Morgunblaðið - 30.06.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ1982
45
Hvalveiðar við ísland
eftir Arna Einarsson
líffrœðing
Á þjóðhátíðardaginn birtist á
siðum Morgunblaðsins grein eftir
Jón Kr. Guðmundsson, sem hann
nefnir „Hvalveiðar við ísland fyrr
og nú“. í grein þessari er mikið af
„upplýsingum" sem Jón ællast
bersýnilega til að renni stoðum
undir áframhaldandi hvalveiðar
hér við land. Margt hefur verið
ritað um hvali á síðum dagblað-
anna undanfarin ár, sumt miður
gáfulegt en annað betra, eins og
gengur. Ég hef lítið hirt um að
blanda mér í þessi blaðaskrif, en
við lestur umræddrar greinar get
ég ekki orða bundist. Höfuðástæð-
an er sú, að grein Jóns ber yfir-
bragð þekkingar á hvölum og
hvalveiðum og gæti villt um fyrir
mörgum sem ekki eru gjörkunnug-
ir þessum málum. Sannleikurinn
er nefnilega sá, að víða er farið
frjálslega með rannsóknarniður-
stöður, líffræði hvala er mistúlkuð
og sums staðar aðeins hálfur
sannleikurinn sagður. Við þetta
bætist, að „sjávarlífsfræðingar"
eru bornir fyrir hinu og þessu án
þess að nöfn séu nefnd eða heim-
ilda getið. Slik misnotkun á til-
vitnunum, þar sem skoðanir nátt-
úrufræðinga eru vægast sagt
skiptar, vekur að sjálfsögðu tor-
tryggni og óánægju líffræðings,
sem beitt hefur sér fyrir málefna-
legum umræðum um íslenskar
hvalveiðar.
Jón Kr. Guðmundsson hefur
pistil sinn á því að rekja vandlega
sögu hvalveiða hér við land eftir
1883, nefnir hana hryggðarsögu og
það með réttu. Hann segir
umbúðalaust að árið 1883 hafi
hvalveiðar hafist hér við land.
Hvert mannsbarn ætti að vita að
þetta er ekki rétt. Árið 1883 hófst
annar kafli þessarar hryggðar-
sögu en ekki sá fyrsti. Fyrir þenn-
an tíma hafði tveimur hvalateg-
undum verið útrýmt hér við land,
sandlægju og norðhval, og ekki
leið á löngu áður en sú þriðja,
sléttbakurinn, fór sömu leið.
Hryggðarsagan er því enn hryggi-
legri en Jón vill vera láta, — hon-
um láðist aðeins að geta um
þriggja alda örstutt tímabil!
Og ekki tekur betra við. Jón seg-
ir: „Sjávarlífsfræðingar telja, að
grisjun sú sem átt hefur sér stað á
langreyðarstofninum sé mjög til
góða, og telja að með sömu stjórn-
un á veiðunum megi halda þeim
áfram um ókomna framtíð." Þetta
þykja mér stórfróðlegar upplýs-
ingar, og eru huldulíffræðingarnir
kallaðir þarna til vitnis. Ekki
minnist ég þess að hafa séð þessu
haldið fram af hálfu líffræðinga
eða vísindanefndar hvalveiðiráðs-
ins. Hins vegar rámar mig í að
eitthvað í þessa átt hafi komið
fram í blaðaviðtali í fyrra, en þá
taldi ég, og tel enn, að um mistúlk-
un blaðamanns hafi verið að ræða.
Þessi órökstudda fullyrðing Jóns
er reyndar stórskemmtilegt um-
hugsunarefni. Ekki er nema eitt
og hálft ár síðan því var staðfast-
lega haldið fram af hvalveiði-
mönnum og fulltrúum þeirra, að
ekki væri gengið á íslensk-græn-
lenska langreyðarstofninn.
Vísindanefnd Alþjóðahvalveiði-
ráðsins afsannaði þessa fullyrð-
ingu eftirminnilega á fundi sínum
í fyrrasumar og mælti með stór-
felldum niðurskurði langreyð-
arkvóta okkar! Þrátt fyrir digur-
barkaleg ummæli sjávarútvegs-
ráðuneytisins um að ávallt væri
farið að ráðum nefndarinnar var
það ekki gert að þessu sinni þótt
kvótinn hafi verið minnkaður
eitthvað. En nú á þetta allt í einu
að heita „grisjun, sem sé mjög til
góða“, líkt og um markvissar og
yfirvegaðar aðgerðir hafi verið að
ræða.
Það er auðvitað hrein firra að
langreyðarveiðunum megi halda
áfram á sama hátt um ókomna
framtíð eins og Jón leggur líffræð-
ingum í munn. Grisjun stofns er
auðvitað tímabundin aðgerð. Ef
ekki er dregið úr veiðum eftir að
grisjun lýkur er talað um ofveiði.
Kjarni málsins er sá, að við er-
um ekki í aðstöðu til að vita hve-
nær grisjun lýkur og ofveiði hefst,
og við höfum t.d. ekki hugmynd
um hvort við erum að grisja eða
ofveiða langreyðarstofninn hér við
land. Mig grunar þó hvað það er
sem villt hefur um fyrir Jóni Guð-
mundssyni. Svo er mál með vexti,
að um 40% grisjun reyðarhvala-
stofna er oft talin hæfileg ef
markmiðið er að ná hámarksnýt-
ingu úr stofninum til langs tíma
(þ.e. án þess að stofnstærðin
breytist milli ára). Þessi 40% eru
e-s konar viðmiðunartala sem not-
uð er í allra einföldustu mynd sem
menn gera sér af áhrifum veiða á
reyðarhvalastofna. Þessi tala er
ekki líklegri en margar aðrar. Hún
getur verið bæði hærri og lægri,
og fer það einkum eftir því hvern-
ig þungunartíðni breytist þegar
gengið er á stofninn. Én takið vel
eftir því, að þessa 40% grisjun ber
að miða við stofn sem áður var í
Árni Einarsson
„Eitt er víst: Grisjun
íslenskra hvalastofna
hefur aidrei veriÖ á
stefnuskrá íslenskra
stjórnvalda. Grisjun
hvalastofna krefst mik-
iilar varfærni og þekk-
ingar, sem alls ekki er
fyrir hendi.“
náttúrulegu hámarki. Sú 40%
„grisjun", sem Jón vitnar til, og
telur mjög til bóta, er miðuð við
iangreyðarstofninn eins og hann
var árið 1948. Mjög ólíklegt er, að
íslensk-grænlenski langreyðar-
stofninn hafi verið búinn að rétta
fyllilega úr kútnum eftir aðeins 9
ára friðun á stríðsárunum, og nær
þrotlausa veiði í 42 ár þar á und-
an. Enginn hefur leyfi til að gefa
sér slíkt að forsendu. Sjálfur tel ég
þá tilgátu mun líklegri, að „grisj-
un“ langreyðarstofnsins sé fyrir
alllöngu komin á það stig að geta
kallast ofveiði.
Jón hrósar happi yfir aukinni
frjósemi langreyðarkúa í kjölfar
„grisjunarinnar". Það er rétt hjá
honum, að samband er þarna á
milli. Hins vegar getur frjósemi-
aukningin alveg eins verið árang-
ur áratuga ofveiði og er ótvírætt
hættumerki.
Eitt er víst: Grisjun íslenskra
hvalastofna hefur aldrei verið á
stefnuskrá islenskra stjórnvalda.
Grisjun hvalastofna krefst mikill-
ar varfærni og þekkingar, sem alls
ekki er fyrir hendi.
Huldulíffræðingar Jóns telja
sandreyðina ekki ofnýtta. Hvergi
er þessu haldið fram í skjölum vís-
indanefndar hvalveiðiráðsins, en
hvað um það, þetta kann vel að
vera rétt. Gögn þau sem birt hafa
verið, benda til fremur lágrar dán-
artíðni. Sandreyðarveiðar okkar
eru sama marki brenndar og aðrar
hvalveiðar hér við land fram undir
síðustu ár. Þær fara fram í skjóli
þekkingarleysis. Starfsemi hval-
veiðiráðsins er nefnilega þannig
háttað, að á meðan lítið er vitað
um ástand stofnanna eru veiðarn-
ar látnar afskiptalausar. Sem bet-
ur fer er þessi stefna á undan-
haldi, og horfur eru á, að í náinni
framtíð verði aðeins þær veiðar
heimilaðar þar sem nóg er vitað
um stofnana til að vísindaleg
stjórn sé möguleg. Það er einmitt
af þessum ástæðum sem búrhv-
alsveiðar hafa verið bannaðar.
Vísindanefnd hvalveiðiráðsins
hefur enn ekki auðnast að gera
nothæft líkan af áhrifum veiða á
búrhvalsstofna. Stafar það eink-
um af því að félagskerfi ' búr-
hvalsins er flóknara en gert var
ráð fyrir.
Jón rifjar upp gömlu söguna um
búrhvalstarfana sem gerðir voru
brottrækir úr stofninum og leita
einmana á íslandsmið. Jón Jóns-
son fiskifræðingur sagði svipaða
sögu í blaðaviðtali fyrir nokkrum
árum og í framhaldi af því lét
hann svo um mælt að þess vegna
væri óhætt að „drepa þá alla“.
Búrhvalstarfar eru að sjálfsögðu
ekki „burtrækir úr stofninum"
þótt þeim hafi ekki tekist að kom-
ast yfir kúahjörð. Við vitum því
miður næsta lítið um fortíð þeirra
búrhvalstarfa sem koma á ís-
landsmið, og enn síður vitum við
hvað á daga þeirra drífur eftir að
þeir yfirgefa norðurslóð. En hvað
sem því líður, þá er einnig hægt að
ofveiða þennan hluta stofnsins
hvort sem þetta eru „umframdýr"
eða ekki. Ástæðan er einfaldlega
sú, að með fækkun búrhvala við
ísland væri meira fyrir því haft að
finna hvert dýr, og búrhvalaveiðar
yrðu fljótt óarðbærar.
Ekki lætur Jón Guðmundsson
staðar numið í vitleysunni. Hann
tekur sér fyrir hendur að reikna
út hvað langreyðurin étur mikið á
ári hér við land. Jón nefnir til sög-
unnar bæði loðnu og ljósátu. Eg
kannast ekki við að langreyður éti
loðnu á Islandsmiðum, hvað þá að
loðna sé 30% af fæðunni, eins og
Jón stingur upp á. Ekki hef ég
nennt að kanna þá staðhæfingu
Jóns að fullvaxin langreyður éti
2,5 tonn á dag, en heldur þykir
mér reikningslist Jóns míns vera
orðin bágborin þegar hann marg-
faldar dagsneysluna með 360 til að
fá út ársneysluna. Jón veit jafnvel
og ég, að langreyðar dvelja aðeins
í u.þ.b. tvo mánuði hér við land.
Það kemur okkur lítið við í þessu
sambandi hve mikið Jangreyðurin
étur utan íslandsmiða þá tíu mán-
uði sem eftir eru, ef hún étur þá
nokkuð.
Líffræðingar hafa alltaf hikað
við að leggja stund á útreikninga
af þessu tagi. Þeir vita sem er, að
samspil dýrastofna í sjó og á
landi, samspil fæðutegunda og
rándýra, er of flókið og illa þekkt
til að slíkir reikningar borgi sig.
Leikmönnum er hins vegar gjarnt
að bregða fyrir sig svona reikn-
ingskúnstum og vilja með því
sanna að fækka beri hinum og
þessum dýrategundum. Nýjasta
dæmið er fækkunarherferð á
hendur selum hér við land, sem er
fullkomlega dæmalaus aðgerð og á
líklega eftir að draga dilk á eftir
sér.
Ég var orðinn harla vonlaus um
að nokkra ljósglætu væri að finna
í grein Jóns Kr. Guðmundssonar
þegar kom að síðustu setningunni.
Þar lýsir höfundur því yfir, að
Á mánudagsmorgun kom til Grindavíkur ms. Hafrenningur GK 38, eign Hafrennings hf. í Grindavik. Skipið,
sem er 296 smálestir, er smíðað í Danmörku 1976 og var keypt þaðan. Hafrenningur verður gerður út á net og
troll frá Grindavík. Ilafrcnningur kemur í skiptum fyrir Sigfús Bergmann frá Grindavík, sem var eign sama
aðila, Og gekk upp í kaupin. Ljó™>nd. CudHnnur
Athugasemdir við grein
Jóns Kr. Guðmundssonar
hvalirnir séu forðabúr matar, sem
heimurinn á (leturbr. mín).
Bara að íslensk stjórnvöld komi
líka auga á þessa staðreynd. Þá
myndi rödd íslands hljóma í takt
við raust fjölmargra ríkja, sem
taka þátt í störfum Alþjóðahval-
veiðiráðsins einungis vegna þess-
arar samábyrgðar.
REX
BARNA
5IÓLL
AREK>
HJÓL
Mjög traustur
barnastóll frá Svlþjóð.
Festingar bæði I
bögglabera og
hjólagrind. Hátt
stólbak og hllf fyrir
fæturnar.
Verd: 390 kr.
FÁLKINN
SUÐURLANDSBRAUT8
SÍMI 84670