Morgunblaðið - 30.06.1982, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ1982
47
Jón Þ. Árnason: — Lífríki og lífshættir LXXVII
Spurningin er: Hvenær öðlast menn
kjark til að játa í verki, að heimur án
hörmunga er óhugsandi, þar sem undir-
málsöfl leika lausum hala og niðurrifs-
lýður ræður för?
Væntanlega myndi flestum,
sem á sig legðu, reynast fremur
auðvelt að færa þolanlegar sönn-
ur á, að Machiavelli hafi ekki
alltaf haft að öllu leyti rétt fyrir
sér. Honum skjátlaðist vissulega
á stundum, enda hlyti annað að
verða að teljast heimsfirn mikil.
Hann var dauðlegur maður eins
og við öll erum siðan árdagafor-
eldrum okkar var vippað út um
hlið Paradísar.
Samt sem áður verður
Machiavelli ódauðlegur. Það
varð hann af fjölmörgum and-
legum afrekum, sem honum var
gefið að vinna á umbrotasömum
æviferli. Ekki mun leika umtals-
verður efi á, að óvíða leiftrar
skarpskyggni hans og djúpýðgi
af glæstari tiginbrag en í helzta
stjórnvísinda- og söguheim-
spekiverki hans, Discorsi sopra
la prima decade di Tito Livio
(„Huganir að tíu fyrstu bókum
Titusar Liviusar"), sem því mið-
ur hefir fallið í skuggann af II
principe („Furstinn"), eldra
snilldarverki, er af þorra manna,
aðallega óvildarmanna, sem
fæstir hafa þekkt nema glefsur
úr því, hefir einatt verið afflutt
eða misskilið.
að meta hana og mæla eins og
hún var — og er — af alráðum
Guði gerð, en ekki eins og hún
ætti að vera að beztu og hæfustu
manna yfirsýn. Þetta er leið-
sögustefið í valdhafnar- og
stjórnskipunarheimspeki hans.
Og hvergi hefi ég getað hvesst
auga á, að hann hafi haft nokk-
urn skapaðan hlut út á ger-
manskar dyggðir, eða dyggðir
yfirleitt sem slíkar, að setja.
Rökréttar afleiðingar
Hitt gefur náttúrlega auga
leið, og skýrist af sjálfu sér, að
hreinskilni og hispursleysi
hljóta ávallt að verða fjötrar um
fætur í þjóðfélagi, sem stjórnast
af þrælatrú á jöfnun og óreiðu;
þjóðfélagi, er engan greinarmun
gerir á hæfni, þekkingu og
vitsmunum þegna sinna til þess
að skynja og skilja hin flóknustu
viðfangsefni sín, þjóðar og ríkis,
eða getunni og dirfskunni til að
ráða fram úr þeim. Af því tilefni
hefi ég oft furðað mig á, að allir
kristilegir lýðræðissinnar skuli
telja jöfnun tekna og eigna
miklu heimskulegri en jafna
Niccoio Machiavelli
„Þjóðirnar bíða miklu meira tjón af ágirnd eigin þegna en af ránfíkn
fjandmannanna."
Eitt sinn sem oftar, er Marx
var í áköfum peningaham, skrif-
aði hann traustustu auðlind
sinni, Friedrich Engels, m.a. á
þessa leið: „Þetta er allt í drullu,
og ég óttast að skíturinn endi að
lokum með hneyksli. Einustu
góðu fréttina höfum við fengið
frá ráðherrafrúnni, mágkonu
minni, þ.e. fregnina um veikindi
hins óslítandi föðurbróður konu
minnar. Drepist hundurinn
núna, þá er ég sloppinn úr for-
inni.“
Engels samgladdist vini sínum
félagshyggjulega og svaraði: „Út
af fréttinni um sjúkleika hins
gamla erfðafjártrafala í
Braunschweig óska ég þér til
hamingju og vona að dauðsfalliið
beri loksins að.“
Marx lifði lengi glaður og
ánægður af dauða annarra.
Arftakan var honum, mannin-
um, sem heimtaði afnám erfðar-
éttar eða vildi a.m.k. skerða
hann stórlega, arðvænlegur
lífsbjargarvegur. Þeim hjónum
féll a.m.k. 6 sinnum stórfé að
erfðum í skaut.
Um víða veröld geisar vinstri-
mennska í einni eða annarri
mynd, en í aðalatriðum þó
ævinlega eins.
Ræðustraumar um
varnarlausa jörð
Næstum upp á sama dag og
Umhverfismálaráðstefna Sam-
einuðu þjóðanna var sett í Nair-
obi hinn 10. f.m., færðu yfirvöld-
in í indverska sambandsfylkinu
Himachal íbúunum kærkominn
Eðlilegt kjaraástand
Bók í beztu meiningu
Svo mjög hefir misskilningur-
inn t.d. gripið um sig, að gáfu-
maðurinn og stórmennið Friðrik
mikli Prússakonungur, taldi sig
knúinn til, þá ríkisarfi, að skrifa
sprettskarpa og heiftþrungna,
en heiðarlega meinta árásarrit-
gerð, Der Antimachiavell, gegn
Machiavelli, 207 árum eftir að II
principe birtist fyrst á prenti.
En Voltaire, sem reyndar hafði
hvatt hinn prúða Prússaprins til
að semja og birta bókina, gerir
þessa þokkaljúfu athugasemd
um framtakið í Memoirs sínum:
„Ef Machiavelli hefði haft
konungsson í læri, myndi það
fyrsta, sem hann hefði ráðlagt
honum að gera, hafa verið að
skrifa bók gegn Machiavell-
isma.“
Sennilega myndi stórmeistari
valdvisindanna ekki hafa fyrzt
við að sjá skrifað um sig úr
penna lærlings síns: „Ég dirfist
að taka mér fyrir hendur að
verja mannúðina gegn ófreskju,
sem ætlar að tortíma henni.“
Líklegra er, að um varir hans
hefði vottað fyrir samúðarglotti.
Höfundurinn, sem ritaði:
„Alltaf hefi ég litið svo á, að
Machiavellis „Bók um Furstann"
væri einhver hættulegasta bók
allra, sem birzt hafa í heimin-
um“, var ávallt þróttmikill og
djarfur baráttumaður í þjónustu
prússneskra dyggða. Honum,
ekki fremur en öðrum, verður
naumast talið til minnkunar þó
að hann gerði sér i hugarlund og
þyrði fastlega að vona, að
mannkynið hlyti, þegar allt
kæmi til alls, að fylkja sér undir
gunnfána réttlætis, fegurðar og
stjórnsemi. Hann varð fyrir
vonbrigðum og komst smátt og
smátt að raun um, að prússneska
hátternisboðið „Ub immer Treu
und Redlichkeit" féll illa að
smekk fjöldans. Hann skipti því
um skoðun og staðfesti skoðana-
skiptin á efri árum með þessum
fleygu orðum:
„Því betur sem ég kynnist
mönnum, þeim mun vænna þyk-
ir mér um hundinn minn.“
Machiavelli gerði sér hins veg-
ar aldrei hættulegar grillur um
eðli og hneigðir manneskjunnar.
Hann gerði sér snemma far um
Prússaprins
gegn
Machiavelli
hlutdeild i stefnumörkun varð-
andi örlög og framtíð komandi
kynslóða.
Það er m.a. afleiðing af ofsa-
trúnni á innblásna dómgreind
atkvæðamagnsins að samtíðin
telur sér sízt henta að draga lær-
dóma af vísdómi öðlinga í ríki
heilbrigðrar skynsemi. Því til
vitnis nægir að minna á Platon,
Aristóteles, Nietzsche, Spengler
og áðurnefndan Machiavelli,
enda gerðist hann svo ófyrirleit-
inn að mæla fyrir munn allra,
sem meta náð þess að vera
gæddir skilningarvitum í góðu
meðallagi og betur, þegar hann
færði ófeiminn til bókar:
„Meirihluta mannanna er al-
veg jafn auðvelt að fóðra með
ímyndun eins og veruleikanum;
já, iðulega hrífst hann fremur af
ímyndinni en hlutnum sjálfum."
Þessi staðreynd hefir ekki orð-
ið fyrir teljandi hnjaski í synda-
flóði blekkinga- og draumóra-
framleiðslu óhófsaldar. í upp-
hafi hranalegrar heimskreppu,
sem enn er þó ekki annað en til-
tölulega væg kveisa miðað við
það, er hún verða hlýtur, gleypir
allur lýður klunnaleg skrúðyrði
„stjórnmálamanna" um að sóun
náttúruauðæva geti auðveldlega
haldið áfram af auknum þunga,
aðeins ef kjörklefafólk vilji vera
svo elskulegt að herða mittisól-
ina lítið eitt í bili, eða á meðan
„við erum að leita að varanleg-
um úrræðum“, því að „við erum
staðráðnir í að leysa efnahags-
vandann endanlega". Já, endan-
lega! (Innskot, eingöngu vegna
asna: í júní 1982, á sama tíma og
Morð fjár
fyrir
ekki neitt
Guðmundur J. Guðmundsson,
verkalýðsrekandi að ævistarfi,
leggur kapp á að svipta fjölda
sakleysingja atvinnu þeirra til
frambúðar, stingur hann sýni-
lega 2.304.900 gkr. minnst í eigin
vasa fyrir ósýnileg „þingstörf"
— og enginn verkamaður varar
sig á, að refsheili getur verið
gróðavænlegur jafnvel þótt í
nautshaus sé.)
Einnig tekjur
af dauðsföllum
Oftast hafa vinstrisinnar get-
að treyst því álíka örugglega og
víst er, að íslenzkir sjómenn
drepa síðasta sílið til þess að
geta keypt benzín á bílaflota
sinn, að keppinautar eða leik-
systkini þeirra á vettvangi
frjálslyndis og flokkadrátta
hirði ekki um að kynna sjálfum
sér og öðrum hið himinhrópandi
ósamræmi, er við gapir, þegar
orð og athafnir, kenningar og
klumbruverk kommúnista eru
þvinguð upp að vegg samtímis og
samhliða.
Aldrei hafa sósialistar farið
dult með, heldur ævinlega talið
sér auðvelt að skapa nýtt þjóð-
félag, þar sem allt mannkyn búi
um alla framtíð við allsnægtir.
Herópið var og er: „Vinna að eig-
in geðþótta, laun eftir þörfum!"
Tækifærin, næstum hálfan
heiminn, hafa Bandaríkin lagt
þeim í skaut af dæmalausri góð-
vild og rausnarskap. Niðurstaða:
Þrælkun og sultur, ofboðslegur
náttúruránskapur og lífríkis-
Réttur
maður á
réttum stað
spjöll, þrátt fyrir árlegar
milljarðafjárfúlgur um áratuga
skeið frá kapítalismanum.
En höfuðið hefir marxistum
liðizt að bíta af skömminni með
því að telja Vesturlandaþjóðum
helzt til vanvirðu, að þeim, og
þeim einum, hefir tekizt að búa
þegnum sínum almennt sóma-
samleg lífskjör. „Neyzluþjóðfé-
lagið", einmitt það sama þjóðfé-
lag og vinstrafólk sagði vera
markmið sitt, er orðið að
skammaryrði í orðabók sovét-
vina.
Óstjórnlega fégræðgi hafa
vinstrisinnar alltaf talið eitt
helzta séreinkenni andstæðinga
sinna, nálega einu hugsjón.
Sjálfir hafa þeir talið sig með
öllu lausa við slikan ósóma. Sag-
an og óteljandi dæmi segja hins
vegar ofurlítið annað, allar göt-
ur frá smáiðjumanninum, sem
hér að framan er nafngreindur,
og norður og niður í sjálfan Karl
Marx, yfirhönnuð hamingju-
brautarinnar.
28 ára að aldri kvæntist Marx
undurfagurri fyrirmyndarstúlku
af virtum, prússneskum aðals-
ættum, Jenny von Westphalen
að nafni, dóttur Ludwig von
Westphalen baróns og systur
Edgar von Westphalen, síðar
innanríkisráðherra Prússlands.
Af eiginkonu sinni mátti Marx
vera hreykinn. Hégómagirnin
var þó yfirsterkari. Eiginkonu
sína kynnti hann ævinlega í
samkvæmum „burgeisa" og
hefðarfólks með þessum orðum:
„Frú Marx né Jenny von
Westphalen" (né = áður).
glaðning. Sérhver fjölskylda,
sem býr í nánd skóga í eigu fylk-
isins, fékk heimild til að fella 6
sedrustré gegn vægu gjaldi.
Þessi rausnarlega gjafmildi,
fáum dögum fyrir fylkiskosn-
ingarnar hinn 19. f.m., getur
þýtt kalhögg 15.000.000 trjáa við
rætur Himalajafjalla — í fjall-
lendi, sem stöðugt verður gróð-
ursnauðara, á landssvæði, þar
sem 5.000.000 ha. regnskóga hafa
farið forgörðum síðan árið 1950.
Þetta eina dæmi sýnir máski
betur en allur orðaflaumur á
málfundum Sameinuðu þjóð-
anna, hvernig lífvernd er háttað
í veröld vinstrimennsku. Síðan
Umhverfismálaráðstefnan í
Stokkhólmi var haldin árið 1972,
hefir ekkert skort á tilraunir til
að reyna að finna eða vekja sam-
vizku mannkynsins. T.d. má
nefna ráðstefnu um eyðimerk-
urvöxt í heiminum (árið 1977),
rástefnu um heimsveðurfarið
(árið 1979), og nú er áratugur
Drykkj arvatnsöflunar
1980—1990 nýhafinn.
Þrátt fyrir öll ræðuhöld, sem
raunar að mestu hafa gegnt
hlutverki værðarlyfja, hefir ekk-
ert breytzt — nema á verri veg.
Árlega er 8.000.000 ha. skóglend-
is kalhöggvið niður í svörð, eyði-
merkur þenja sig yfir 6.000.000
ha. lands og 4.500.000.000 t kol-
efnis er spúð út í andrúmsloftið
— með ófyrirsjáanlegum áhrif-
um á veðurfar um gjörvallan
hnöttinn — að þvi er „Die Welt“;
Bonn, 21. f.m. hermir.
Ég get auðvitað ekki staðhæft
neitt um, hvað Machiavelli eða
aðrir mannþekkjarar og fram-
sýnismenn liðinna alda myndu
hafa ráðlagt við slíku framferði.
Ég leyfi mér bara að gizka á, að
þeim myndi ekki hafa verið
fjarri skapi að hrópa í örvænt-
ingu:
Beizlið undirmálsöflin til þess
að heilbrigt og heiðarlegt fólk
geti verið frjálst — og jörðin lif-
að!