gömul, fengi
opinbera skipun sem andlegur
sálusorgari íbúanna 2.100.
Eftir að hafa verið aðstoð-
arprestur í hálft annað ár kom-
ust sóknarnefndirnar að þeirri
niðurstöðu, að Inge-Lise Wagner
væri „ófær um að eiga þau sam-
skipti við fólk sem presti sæmdi"
og þegar embættið losnaði var
umsókn hennar hafnað en annar
valinn í hennar stað. Þá var
safnaðarfólkinu nóg boðið.
Meira en 800 manns skrifuðu
undir bænarskjal til biskups og
báðu hann ásjár, sögðust vilja
ungfrú Wagner fyrir prest og
engan annan. „Hún er fyrsti
presturinn okkar, sem við höfum
raunverulega getað talað við,“
sagði Gustav Jensen, sá sem stóð
fyrir undirskriftunum. Biskup-
inn hafði hreint ekkert á móti
ungfrú Wagner og sneri sér þess
vegna til kirkjumálaráðuneytis-
ins, sem ákvað að leysa málið
með allsherjaratkvæðagreiðslu í
sóknunum, þeirri fyrstu, sem um
getur.
Úrslitin urðu þau, að 1.138
vildu halda í ungfrú Wagner, 237
voru á móti og 12 seðlar auðir.
Inge-Lise Wagner er ein af 270
konum, sem gegna prestsemb-
ætti í Danmörku, en þær eru um
10% af prestastéttinni. Þar í
landi tóku fyrstu konurnar
vígslu árið 1948.
BANDARIKIN
Furðu margir
læknar fara
að eigin ráðum
Margir læknar fara sjálfir eftir
þeim reglum, sem þeir setja öðr-
um, eða svo segir a.m.k. í frétta-
bréfí um heilbrigðismál á vegum
læknadeildar Harvard-háskóla,
sem út kom fyrir skömmu.
Skýrsla þessi byggðist á könn-
un, sem 595 læknar tóku þátt í.
Niðurstöðurnar leiddu í ljós, að
einungis 8% aðspurðra kváðust
reykja, 73% notuðu bílbelti við
akstur, 79% borðuðu aðeins þrjú
egg eða færri á viku, 69% notuðu
smjörlíki í staðinn fyrir smjör
og 44% höfðu takmarkað neyzlu
sína á kjöti af sauðfé og naut-
gripum. Þessir læknar voru sér-
fræðingar á alls 13 sviðum innan
læknisfræðinnar og allir voru
þeir í einhvers konar tengslum
við læknadeild Harvard-háskóla.
Það kom ennfremur í ljós í
könnun þessari, að læknarnir
voru á móti því að taka inn með-
öl nema nauðsyn krefði, en þá
ályktun má að minnsa kosti
draga af svörum þeirra við
spurningum um, hvort þeir not-
uðu hægðalyf, fúkalyf við minni-
háttar kvefpestum, C-vítamín og
stóra skammta af öðrum víta-
mínum. Eigi að síður kváðust
14% læknanna taka reglulega
inn C-vítamín og vítamínblönd-
ur, að sögn dr. Stephen E. Gold-
finger, en hann stýrir fréttabréfi
um heilbrigðismál. Annað, sem á
óvart kom í þessari könnun, að
mati Goldfingers, var, að læknar
virðast gangast undir reglulega
læknisskoðun miklu oftar, en
hann ætlaði. Fram kom, að 54%
læknanna höfðu á síðustu tveim
árum farið í reglulega heilsu-
farsskoðun og eldri iæknar
gerðu það oftar, en yngri
starfsbræður þeirra. 41% lækna
á fertugsaldri fóru reglulega í
heilsufarsskoðun, 54% lækna á
fimmtugsaldri gerðu slíkt hið
sama, 65% lækna á sextugsaldri
og 80% þeirra, sem orðnir voru
sextugir eða meira.
Ýmislegt fleira kom fram í
þessari könnun, t.d. að 84%
lækna fóru reglulega til tann-
læknis og 83% tóku sér algert frí
frá störfum í árlegum leyfum
sínum.
Þá leiddi könnunin í ljós, að
læknar, sem stunduðu óholla
lífshætti eins og til dæmis sígar-
ettureykingar höfðu áhyggjur af
því, og 70% þeirra, sem reyktu
heilan pakka á dag eða meira
voru mjög áhyggjufullir. Um það
bil þriðjungur af læknum þeim,
sem þátt tóku í könnuninni,
hafði látið af sígarettureyking-
um.
— LAWRENCE K. ALTMAN