Morgunblaðið - 30.06.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1982 55
Drauganet á dekkinu á R/S Bjarna Sæmundssyni. — Fiskarnir eru misjafn-
lega á sig komnir. LJósm.: Rafn Ólafsson.
djúpu vatni auk þess sem minni
líkur eru á því, að hægt sé að
kraka þau upp.
Gildrur: Gildrur eru víða algeng
veiðarfæri og er talið að þær tap-
ist mjög oft með verulegu magni
af fiski og öðrum sjávardýrum.
Fiskur, sem særist
(annað en afhreistrun)
Dregin veiðarfæri: Líklegt er, að
þau veiðarfæri sem dregin eru eft-
ir botninum, kremji og særi ýmsar
botndýrategundir til ólífis. Meðal
þessara tegunda má nefna skeljar,
kuðunga, ígulker, humar, krabba,
fiskahrogn og e.t.v. fisktegundir,
sem grafa sig niður í botninn eða
eru fast við botn. Þá hafa skoskar
athuganir með neðansjávarsjón-
varpi sýnt, að nokkuð af smáfiski
festist í möskvum botnvörpu án
þess að ánetjast á venjulegan hátt.
Vegna togferðarinnar verður tölu-
verður þrýstingur á þessa smáu
fiska og kremjast þeir þá fljótlega
til dauða.
Nánast ekkert er um það vitað,
hve mikið af íslenskum nytjadýr-
um sjávarins drepst á þennan
hátt. Sjálfsagt drepst nokkuð af
smáfiski í neti varpanna og e.t.v.
einnig aðrar tegundir svo sem
ljósáta. Líklegt er að hlerar og
fótreipi skaddi humar að ein-
hverju leyti og skeljum er að
sjálfsögðu hætta búin bæði af
botnvörpu og skelfiskplógum.
Fljótt á litið ætti að vera einfalt
að vernda fiskahrogn, sem klekj-
ast út á botninum (t.d. síldar-
hrogn) fyrir botnvörpuskarki með
því einfaldlega að banna togveiðar
á viðkomandi svæðum. Gallinn er
bara sá, að ýsa sækir mjög í síld-
arhrognin og gæti þá verið rétt að
veiða ýsuna í troll, til þess að hún
sé ekki eins stórtæk í hrognaátinu.
Spurningin er því aðeins hvor
kosturinn sé illskárri.
Önglar: Margir, t.d Norðmenn,
eru þeirrar skoðunar, að önglar,
bæði línu- og handfæraönglar,
geti skaddað fisk, sem sleppur af
þeim. Einkum sýnist hætta á, að
skoltabeinin rifni frá hausnum.
Nætur: Hætta er á, að fiskur í
hringnót kremjist og kafni, þegar
um stór köst er að ræða. Alla
jafna veiðist þó þessi fiskur, en
ekki er loku fyrir það skotið, að
nokkuð af smáloðnu, sem sleppur
út um næturnar, kunni að vera
lífvana af þessum sökum. Eina
ráðið til úrbóta sýnist vera að
banna loðnuveiðar á þeim svæð-
um, þar sem mikið af smáloðnu
heldur sig.
Lagnet og reknet: Það vakti tölu-
verða eftirtekt í fyrra, þegar
Norðmenn lýstu því yfir, að tölu-
vert dræpist af síld í þorskanet-
um. Þetta skeður á þann hátt, að
síldin festir kjaftbeinin í möskv-
unum og slitna þau auðveldlega
af, þannig að síldin sleppur en er
dauðans matur. Ekki er útilokað,
að stórriðin lagnet geti drepið
fleiri tegundir á þennan hátt.
Einnig er líklegt, að síld geti drep-
ist með þessu móti í síldarreknet-
um. Hægt er að koma í veg fyrir
mikið síldardráp í þorskanet með
því að banna þorskanetaveiðar á
þeim svæðum, þar sem mikið er af
síld. Að því er síldarreknetin varð-
ar væri æskilegt að athuga hugs-
anlegan síldardauða til þess að
gera sér grein fyrir vandamálinu.
Skutlar: Skotnir hvalir tapast, ef
skutullínan slitnar. Mjög fátítt er
þó, að línan slitni en þó getur það
skeð, ef hún lendir í skrúfu skips-
ins. Við íslenskar hvalveiðar er
það afar sjáldgæft, að veiddur
hvalur tapist.
Afhreistrun
Öll veiðarfæri gerð úr neti: Ýmsar
fisktegundir geta afhreistrast við
það að synda í gegnum möskva.
Ahfreistrunin er ugglaust mis-
mikil eftir aðstæðum og er því
sjálfsagt misjafnt, hve mikið af
þessum fiski drepst. Einstaka teg-
undir erú misviðkvæmar að þessu
leyti og mun síld og ýsu einkum
stafa hætta af þessu en einnig má
þó nefna lax hér að lútandi.
Hugsanlegt er, að ýsa kunni að
drepast, eftir að hún hefur smogið
út um möskva botnvörpu. Haft er
eftir íslenskum bátaskipstjórum,
að þeir hafi fengið dauða ýsu í
troll á stöðum, þar sem mikið hef-
ur verið togað. Getur þá verið
álitamál, hvort heppilegt sé að
nota 155 mm riðilstærð á ýsu til
þess að koma í veg fyrir smáýsu-
veiði. Er hugsanlegt, að eins gott
sé að nota 135 mm riðil, þótt
smærri ýsur myndu þá veiðast, ef
helstu smáýsubleyðunum yrði í
staðinn lokað fyrir togveiðum.
Þá er sennilegt, að ýsa geti af-
hreistrast við það að synda í gegn-
um lagnet. Þá er talið, að lax fari
afar illa, þegar hann smýgur laxa-
reknet. Afhreistrast hann og sær-
ist og er talið, að einhver hluti
kunni að drepast. í sumum norsk-
um ám eru allt að 90% af þeim
laxi, sem veiðist, með netaför.
Líklegt er, að smásíld syndi í
stórum stíl í gegnum síldarreknet
(og lagnet). Ef síldin afhreistrast
til ólífis við þetta í umtalsverðum
mæli, gæti vel komið til álita að
taka hana frekar í hringnót/enda
þótt það veiðarfæri sé vissulega
stórtækt á smásíld. Og þá ber að
hafa í huga, að síld er einmitt tal-
in drepast unnvörpum í hringnót,
ef henni er sleppt vegna þess hve
smá hún er. Hér er því vissulega
úr vöndu að ráða og er því aðkall-
andi að athuga þessi mál af kost-
gæfni og fara síðan eftir bestu
vitneskju, þegar taka á ákvarðanir
um síldveiðar með þessum veið-
arfærum.
Skaddaður sundmagi
Fiskur, sem sleppur úr veiðar-
færum, eftir að hafa verið dreginn
langa vegu upp á stuttum tíma,
fær oft svo mikið loft í sundmag-
ann vegna þrýstingsminnkunar,
að sundmaginn getur skaddast.
Það á einkum við um fiska með
lokaðan sundmaga svo sem
þorskfiska og karfa. Enda þótt
sumar tegundir geti stundum
jafnað sig með tíð og tíma eru þær
heldur ósjálfbjarga á meðan og
geta þá auðveldlega orðið ýmsum
sjávardýrum að bráð.
Fiskur sleppur oft af krókum á
þennan hátt og reyndar einnig úr
vörpum, bæði með því að synda út
um möskva og einnig, þegar varp-
an springur við yfirborðið. Svo
sem kunnugt er, er karfi viðkvæm-
astur allra fisktegunda fyrir
þrýstingsmun og fer aldrei lifandi
niður í sjóinn aftur. Þá má skjóta
því hér inn, að Norðmenn telja, að
töluvert af ufsa með skaddaðan
sundmaga fljóti út úr hringnótum.
Við ísland er hins vegar bannað að
veiða þorskfiska í nót.
Dá og lömun
Lítið er af veiðarfærum í þess-
um hópi. Þó má nefna rafmagn,
eitur og sprengiefni. Talið er, að
fiskur sem sleppur við rafmagns-
veiðar, skaddist ekki. Hinar
veiðiaðferðirnar eru víðast bann-
aðar.
Niðurlag
Eftir þessa raunatölu ætti að
vera ljóst, að titill þessarar grein-
ar kafnar því miður ekki undir
nafni. Enn er ýmislegt óljóst varð-
andi þann óæskilega fiskadauða,
sem fjallað var um. I lok þess sér-
fræðingafundar, sem vitnað var í
fyrr í þessari grein, kom einn
fundarmanna fram með þá ágisk-
un, að þessi fiskadauði gæti verið
5—10% af því sem raunverulega
veiðist. Þessi tala er að vísu ekkert
ósennileg en fjarri fer því, að hægt
sé að rökstyðja hana á fullnægj-
andi hátt. Ljóst er þó, að ekki get-
ur talist vansalaust, að við íslend-
ingar skulum ekki sinna rann-
sóknum á þessu sviði. Mikil-
vægasta tækið við þær rannsóknir
er neðansjávarsjónvarp. Ég legg
því til, að Karþagó verði látin í
friði, en keypt verði neðansjáv-
arsjónvarp. Guðni Þorsteinsson
% ^rtrrv' v
IVKAHUGt
Víkingur
KA
leika á Laugardalsvelli
í kvöld kl. 20.00
Allir á völlinn
Áfram Víkingur
50ámþjónusta
^32-1982
SPARISJOÐUR
REYKJAVÍKUR
OGNAGRF.NNIS
Bkmiabúöin
vor
Austurveri
AUKAKRAFTUR — MEIRA ÞREK
a, Gericomplex
úr orkulind náttúrunnar
ISht
leilsuhúsið